UZMAN KLİNİK PSİKOLOG EDA ERGÜR ÖFKE KONTROLÜ UZMAN KLİNİK PSİKOLOG EDA ERGÜR Bilgen Terapi Enstitüsü

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ Öfke Nedİr? ÖFKE, günlük hayat içerisinde doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere karşı verilen son derece doğal, evrensel, saldırganlık ve şiddet içermeyen, hayatı zenginleştiren, yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan duygusal bir tepkidir. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ ÖFKENİN OLUŞUMU Bazı kimseler başkalarına göre daha öfkeli olabilmektedirler. *genetik veya fizyolojik, *sosyokültürel, *aile yaşantısı. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Konu İle İlgili Türkiye'de Gerçekleştirilen Araştırmalar Yavuzer (1996) *ana-baba baskısı *fiziksel şiddete açık ortamda yetiştirilme Anne, baba ve çocuk arasındaki ilişkinin niteliği çocuğun öfkeli ve saldırgan davranışlarıyla ilişkili bulunmuştur. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ Uluğtekin (1977) çocuğa karşı yargılayıcı olan, fiziksel şiddet kullanan, çocuğu dinleyip anlamaya çalışmayan ailelerin çocuklarında saldırgan davranışlar görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ Öfkenİn sebeplerİ Öfke hem içsel, hem de dışsal sebeplerden kaynaklanabilir. • İçsel Sebepler: Öfkeye neden olan içsel sebeplerin kaynağında bazı temel duygular yer almaktadır. • Dışsal Sebepler: Haksızlığa uğrama, fiziksel incinme ve yaralanmalar, tacize uğrama, hayal kırıklığı, saldırıya uğrama ve tehditlerdir. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Öfke ve Şİddet DavranIşI ArasIndakİ İlİşkİ Öfke uygun bir şekilde ifade edilmediği zaman şiddete dönüşebilmektedir. Öfkelerini uygun şekilde yönlendiremeyen bireyler şiddet gösterebilirler. (fiziksel - psikolojik) Öfke ve şiddetin ifadesi öğrenilen bir davranıştır. Kişi herhangi bir şeye öfkelendiğinde, öfkesini öğrendiği şekilde dışa vurur. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ ÖFKE YÖNETİMİ Öfke, bireylerin kişilerarası iletişimini etkileyebilen bir duygudur, bu nedenle bireylerin kendi öfke durumlarını tanıyabilmeleri ve öfkelerini kontrol edebilmeleri önemlidir. 2006 yılında yapılan bir araştırmada, öfke yönetimi becerileri programının ergenlerin öfke ve saldırganlık düzeylerini azalttığı sonucu bulunmuştur. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ ÖFKE Öfkelendiğimizde 4 boyut birbiriyle ilişkili ve eşzamanlı olarak aktif olur. Bu boyutlar: •Duygusal, •İletişimsel, •Davranışsal, •Bilişsel. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

ÖFKE KONTROL YÖNTEMLERİ : DUYGUSAL BOYUTTAKİ YÖNTEMLER: Öfke durumunda vücudun nasıl tepkiler verdiğini keşfetmek (Kalp, kan, tansiyon, nefes, dikkat, kas) Alternatif uyarılma Uyarılmanın yönünü değiştirmek   Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ RAHATLAMA: Nefes Egzersizleri: -Burundan yavaşça bir nefes al (4 sn kadar) -Nefesini 1-2 saniye boyunca tut -Ağzından yavaşça nefesi ver (yaklaşık 4 saniyede) -Yeni nefesi almadan önce 2-3 saniye bekle (ergenlerde 5 saniye) -En az 5 kez tekrarla *Her gün düzenli uygulanmalı. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ Küçük çocuklarda nefes egzersizi: -Baloncuk üfleme Ergenlerde -Karın nefesi: 4 saniye boyunca yavaşça burundan nefes al Sanki karnında bir balon şişiriyormuş gibi, nefesi alırken karnın şişsin 2 saniye bekle, ve yavaşça ağzından nefesi ver, balonun havasını boşaltır gibi karnın insin. 2 saniye bekle ve tekrarla. (Vücudun üst kısmı yani omuz ve göğüs rahat ve hareketsiz olmalı) Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

İletişimsel Boyuttakİ Yöntemler: Öfkeyi kontrol etmek için yaşama geçirilmesi gereken bazı iletişim teknikleri vardır. Bunlar; Atılganlık/Girişkenlik Dinleme Tartışma Eleştirme Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

DavranIşsal Boyuttaki Yöntemler Saldırgan davranışları önlemek için bazı adımlar; kendi öfke davranışını öğrenme, uygun öfke ifade etme biçimi oluşturma, uygun olmayan davranışı uygun olanla değiştirme, öfkelenmeye yol açan sebepleri, davranışları ve davranışların sonuçlarını gözden geçirme ve yeniden değerlendirme. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Bilişsel Boyuttaki Yöntemler Öfke durumunda genellikle düşünceler gerçeği yansıtmıyor olabilir. Olay, birey tarafından abartılmış ve çarpıtılmış bir şekilde algılanır. Bu tür düşünceleri fark edip, yerine daha gerçekçi olanları yerleştirmek gerekmektedir. Öfkeye neden olan durumlara değişik açıklamalar getirme ve farklı bakış açıları düşünme, bireyi bu durumlarda daha doğru tepkiler vermeye yönlendirebilir. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Bilişsel davranIŞÇI YAKLAŞIM Kişinin duygu durumunu ve davranışını etkileyen düşüncelerdir. Insanlar düşüncelerini daha gerçekçi bir yolla değerlendirmeyi öğrendiklerinde, duygu durumlarında ve davranışlarında iyileşme yaşanır. Altta yatan işlevsiz inançların değiştirilmesi ile daha dayanıklı değişiklikler oluşturulur. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Bilişsel davranışçı yaklaşım: DuygularIN OLUŞUMU Bilşsel Terapinin temeli Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ Olayların kişiye özgü yorumu, o kişinin ne hissettiğini ve nasıl davrandığını belirler; bu sebeple kişi, yorumlamasını değiştirdiğinde çok farklı duygulara sahip olabilir. Düşünce ve duygular ayrı olgulardır. Düşünceler, duyguları ve de davranışları oluştururlar. Duyguları engelleyemez, tartışamayız; bu duygulara yol açan düşüncelere karşı çıkıp tartışabiliriz. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ “Köpek bana bakıyor. Dost canlısı görünüyor. Benimle oynamak istediğinden eminim.”  DUYGU??? “Köpek gözlerini dikmiş bana bakıyor. Huysuz görünüyor. Benim üstüme atlayacak, beni ısıracak!”  DUYGU?? Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ Düşüncelere odaklanmak Öfkeye yol açan düşünceleri belirlemek. Öfkeli düşünceleri sınamak; gerçekliğini araştırmak (diğer olası gerçekler). Örn. OLAY: Sıra arkadaşım tenefüste benimle kantine gelmek yerine kitap okuyor. DÜŞÜNCE: Benim duygularımı umursamıyor  DUYGU? DÜŞÜNCE: Bana kızgın olduğu için benden uzak duruyor >DUYGU? Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ DÜŞÜNCE DEĞİŞİMİ: Adım: Düşünceler hakkında bilgi vermek: Düşünceler, sesli olarak konuşmadan, kendimize söylediğimiz kelimelerdir. Düşüncelerimiz kişiye özeldir. Kişiler aynı durumla ilgili farklı düşüncelere sahip olabilirler. Küçük çocuklar, duygu ve düşünceleri ayırd etmekte zorlanabilir. (Aklından, kalbinden. ) Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ 2. Adım: Öfke duygusuna yol açan düşüncelerini tanımlamasına yardımcı olmak: - “Dur ve dikkatini ver” anlamına gelen, görsel bir hatırlatıcı kullanılabilir. - Sorularla, çocuğun kendisinin “öfkeli” düşüncelerini belirlemesine yardımcı olu- nabilir: “Seni öfkeli hissettiren nedir?” Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ 3. Adım: Ne düşündüğümüzün nasıl hissettiğimizi etkilediğini öğretmek: Ne düşündüğümüz ne hissettiğimizi etkiler, kontrol eder. Örn. Haksızlığa uğradığımızı düşünürsek, öfkeleniriz. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ 4. Adım: İşlevsiz düşünceleri, işlevsel düşüncelerle değiştirmek: İşlevsel düşünce  sakin, rahat, mutlu, ve cesur İşlevsiz düşünceler  endişeli, öfkeli, üzgün Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ 5. Adım: PLAN: -Öfkenin belirtilerine dikkat etmek -Öfke düşüncelerine dikkat etmek -Diğer işlevsel düşünceler hakkında düşünmek -Bir sonraki sefer için plan yapmak. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ ÖZET olarak, Bireyin, öfkesini fark ederek tanıması, olumlu bir biçimde ifade etmekten korkmayarak, Öfkesini sağlıklı bir biçimde yaşaması gerekmektedir. Çocuk ve ergenlere öfke duygusunu sağduyulu bir biçimde nasıl yaşayabileceğinin öğretilmesi önemlidir. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ TEŞEKKÜRLER… Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ REFERANSLAR Adana, F., Arslantaş, Ergenlikte Öfke ve Öfkenin Yönetiminde Okul Hemşiresinin Rolü. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2011, 12 (1): 57-62 Cenkseven F. Öfke yönetimi becerileri programının ergenlerin öfke ve saldırganlık düzeylerine etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi 2003;2(4):153-67. Gürkaynak İ. Sosyo-ekonomik düzey ve çocuk. 1. Baskı: Kelaynak Yayınevi ve Matbaası, Ankara,1976. Kassinove H, Tafrate RC. Anger management: The complete treatment guidebook for practitioners. Third edition, Impact Publishers Inc, California, 2003:1-27. Kökdemir H. Öfke ve öfke kontrolü. Pivolka 2004;3(12):7-10. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ

Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ Öğülmüş S. Okullarda şiddet ve saldırganlık. Araştırma Raporu, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara, 1995. Puskar K, Ren D, Bernardo LM, Haley T, Stark KH. Anger correlated wıth psychosocıal varıables ın rural youth. .Issues Compr Pediatr Nurs 2008;31:71-87 Uluğtekin S. Çocuk yetiştirme yöntemleri açısından ana baba çocuk ilişkileri, ana baba davranışları ile çocuğun saldırganlık ve bağımlılık eğilimi arasındaki ilişkinin araştırılması. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1977. Wilde J. Öfke sorunu yaşayan çocuklara yönelik uygulamalar. Çev: A. Özmen, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2006; 39 (1):135-144 Yavuzer H. Çocuk ve suç. 1. Baskı: Remzi Kitapevi, İstanbul, 1996. Uzm. Klinik Psikolog EDA ERGÜR BİLGEN TERAPİ ENSTİTÜSÜ