SU ve SAĞLIK Su Kirliliği ve Yerleşimler Dr. Murat FIRAT PhD. Halk Sağlığı Doktoru 20 Mart 2009

Suyun insan yaşamındaki yeri Yaşamın devamı için su içmek gerekli, Arınma/temizlik aracı olarak su gerekli, Tarımsal üretim için su gerekli, Hayvancılık için su gerekli, Konut yapmak için su gerekli, Sanayi üretimi için su gerekli, Çevre düzenlemesi için su gerekli, ..... Tarihsel süreçte yerleşim yerleri için su kıyıları tercih edilmiştir.

Su kaynakları/nüfus ilişkisi 1950’li yıllarda kişi başı 12.050 m3 su, 2000 yılında 7.310 m3 su, 2025 yılında 5.120 m3 su, 2050 yılında ise 4.550 m3 su Türkiye’de 2.500-3.000 m3

Tatlı su kısıtlılığı 2025 yılında, 5 milyar insan, tatlı su gereksinimini karşılayamayacaktır. Dünyada günde 25.000 kişi sağlıksız su kullanımına bağlı hastalıklar nedeniyle ölmektedir. Su kısıtlılığı en çok bebekleri etkilemekte, bebek ölüm hızı yüksek seyretmektedir.

Farklı bir bakışla Evsel atıkları suya veya toprağa, Sanayi atıklarını havaya, suya ve toprağa, Şehircilik atıklarını, suya ve toprağa boşalt, Su alıp götürür, Toprak gizler, Hava uzaklaştırır… mı?

Dönüşüm sürecinde Hava kirliliği yağış olarak, Toprak kirliliği yer altına sızma sürecinde, Su kirliliği doğrudan, Yer üstü ve yer altı su kaynaklarına karışarak suyun kirlenmesine/kirliliğin artmasına yol açar.

Su kirliliğinde insan faktörü Evsel atıklar, Deterjanlar, Kanalizasyon, Çöpler, Sanayi atıkları, Kimyasal maddeler, Radyoaktif maddeler, Tarım ve hayvancılık süreci, Tarım ilaçları, Gübreler, Şehircilik, Trafikten kaynaklı kirlilik,

Suyun kirlenme aşamaları kaynakda kirlenme, havzada kirlenme, şebekede kirlenme, depoda kirlenme,

Su kirliliği sonuçları Bakteriyolojik kirlenme: ishaller, tifo, kolera, paraziter hastalıklar, hepatit A, çocuk felci, deri ve göz hastalıkları gibi… Kimyasal kirlenme: zehirlenmeler, kronik hastalıklar ve kanserler. Radyoaktif kirlenme: akut veya kronik etki sonucu oluşabilen hastalıklar.

Sağlıklı içme suyuna sahip nüfus oranı (Ortalama-Kentsel-Kırsal) UNİCEF, Dünya Çocuklarının Durumu-2004 ve 2009 Ülkeler 1 yaş altı bebek ölüm hızı (%0) Sağlıklı içme suyuna sahip nüfus oranı (Ortalama-Kentsel-Kırsal) 2002 2007 2000 2006 Afganistan 165 13-19-11 22-37-17 Angola 154 116 38-40-34 51-62-39 Avusturya 5 100-100-100 Etiyopya 114 75 24-81-12 42-96-31 Fransa 4 Slovenya 3 İsveç Türkiye 30 21 82-86-81 97-98-95

Su havzası koruma bantları Eski Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği 1988 Yeni Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği 2004 ve 2005 Mutlak Koruma Alanı 0- 300 m. Kamulaştırılır Kısa Mesafe K. A. 300- 1.000 m. Kaçak yapılar yıkılır Mevcut yapılar dondurulur Orta Mesafe K. A. 1.000- 2.000 m. Sınırlı yapılaşma Madenciliğe sınırlı izin Uzun Mesafe K. A. 2.000- havza sınırı

17 Ağustos depremi mesajları Bilim adamlarının verdiği mesaj; İstanbul’un güneyi fay hattına yakın ve tehlikeli, Olanağı olan İstanbul’luların aldığı mesaj; Güvenli olan kuzey bölgelere taşınmalı, Yetkililerin yaklaşımı; Müdahil olursan önlem almak gerekir, seyirci kal,

İstanbul’un kuzeyi denince

İzlenen politika ve sonuçları Önce ormanlık alanlara kaçak yapılaşmaya seyirci kalındı, dolaylı olarak izin verildi, Sonra bozulmuş orman arazilerinin satışı gündeme getirildi, Sonuç; Temiz hava kaynağı ormanlar, Su havzaları tehdit altına girdi.

İstanbul’un bazı ilçelerinde nüfus değişimi 1997 yılı 2000 yılı Değişim oranı (%) Su toplama havzası 2007 yılı 1997-2007 değişim (%) İstanbul toplam 9.198.809 10.072.447 9.50 12.573.836 36.69 Bakırköy 222.336 208.223 (-) 6.35 215.000 (-) 3.30 Beşiktaş 202.783 191.776 (-) 5.43 192.000 (-) 5.32 Eminönü 65.246 55.548 (-) 14.86 33.000 (-) 49.43 Fatih 432.590 407.991 (-) 5.69 423.000 (-) 2.22 Kadıköy 699.379 661.953 (-) 5.35 745.000 6.53 Gaziosmanpaşa 649.648 764.767 17.72 Alibeyköy 1.013.000 55.93 Ümraniye 498.952 620.028 24.27 Elmalı, Ömerli 897.000 79.78 Sultanbeyli 144.932 175.771 21.28 Ömerli 273.000 88.37 Büyükçekmece 287.569 396.937 38.03 683.000 137.51 Şile 27.385 32.923 20.22 Darlık 25.000 (-) 8.71 Küçükçekmece 460.388 589.139 27.97 Sazlıdere 785.000 70.51 İstanbul Büyükşehir Belediyesi “Sayılarla İstanbul”, TİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıtlar

Su kalite sınıflandırması I. Sınıf su: Yüksek kaliteli su II. Sınıf su: Az kirlenmiş su III. Sınıf su: Kirli su IV. Sınıf su: Çok kirlenmiş su (Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği)

İçilebilir su Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’ne göre; I. ve II. sınıf su arıtılarak içilebilir, III. sınıf su arıtılarak gıda ve tekstil dışında sanayide kullanılabilir, IV. sınıf su düşük kaliteli yüzey suyu,

Su arıtımı ve sonrası Amonyak Kloraminler Klor Nitrit/Nitrat Nitrosaminler Klorluhidrokarbonlar

Su depoları ve yeni bir sorun Suyun beklemesi, Serbest klorun uçması, Tortu oluşumu, Mikroorganizmaların üremesi, Sıcak havalarda bulaşıcı hastalıklar açısından risk, Sorunun sahipsizliği,

Su ve ormanlara sahip çıkmak Yaşamın sürekliliğine, Geleceğimize sahip çıkmaktır, Dr. Murat FIRAT