ŞOKTA İLKYARDIM ve ACİL BAKIM

ŞOK Yetersiz doku perfüzyonu sonucu ortaya çıkan kompleks klinik bir sendromdur.

ŞOKUN EVRELERİ

1.EVRE: KOMPANSE ŞOK DÖNEMİ KB düşüşü renal-komp. mek. uyarır. Baroresep. ve böbrekler uyarılarak: *Renin *ADH *Epinefrin *Norepinefrin salınır. *Hastada anksiyete vardır.

2.EVRE: DEKOMPANSE ŞOK DÖNEMİ *Yaşamsal organlarda hipoksi gelişir. *KB 20mm.Hg’dan fazla düşmüştür. *Hastanın bilinci bozulmuştur *Hastanın Nabzı hızlı ve zayıftır *İdrar miktarı azalmıştır. *Derisi terli ve soğuktur.

3.EVRE: İRREVERSİBLE ŞOK DÖNEMİ *Geriye dönüş yoktur. *Metabolik asidoz gelişir. *Miyokard deprese olur *Vasküler tonüs kaybolur. *Tedavi etkisizdir.

ŞOKUN BELİRTİ VE BULGULARI

1-KOMPANSASYON DÖNEMİ *Anksiyete *Serin soluk ve nemli cilt *Zayıf ve ipliksi nabız *Hafif taşikardi *Hiperventilasyon *İdrar hafif az- normal *Mukozalarda hafif kuruluk *Çocuk.göz küre. Çökme *Sep. şok sıcak,kırmızı cilt *Laterji

*Soluk- hafif siya. cilt 2-DEKOMPANSE DÖNEM *Soluk- hafif siya. cilt *Terleme *Susama hissi *Zayıf-ipliksi nabız *Disritmi *Sol. hızında artma *Oligüri ve anüri *Kuru mukozalar *Azalmış deri turgoru *Hafif hipotermi

3-İRREVERSİBLE DÖNEM *Soğuk, soluk, siyanoze cilt *Aşırı terleme görülmesi *Periferik nabız. alınamaması *Hızlı ve yüzeyel solunum *Anüriye giden oligüri *Hipotermi *Uyku hali ve sonrası koma *Doku hipoksisi

ŞOKUN SINIFLANDIRILMASI

HİPOVOLEMİK ŞOK Kan ve sıvı kaybı ile gelişir. Kalbin atım hacmi ve kardiyak output azalır.

DEĞERLENDİRME Öykü alınır: Hematemez, hematüri, hemoptizi, vajinal kanama, burun kanaması,cerrahi insizyon, yorgunluk, susama, bulantı-kusma, diyare, poliüri, aşırı terleme, fistül ve yanık yönünden hasta sorgulanır.

ÖZGEÇMİŞ DM, diabetes insipitus, hipopitüitarizm, addison hastalığı, özofagus yanıkları, mide ülseri, aort anevrizması, abortus ve postpartum kanama ve hematolojik hastalıklar yönünden değerlendirilir.

KULLANILAN İLAÇLAR *Hastanın diüretik *Kardiyak ilaç *Antikoagülan, aspirin *Steroid kullanıp kullanmadığı öğrenilir.

ALERJİLER İlaç, besin ve çevresel alerjiler sorgulanır.

2-KARDİYOJENİK ŞOK *Kalbin pompa gücünün yetersizliğiyle oluşur. *MI *Perikarditler *Pulmoner emboli *Kardiyomiyopatiler, *Kapaklarda fonksiyon bozukluğu neden olur.

DEĞERLENDİRME Öykü: Göğüste ağrı ve rahatsızlık hissi, künt göğüs yaralanmaları-elektrik yaralan. bulantı, dispne sorgulanır.

ÖZGEÇMİŞ *Konjenital kalp anomalisi *Geçirilmiş MI *Tromboemboli geçmişi sorgulanır.

3-VAZOJENİK ŞOK Damar yatağı genişlediği için perfüzyon bozulur.

A)SEPTİK ŞOK Sepsise neden olan bakterilerin yarattığı endotoksinlerin damar yapısını bozarak geçirgenliği arttırması ile gelişir.

ÖYKÜ *Hipertermi *Ateş *Titreme *Drenaj *Akıntı yönünden değerlendirilir.

ÖZGEÇMİŞ *Yakın zamanda cerrahi girişim *Jinekolojik girişim *Yaralanma *AIDS *İmmünosupresyon *Uzun süre kateter kullanımı varlığı sorulur.

ÖZGEÇMİŞ Alerjiler Yiyecek İlaç Saman nezlesi Astma Alerji öyküsü öğrenilir.

TANI *EKG *Röntgen *Üre Kreatinin *AKŞ *CVP *Kan gazı değerlendirilir.

B)NÖROJENİK ŞOK *Arteriyol ve venüllerdeki dilatasyon *Beyin harabiyeti *Derin genel anestezi *Spinal kord yaralanmaları *Spinal anestezi *İnsülin reaksiyonu nedeniyle gelişir.

DEĞERLENDİRME Anamnez: *Beyin veya spinal kortda yaralanma *Lezyon bölgesinin hemen üzerinde ağrı *Yorgunluk *Halsizlik araştırılır.

ÖZGEÇMİŞ *Kullandığı ilaçlar *Alerjiler *Son öğünleri sorgulanır.

C)ANAFİLAKTİK ŞOK * İlaç, yiyecek yada böcek sokmalarıyla olur * Histamin-seratonin sal. ve kapiller perm.artar. * Arteriyol ve venüllerde vazodilatasyon gelişir. * Venöz dönüş azalır ve kalp debisi düşer. * Larenkste ve bronşlarda spazm gelişir.

ÖYKÜ *Kaşıntı *Döküntü *Ani baş ağrısı *Kusma ve diyare *Solunum sıkıntısı *Senkop sorgulanır

ŞOKTA HEMŞİRELİK TANILARI 1. Dolaşan kan volümünün azalmasına bağlı yetersiz doku perfüzyonu 2.Pulmoner konjesyon, mikroatelektazi, mikroemboli,şant sayısında artma ve asidoza bağlı gaz değişiminin bozulması

ŞOKTA HEMŞİRELİK TANILARI 3. Hipotansiyon ve renal kan akımının azalmasına bağlı oligüri/anüri 4. GİS perfüzyonunun azalmasına bağlı vücut gereksiniminden az beslenme

HİPOVOLEMİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR *Hava yolu açılır *IV damar yolu açılır. *dk.da 7-8lt. O2 verilir. *Ayaklar 30-45 derece yükseltilir.

HİPOVOLEMİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR *Kanama kontrolü yapılır; durdurulmaya çalışılır. *ANT-TA 5dk.da bir ölçülür. *İlaçlar uygulanır. *Hasta yalnız bırakılmaz

KARDİYOJENİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR * Hava yolu açılır * IV damar yolu açılır; fazla sıvı verilmesi engellenir. *ANT-TA 5dk.da bir ölçülür. *Kan gazı ve kardiyak enzimlere bakılır. *EKG çekilir. *İlaçlar(morfin sülfat, dopamin, dobutrex, niprus, norepinefrin) uygulanır. *Hasta yalnız bırakılmaz.

SEPTİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR * Hava yolu açılır. * IV damar yolu açılır. *O2 verilir. *Kültür için kan, idrar, yara drenajı-tükrük örneği alınır. *Geniş spektrumlu antibiyotik başlanır. *Ateş yüksek ise ateş düşürücü uygulanır.

SEPTİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR *İnvaziv gir. aseptik tekniğe uygun yapılır. *İM, IV enj. Alanlarında kanama kontrolü yapılır. *Ayaklar 30-45 derece yükseltilir. *ANT-TA 5dk.da bir ölçülür. * İlaçlar uygulanır(heparin, pıhtılaşma fakt.). * Hasta yalnız bırakılmaz.

ANAFİLAKTİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR *Hava yolu açılır. *SF veya %5 Dextroz IV verilir. *Yüksek konsantrasyonda O2 verilir. *Enjeksiyonla allerji gelişmişse enj.bölgesi üstüne turnike uygulanır. *1 amp.aderenalin(0.25-1mg) deri altına yapılır, düzelmezse 1 amp.aderenalin 10 ml.SF IVyapılır. 1 amp. Antihistamin IM yapılır.

ANAFİLAKTİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR *IV 1 amp. Aminofilin yapılır. *IV yada IM kortikosteroid yapılır. *ANT-TA 5dk.da bir ölçülür. * Hasta yalnız bırakılmaz.

NÖROJENİK ŞOKTA ACİL YAKLAŞIMLAR *Hava yolu açılır.Spinal yaralanma varsa boynu hareket ettrilmemelidir. *IV damar yolu açılır. *O2 verilir. *ANT-TA 5dk.da bir ölçülür. *Nörolojik değerlendirme yapılır.