Öğr.Gör Ayla YAVUZ KARAMANOĞLU POST-OPERATİF AĞRI Hazırlayan Öğr.Gör Ayla YAVUZ KARAMANOĞLU

Algoloji: Ağrı bilimidir.

Ağrı(pain): Vücudun herhangi bir yerinden kaynaklanan, bir doku harabiyetine bağlı olan veya olmayan, insanın geçmişteki deneyimleriyle de ilgili hoş olmayan emosyonel ve sensoriyal bir duyudur.

Bu da ağrının değerlendirilmesinin ne denli güç olduğunu gösterir. Bu Tanımlamaya Göre: 1- Ağrıyla ilgili organik bir neden her zaman saptanamayabilir. 2- Ağrılı uyarana karşı cevap kişiden kişiye değişir. 3- Ağrının subjektif bir duyudur. Bu da ağrının değerlendirilmesinin ne denli güç olduğunu gösterir.

AĞRI NASIL OLUŞUR VE İLETİLİR?

1-Kalın afferent lifler: İleti hızları yüksek, myelinli lifler olup A alfa,beta ve gama lifleri adını alırlar. Dokunma ve derin duyunun iletiminden sorumludur.

2-Myelinli ve ince çaplı A delta lifleri: İleti hızı düşüktür.Bir kısmı ağrı duyusunu taşırken bir kısmı da derin duyu reseptörlerinden gelen uyarıları iletir. 3- C lifleri: Myelinsiz, küçük çaplı ve ileti hızı en düşük olan liflerdir.Tamamen ağrının iletimiyle ilgilidir.

Nosiseptör denilen ağrı reseptörlerinin serbest sinir uçları şeklinde olduğu bilinmektedir. Derinin yüzeysel katları, periost ve arter duvarlarıyla falks ve tentorium gibi bazı derin dokularda çok sayıda bulunurlar

Organizma, şideetli mekanik, termal yada kimyasal bir uyaran olduğunda ona bir yanıt verir. Deri, iç organ ve kaslarda bulunan ağrı reseptörlerine yeterli bası,uyarı uygulandığında mekanoreseptörler yoluyla Isı değişikliği söz konusu ise termoreseptörler yoluyla ağrılı uyaranı algılar. Önce hücre geçirgenliği bozulur; plazma dışarı çıkar.

Lewis’in 3’lü Yanıtı Oluşur: *Kızarıklık *Çevresinde arterioler dilatasyona bağlı 2. bir kızarıklık *Damarsal geçirgenliğin artmasına bağlı lokal ödem görülür.

Ağrı Sırasında Salgılanan Kimyasal Endojen Maddeler: 1-Zedelenmiş dokudan: Serotonin Histamin Potasyum Lökotrienler ve prostaglandinler 2-Plazmadan: Bradikinin 3-Sinir uçlarından: P maddesi

Lökotrienler Nedir? Mast hücrelerinde fosfolipaz enzimiyle, zardaki fosfolipitlerden meydana gelen ve damar duvarındaki kılcalların kasılmasını yavaşlatan, histaminin zıddı bir faaliyet göstererek alerjik reaksiyonlarda kan damarlarından bağ dokusuna hücre geçişini durduran aracı maddeler.

P maddesi Birçok nöropeptid içersinde P maddesi en çok çalışılmış olandır. P maddesi doku hasarı veya periferik sinirlerin yoğun uyarımı sonucu, C tipi liflerden salınır. P maddesinin, glutamatın etkilerini arttırdığı ve uzattığı düşünülmektedir. Glutamatın etkisi daha sınırlı ve ortamdan uzaklaştırılabliyor (nöronal veya glial uptake) oysa nöropeptidler başka bölgelere de yayılabilmektedirler (spesifik up-take mekanizma yok). Lokalize edilemeyen inatçı ağrılarda sorumlu

Ağrı Teorileri: 1- Kapı Kontrol Teorisi( KKT): 2- Endojen Analjezik Mekanizmaları (Endorfin Teorileri):

Ağrı Sınıflamaları: Ağrının Süresine Göre: 1- Akut Ağrı 2- Kronik Ağrı

3- Kronik nonmalign ağrı B-Nedenlerine Göre Ağrı : 1- Akut ağrı 2- Kronik malign ağrı 3- Kronik nonmalign ağrı

C-Özel Ağrı Tipleri: 1- Somatik ve visseral ağrı 2- Refere ağrı 3- Santral Ağrı

Postoperatif Ağrının Tanılanması ve Tedavisi: Ağrının şiddeti ve süresi Ağrının yeri Ağrıyı etkileyen faktörler Ağrının günlük yaşam aktivitelerine etkisi Hastanın, ameliyat ve sonuçlarına ilişkin bilgilere ihtiyaç vardır.

Vücuda Yapılan Çeşitli Cerrahi Girişimler Bazı Değişikliklere Yol Açar: 1- Vücudun kimyasal ortamındaki değişiklikler 2- Mikrosirkülasyonda endojen ağrı yapıcı maddelerin salgılanması

3- Mikrosirkülasyonda ve kapiller permeabilite de değişiklikler. 4- Efferent sempatik aktivite de artma

Kortizol düzeylerini yükseltilir. Ağrı, Sempatik Sinir Sistemi Aktivitesini Arttırır: ADH Epinefrin Aldesteron Kortizol düzeylerini yükseltilir. Bradikinin, serotonin, prostoglandin gibi maddeler postop dönemde salınır.

Ağrı gastrointestinal sek.artırır, intestinal tonüsü azaltır, gastrik boşalma yavaşlar. Ağrı, mesane sfinkterini de etkiler, atoni ve üriner retansiyon görülebilir. Pnömoni, trombozis ve ileus gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Ağrının Süresi: İntratorasik ve üst –abdominal ameliyatlarda 2-7 gündür (ortalama4.5 gün). Alt abdominal bölge ameliyatlarında ise 1-4 gündür(ortalama 2.5 gün).

Cerrahi Ağrısının Oluşunu, Şiddetini ve Süresini Etkileyen Fizik Faktörler: 1- Operasyonun bölgesi, yapısı ve süresi,insizyonun tipi ve intraoperatif travma derecesi. 2- Ameliyattan önce, ameliyat sırasında ve sonrasında anestezi yönetimi. 3- Postoperatif bakımın kalitesi.

Postoperatif Ağrıyı Tanılarken Hastaya Şu Sorular Sorulmalıdır: 1-Ağrınız var mı? Rahatsızlık, kramp, batma vd.var mı? 2- Ağrı, rahatsızlık,kramp vd nerede? 3- Ağrı sürekli mi, aralıklı mı? 4- Bu, sizin en şiddetli ağrınız mı?

5- 0-10 skalasına göre ağrınıza kaç puan verirsiniz? 6- Ağrınızı en iyi tanımlayan kelime nedir? 7- Bugün yataktan kalktınız mı? 8- Ağrınızı hafifleten herhangi bir şey var mı? 9- Ağrı sizin yemek yemenizi, uykunuzu, yürümenizi engelliyor mu? 10-Ameliyatla ilgili olarak kendinizi nasıl hissediyorsunuz?

Preoperatif dönemde; hastaya ağrısının ne sıklıkta saptanacağı ve onun ağrı bildirimine göre doz ayarlaması yapılacağı, hangi skalanın kullanılacağı söylenmelidir.

a)Sayısal skalalar: 0-5, 0-10, 0-100 Ağrı Şiddetini Değerlendirmede En Çok Kullanılan Skalalar: a)Sayısal skalalar: 0-5, 0-10, 0-100

b)Vizüel Analog Skala(VAS):

0-Ağrı yok 1-Hafif Ağrı 2-Orta Ağrı 3-Şiddetli Ağrı c)Kategori skalaları-Verbal Rating Skale(VRS): 0-Ağrı yok 1-Hafif Ağrı 2-Orta Ağrı 3-Şiddetli Ağrı 4-Çok Şiddetli Ağrı 5-Dayanılmaz Ağrı

2-Postoperatif dönemde 3-Her yeni ağrı bildiriminde Ağrı Tanılamasında Ne Zaman Yapılmalıdır? 1-Preoperatif dönemde 2-Postoperatif dönemde 3-Her yeni ağrı bildiriminde 4-Her analjezik girişiminden sonra uygun aralıkta 5-Diğer ağrı giderici girişimlerden sonra.

İlaçlar, etkili dozda kullanılmalı, Narkotik korkusundan vazgeçilmeli, Postoperatif Ağrı Tedavisinde Stratejiler: İlaçlar, etkili dozda kullanılmalı, Narkotik korkusundan vazgeçilmeli, Analjezikler “gerektiğinde” değil “saatinde” uy. İlaç dozu,gereksinimine göre bireyselleşmeli

İlacın etkisi değerlendirilmeli; eğer etkili değilse plan modifiye edilip, yeniden değerlendirilmelidir. Doz, ağrının süresine yada alışkanlığa göre değil, ağrının şiddetine göre ayarlanmalıdır. O hasta için en iyi veriliş yolu kullanılmalıdır.

1-Parenteral narkotik analjezikler: 2-İM yol 3-İV yol Analjeziklerin Uygulama Yolları: 1-Parenteral narkotik analjezikler: 2-İM yol 3-İV yol 4-Epidural aneljezi

Postoperatif Ağrı Giderilmesinde Analjezik Dışında Uygulanan Yöntemler: 1-Duyusal Girişimler Masaj TENS Rom egzersizleri

2-Emosyonel Girişimler: Anksiyete önleme ve kontrol Benlik Kontrolünü Geliştirme

3-Kognitif Girişimler: Kognitif hazırlıklar Hasta eğitimi Dikkati başka yöne çekme Mizah Düşleme

(operasyona bağlı akut ağrı) Uyku örüntüsünde bozulma Anksiyete Ağrı İle İlgili Hemşirelik Tanıları: Konforda değişim (operasyona bağlı akut ağrı) Uyku örüntüsünde bozulma Anksiyete Sosyal izolasyon Konstipasyon Başetme mekanizmalarının yetersizliği Boş zamanları değerlendirme aktivitelerinde yetersizlik Halsizlik Korku

Fiziksel mobilitede bozulma Güçsüzlük Kendi kendine beslenememe Günlük hijyen gereksinimini yerine getirmede yetersizlik Cinsel işlevsizlik

TEŞEKKÜRLER