Rahim İçi Araç Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com

Türkiye’de AP Yöntem Kullanımı

AMAÇ Rahim içi araç yönteme özel danışmanlığı bilgi ve becerisi kazanmak.

ÖĞRENİM HEDEFLERİ Oturumun sonunda, katılımcılar, bakırlı ve levonorgestrelli RİA çeşitlerini ve özelliklerini tanımlayabilmeli, RİA’nın etkililiğini, etki süresini ve etki mekanizmasını açıklayabilmeli, RİA’ nın olumlu ve olumsuz yönlerini sayabilmeli, RİA’ nın yan etkilerini açıklayabilmeli, RİA’ da uygunluk kriterlerini söyleyebilmeli, RİA‘ da sağlık sorunları ve uyarı işaretlerini söyleyebilmeli, RİA’ da yöntem sunumunu açıklayabilmeli, RİA için yönteme özel danışmanlık yapabilmeli, RİA kullananda izlemi açıklayabilmeli.

RİA nedir? RİA, rahim içine yerleştirilen, genellikle bakır ya da hormon içeren, küçük plastik bir cisimdir. Rahim içi araçlar (RİA) geri dönüşlü, uzun süre etkili doğum kontrol yöntemlerindendir.

Tarih Boyunca RİA Çeşitleri

RİA Çeşitleri Bakırlı RİA’lar: Hormonlu RİA’lar: TCu 380A, Multiload (MLCu 250 ve 375) ve Nova T (TCu 200Ag ve 380Ag) Hormonlu RİA’lar: Progestasert LevoNova ve Mirena.

T Cu 380 A (T-care, Pregna) “T” harfine benzer. Poliüretandan yapılmıştır. Gövdede 314 mm², her iki kolda 33’er mm²’lik iki bakır bant bulunmaktadır. 10 yıl süreyle korur

Nova T (TCu 200 Ag, 380Ag) “T” harfine benzer Poliüretandan yapılmıştır. Gövdesinde gümüş çekirdekle stabilize edilmiş 200 ya da 380 mm² bakır tel 5 yıl süreyle korur

Multiload (ML Cu 250 ve 375) Üzerinde dikensi çıkıntıları olan atnalı şeklinde iki kol ve dikey gövdeden oluşur; polietilenden yapılmıştır. Gövde kısmına 250 ya da 375 mm² bakır tel sarılmıştır. 3-5 yıl süre ile gebelikten korur.

Türkiye’de Kullanılmakta Olan Hormonlu RİA’lar Ülkemizde hormonlu RİA olarak “Mirena®” var “T” şeklindeki iskeleti polietilenden yapılmıştır. Gövdesinde 52 mg levonorgestrel bulunur. Günde 20 µg levonorgestrel salar. 5 yıl süreyle korur

RİA’nın Etki Mekanizması: Bakırlı RİA’lar Bakır etkisi ile spermin Üst genitallere ulaşmasının engellenmesi Fertilizasyonu engeller Sperm fagositozu Ovum transportunu etkileyerek İmplantasyonu engeller Endometriyumu etkileyerek

RİA’nın Etki Mekanizması Hormonlu RİA’lar Endometrial proliferasyon engellenir Servikal mukusu kalınlaştırır Asıl etki lokal hormonal etki Ovulasyonu etkilemez

RİA en etkili yöntemlerden biridir Yöntem başarısızlığı; Cu-RİA için her 1000 kadında 6-8, LNG-RİA (Mirena®) için binde 1

Uygulama Zamanı: İnterval dönem Doğum sonrası dönem Düşük sonrası dönem

İnterval dönemde RİA uygulama Cu-RİA Adetin ilk 12 günü içinde Gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda Ek yöntem gerekmez.

İnterval dönemde RİA uygulama LNG-RİA Adetin ilk 7 günü içinde Gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda 7 gün ek yöntem

Doğum sonu RİA uygulama: Plasentanın ayrılmasından sonraki ilk 10 dakika içinde ya da ilk 2 gün (48 saat) içinde Cu-RİA uygulanabilir (LNG-RİA : DSÖ 3). Doğum sonrası kanama bitene kadar cinsel ilişkiden kaçınması İlk 48 saat geçmiş ise, 4. haftadan sonra sezaryen de dahil,

Düşük sonu RİA uygulama: Enfeksiyon belirtisi yoksa düşükten hemen sonra veya ilk hafta içinde İlk haftadan sonra gebe olmadığından emin olunmalıdır. İkinci trimester düşüklerden sonra RİA’nın atılma olasılığı yüksek olduğu için girişim ertelenebilir.

RİA’nın çıkarılma zamanı: Cu-RİA ve LNG-RİA Çıkarma Zamanı: Gebelik istendiği için çıkarılıyorsa; siklusun herhangibir gününde. Gebelik istenmiyorsa; cinsel ilişkinin olmadığı 7 günlük sürenin sonunda.

Cu-RİA Nerelerde, Kim Tarafından Uygulanır? Kadın Hst. ve Doğum uzmanı Sertifikalı pratisyen hekim Sertifikalı ebe, hemşire Sağlık Ocağı AÇSAP Merkezi Hastaneler Özel Klinikler

LNG-RİA Nerelerde, Kim Tarafından Uygulanır? LNG-RİA’nın uygulanması farklı teknik ve beceri gerektirir Ancak bu konuda eğitim almış sağlık personeli tarafından uygulanmalıdır

Cu-RİA’ların Olumlu Yönleri Güvenli ve çok etkilidir. Uzun süre korur. Bırakılınca doğurganlık hemen geri döner. Sistemik yan etkileri yoktur. Cinsel ilişkiden bağımsızdır. Emzirme ile etkileşimi yoktur İlaçlarla etkileşimi yoktur. Ucuzdur. Takıldıktan sonraki ilk 3 ay içinde bir kez ve sonra yılda bir kez sağlık kontrolü yeterlidir.

LNG- RİA’ların farklı olumlu özellikleri Menoraji yakınmasını tedavi eder, Adetlerde kan kaybını %90 azaltır, Dış gebelik riskini azaltır, Pelvik enfeksiyonu azaltır. Hormonal etkisi sistemik değil lokaldir.

Cu-RİA’ların Olumsuz Yönleri: Karnın alt bölgesinde rahatsızlık, kramplar Adet kanamalarında süre ve miktar olarak artma, Dismenore, Adet dönemleri arasında lekelenme Spontan atılabilir. CYBE’lara karşı koruyucu değildir. Uygulama sırasında uterus perforasyonu riski (binde birden azdır). Uygulanması ve çıkarılması hafif ağrılı olabilir.

LNG- RİA’ların Olumsuz Yönleri: Adet düzensizliği Uygulamadan sonraki ilk 6-12 hafta Amenore ve hipomenore İlk bir yılda kullananların %65’inde Adetler arası kanama İlk 12 aya dek uzayabilir

Cu-RİA’ların Yan Etkileri: Kanamanın miktar ve süresinde artış İlk birkaç siklus boyunca dismenore

LNG- RİA’ların Sistemik Yan Etkileri: Memelerde dolgunluk, Akne, Ruhsal durum değişikliği, Karında şişlik, Baş ağrısı.

RİA Kullanımına Bağlı Önemli Sağlık Sorunları: RİA + gebelik Ektopik gebelik Pelvik enfeksiyon Uterus perforasyonu

UYARI İŞARETLERİ Adet gecikmesi Gebelik kuşkusu İpliklerin kaybolması Kısa veya uzun gelmesi Aşırı vajinal kanama UYARI İŞARETLERİ RİA’nın atılması Karın ağrısı Cinsel ilişkide ağrı Ateş Anormal vajinal akıntı

Kimler RİA Kullanabilir? Nullipar veya multipar Menarştan menopoza İstediği sürece Başlamadan danışmanlık Sağlıklı her kadın RİA kullanabilir Sağlık sorunu olan kadınların çoğu RİA kullanabilir Danışmanlık almalı Yönteme uygunluk değerlendirilmeli DSÖ uygunluk kriterleri Öğrenim rehberleri

CU-RİA Kimler Kullanamaz? Tanı konulmamış vajinal kanama Mevcut, aktif pelvik enfeksiyon Pelvik tüberküloz İyi ve kötü huylu trofoblastik hastalık öyküsü Over Ca, serviks Ca, endometriyum Ca Mevcut düşük sonu/doğum sonu sepsis AIDS varlığı veya yüksek CYBE/HIV riski

LNG- RİA Kimler Kullanamaz? (ek olarak) Migren tipi baş ağrısı Mevcut –aktif tromboembolik hastalık Mevcut-aktif pelvik enfeksiyon Aktif viral hepatit Dekompanse siroz Karaciğer tümörleri (iyi ve kötü) Mevcut ve geçirilmiş, son 5 yıldır bulgusu olmayan meme kanseri

RİA için Yönteme Özel Danışmanlık: RİA danışmanlığında şu bilgiler verilir: RİA’nın tanımı, gebeliği nasıl önlediği, etkililiği Olumlu ve olumsuz yönleri Uygulanması/çıkarılması ve etki süresi, Uygulama gecikecekse kullanılacak yöntem Doğurganlığın geri dönüşü Olası yan etkileri, sağlık sorunları Uyarı İşaretleri *Kullanıcıya, üzerinde uygulama tarihi, kullanılan RİA’nın tipi, etki süresi, kontrol tarihi yazılı bir kart verilmeli, izleme gelirken yanında getirmesi hatırlatılmalıdır.

RİA İzlem: İlk izlem: Sonraki izlemler: Uygulamadan sonraki üç ay içinde (tercihan ilk adetin bitiminde) Sonraki izlemler: yılda bir kez. Bir yakınması olduğunda beklemeksizin

RİA İzleminde Yapılması Gerekenler: Memnuniyeti sorulur. Adet düzeni, kanamaları –miktarı ve süresi- sorgulanır, (gerek görülürse Hb/Htc ölçümü yapılır, Hb <10 gr/dl ise oral demir preparatı başlanır) Pelvik muayene ve GYE taraması yapılır Soruları varsa yanıtlanır. Sorunları varsa, tetkik, tedavi gerekirse sevk Bulgular normal ise 12 ay sonrasına randevu verilir. RİA’nın kullanım süresi ve uyarı işaretleri hatırlatılır.

Cu-RİA İzleminde Karşılaşılabilecek Sağlık Sorunları: Gebelik (+RİA, dış gebelik) Adet kanamalarının miktar ve süresinde artma Adetler arası lekelenme Pelvik enflamatuar hastalık (PEH) RİA’nın yerinden kayması,atılması.

LNG-RİA izleminde ayrıca karşılaşılabilecek sağlık sorunları: Adet kanamalarında artma (ilk 6-12 ay içinde) Adet kanamalarında azalma ( ilk 6 aydan sonra oligomenore, amenore gelişebilir) Adetler arası lekelenme

RİA’nın Çıkarılma Nedenleri: Kullanıcı çıkarılmasını istediğinde, Kullanıcı gebe kalmak istediğinde, Yan etkiler ya da sağlık sorunlarının devam ettiği durumlarda, RİA’nın etki süresi dolduğunda.

ÖZET SORULARI Cu-RİA fertilizasyonu engelleyerek gebelikten korur. Hormonlu RİA’lar, 10 yıl kullanımdan sonra değiştirilmelidir. Cu-RİA endometriyumda meydana gelen biyokimyasal ve histolojik değişikliklerle implantasyonu engelleyerek gebelikten korur. NovaT Cu 380Ag’de 380 mm² bakır tel vardır. Bakır T 380A’da, mevcut olan bakır yüzey alanı 380 mm² dir. Cu-RİA’nın istenmeyen gebeliklerden koruma mekanizmaları arasında, spermler üzerine etki yer almaz . RİA’lar sadece kadın adetli iken uygulanabilir.

ÖZET SORULARI LNG_RİA’da her iki kolda ve gövdesinde bakır tel sarılıdır. Adet kanamalarında süre ve miktar olarak artma, Cu-RİA kullananlarda sık görülen yan etkilerdendir. Bakırlı T 380-A, 10 yıl süre ile istenmeyen gebeliklerden korur. Kanama yakınması ile başvuranın RİA’sı hemen çıkarılır. RİA uygulandıktan sonra, kullanıcı bir yıl sonra ilk kontrola davet edilir. Hormonlu RİA’lar, istenmeyen gebeliklerden korunmada bakırlı olanlarından daha etkilidir. Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com