ANADOLU SELÇUKLULARI VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET.

1-DEVLET YÖNETİMİ: Hükümdar, devletin en başında ve tüm yetkilere sahipti. Devlet ve ülke hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılırdı. Hükümdarlık babadan oğula geçerdi. Vezir, hükümdardan sonra en yetkili devlet adamıydı. Divan, devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı kuruldur. Ülke, eyaletlere bölünürdü. Bu eyaletler, melik ve valiler tarafından yönetilirdi. Hükümdar soyundan olan melikler, küçük yaşta ise yanlarında “atabey” denilen tecrübeli devlet adamları bulunur ve onlara yönetimde rehberlik ederdi. Ordu, padişaha bağlı askerler, Türkmenler ve ikta sahiplerinin beslediği askerler olarak üç kısımdan oluşurdu.

2-DİN VE İNANIŞ: Bu dönemde çoğunluk İslam’a inanırdı.Bunu yanı sıra başka dinlere mensup olanlar da vardı. Bektaşilik(Hacı Bektaş Veli) ve Mevlevilik (Mevlana Celaleddin Rumi) tarikatları bu dönemde kurulmuştur.

3-SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT: Halk genel olarak üç gruba ayrılırdı. Bunlar; a)Şehirli: Ticaret ve zanaatla uğraşırdı.(demircilik, bakırcılık, marangozluk gibi). b)Köylü: Tarım ve hayvancılık ile uğraşır ve geçinirdi. c)Göçebe: Hayvancılıkla uğraşırlardı.

Anadolu Selçuklularında görülen ahilik teşkilatı, ticaretle uğraşanların aralarında kurdukları bir tür meslek kuruluşudur. Bunlar birlik beraberliği sağlardı. Hatta bulundukları yerlerin güvenliğini bile sağlarlardı. Mensuplarına ahi denilirdi.

Ülke toprakları devletin malı sayılırdı Ülke toprakları devletin malı sayılırdı. Miri arazi olarak adlandırılır ve dört gruba ayrılırdı: a)Has: Sultana ayrılan topraklardı. b)İkta: Hizmet karşılığı verilen topraklar olup karşılığında belirli oranda asker beslenirdi. c)Mülk: Görevlerinde başarı sağlayan devlet adamlarına verilirdi. Miras olarak kalırdı. d)Vakıf: Çeşitli sosyal kurumların giderlerinin karşılanmasında kullanılırdı.

4-YAZI, DİL VE EDEBİYAT: Anadolu Selçuklularında bilimde Arapça, resmi dil olarak Farsça, konuşma ve edebiyatta Türkçe kullanılırdı. Türkçe daha çok beylikler döneminde önem kazandı. Mevlana, Yunus Emre ve Hacı Bektaş Veli, bu dönemin önemli düşünürleridir. Mevlana Farsça’yı, Yunus Emre ise Türkçe’yi kullanmıştır.

5-BİLİM VE SANAT: Bu dönemde sultanlar, bilim ve sanata destek vermiştir. Medreseler dönemin en önemli eğitim kurumlarıydı. Özellikle mimaride ortaya konan sanat, günümüzde bile önemini korumaktadır. Heykel ve el sanatları ve diğer alanlarda da gelişmeler sağlanmıştır. O dönemden kalma eserler, Anadolu’nun hemen her yerinde görülür. Bu sanat eserlerine sahip çıkmak, kendi kültür ve değerlerimize sahip çıkmaktır.

ÇALIŞINCA OLUYOR Hazırlayan ; Necdet YILMAZ Sosyal Bilgiler Öğretmeni 2008 / ISPARTA