Çevre, İnsan ve Gelecek Doç.Dr. OKAN KÜLKÖYLÜOĞLU ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ BİYOLOJİ BÖLÜMÜ HİDROBİYOLOJİ ANABİLİM DALI TEMA Aladağlar (Bolu) Doğa ve Erozyon Eğitim Kampı 04Temmuz2006

TEŞEKKÜR..... gönlü ve aklı emekten yana olan herkese.....

: 5 Haziran 2006 Dünya Çevre Günü 1972 yılında İsveç’in Stockholm kentinde yapılan Birleşmiş Milletler Çevre Konferansında alınan bir kararla, 5 Haziran Dünya Çevre Günü olarak kutlanmaktadır.

1982 Anayasasının 56. Maddesi: ''Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir''. O halde nedir Çevre...?? --İçinde yaşanılan ortam....:??? --içimizin dışı...???

Tarihçe milyon sene önce...Ankara’da ilk kuyruksuz maymun fosili.... Ankarapithecus meteai (Alpagut 2004)

Tarihçe devam:... -Çatalhöyük (Konya) K sene önce ilk evcilleştirilmiş bitki ve hayvanlar... -5k sene önce...Sumerliler...Eridu da egzotik bitki ve hayvan bakıcıları... -MÖ. 750 yıllarında...Anadolu’nun çoğu ormanlıktı.... -Avrupa’da (1200sene önce)..İlk fil..Harun el-Raşid tarafından hediye -Çin imparatoru’nun Zürafa merakı Avrupa’da (İtalya-Venedik)...İlk gergedan Avrupa’da (Fransa-Paris)...İlk kangru

Tür Nedir?... Örn...İki kafalı Planaria yeni bir tür mü?

“tür, aslen ve potensiyel olarak kendi aralarında üreyebilen ve üreme özellikleri bakımından diğer benzeri gruplardan ayrılmış (izole olmuş) populasyon gruplarıdır”. “tür, aslen ve potensiyel olarak kendi aralarında üreyebilen ve üreme özellikleri bakımından diğer benzeri gruplardan ayrılmış (izole olmuş) populasyon gruplarıdır”. Çevrenin en küçük birlikleri...türlerdir... Çevrenin en küçük birlikleri...türlerdir...

Dünyada Tahmini kaç tür vardır?? A) 1000 B) C) D) E) Ne bileyim ya bu da soru mu şimdi? Dünya Doğayı Koruma Birliği'nin (IUCN) 2006 raporu, doğal yaşam ortamlarının zarar görmesi nedeniyle 16 bin 119 hayvan türünün tükenmekte olduğunu gösterdi.

Dodo kuşu.. Caretta caretta (deniz kaplumbağası) Geronticus eremita (Kelaynak) Malpolon monspessulanus (Çukurbaşlı Yılan) Sırtlan Salep.. bu tür artık yok..

Ve diğerleri.. Salep.. bu tür artık yok.. Yarasalar.. Tükenmek üzere Datça hurması.. Toy kuşları.. sadece 500 tane kaldı... Anadolu Parsı..artık yok

Çevre ve Tür.... a) Çevrenin faydacıl (kullanım, aletsel) değeri, -bir şeyin sonu bir diğerinin başlangıcıdır -3 Türlü faydacıl değer vardır::.. i) eşya:...Madagaskar menekşesi...Lösemi... ii) hizmet:...Fotosentez... Örn...Uzunca bir MEŞE ağacının yaprakları, 1000 m2 lik bir panele eşdeğer 250 bin civarında mini enerji merkezi konumundadır... Örn...toprak solucanı senede..2.2 – 69 ton toprak havalandırır... Örn...kök (Rhizobial) azot fikse eden bakteriler... iii) bilgi:...doğal kütüphaneler...Uçak...Denizaltı....DNA.. b) Çevrenin esasi (içsel, doğal) değeri. -bir şeyin sonu kendiliğinden olur.

Çevre-Tür-İnsan İlişkimiz değişmeli...

Çünkü dünya değişiyor...

Fakat Bu Şekilde Değil...

Bolu Bölgesi Bolu Bölgesi Bolu km 2 -Türkiye yüzölçümünün %1.06 kadarını kapsar Bolu km 2 -Türkiye yüzölçümünün %1.06 kadarını kapsar Kuzey-güney doğrultusunda 111km Kuzey-güney doğrultusunda 111km Doğu-batı doğrultusunda 186km Doğu-batı doğrultusunda 186km Yıllık yağış miktarı mm Yıllık yağış miktarı mm

ABANT GÖLÜ TABİAT PARKI Statü: 21 Ekim1988 tarihinde 1150 ha iken 07 Şubat 1991 de 1196,5 ha alan koruma altında (Çevre Atlası 2003). Coğrafi bilgi: Heyelan gölü, 1350m. 125 ha, su hacmi 7.25x10 6 m 3 Coğrafya ve Oluşum : sene önce bölgede bozkır iklim hakim----geç-buzul dönemi – – (Örn., Ephedra distachya (Denizüzümü) ve Artemisia herba-alba (Yavşan)) (WOLDRING ve ark.,1986). – – Bozkır iklimin sona ermesiyle, göl çevresindeki dağlarda Abies (Köknar) gibi dikenimsi yapraklı ağaç ve bitkiler baskın haldeyken, hemen göl çevresinde bitki yapısı çoğunlukla Betula (Huş) ve Salix (Söğüt) (ve daha sonrada Acer (Akçaağaç ) ve Ulmus (Karaağaç) ) ağaç populasyonları ağırlıklı hale geçiş göstermekteydi. – – sene önce İnsanlık belirtisi: Tahıl bitkileri, Sinirliotu, Zeytin, Kestane, Ceviz vb. --- ekonomik önem!!

Kış aylarında büyük bir bölümü donan gölün üzeri kar ile kaplanır

Fakat yaşam devam eder.....

Grup Adı Tür Sayı Bitkiler664 (en az 50 tanesi endemik) Bitkiler664 (en az 50 tanesi endemik) Fitoplankton 285 (en az 5 yeni tür) Fitoplankton 285 (en az 5 yeni tür) Liken >150 (16 tanesi Türkiye için yeni kayıt) Liken >150 (16 tanesi Türkiye için yeni kayıt) Memeli(fare, sıçan) 12 (Muscardinus avellanarius abanticus) Fındıkfaresi (endemik) Memeli(fare, sıçan) 12 (Muscardinus avellanarius abanticus) Fındıkfaresi (endemik) Uçan Memeliler(Yarasa) 2 Uçan Memeliler(Yarasa) 2 Balık 7 (Salmo trutta abanticus) Abant alası (endemik) Balık 7 (Salmo trutta abanticus) Abant alası (endemik) Kuyruklu kurbağa 3 (Triturus vulgaris koswigii) (tip tür) Kuyruklu kurbağa 3 (Triturus vulgaris koswigii) (tip tür) Kuyruksuz kurbağa 7 Kuyruksuz kurbağa 7 Sürüngenler 6 Sürüngenler 6 Yengeç 1 Yengeç 1 İnsekta (Orthoptera) 40 (Zerynthia caucasica abanti) (endemik) İnsekta (Orthoptera) 40 (Zerynthia caucasica abanti) (endemik) Sinekgiller(Asilidae) 9 (7 tanesi sadece Abant’tan biliniyor) Sinekgiller(Asilidae) 9 (7 tanesi sadece Abant’tan biliniyor) Omurgasızlar Omurgasızlar Ostrakoda 13 (1 tür Türkiye için yeni) Ostrakoda 13 (1 tür Türkiye için yeni) Rotifera 22 (4 tür Türkiye için yeni) Rotifera 22 (4 tür Türkiye için yeni) Toplam 1221 Toplam 1221

Stetophyma grossum

Zerynthia (Allancastria) caucasica abanti

Şeritli semender (Triturus vittatus) Abant Gölü’nün kıyı kesiminde görülür. Bu türden farklı olarak Triturus vulgaris kosswigi (küçük semender) alt türü İlk olarak Abant da tespit edilmiştir (terra typica’sı Abant Gölü’dür). Bu alttür bugün Trakya ve Batı Karadeniz bölgesi içinde bulunmaktadır

Yeşilbaş ördek (Anas plathyrnhos) göl kıyılarında özellikle tesislerin bulunduğu kıyılarda görünmektedir.

Abant Fındık Faresi (Kakırca) Muscardinus avellanarius abanticus (KIVANÇ 1983) 2003 Kırmızı Listede (Red List) Nesli tehlike altında olabilecek korunmasız türler arasına giriyor.

FLORA 664 bitki türü (Türker & Güner 2003) 664 bitki türü (Türker & Güner 2003) 150 den fazla Liken, 16 tür Türkiye için yeni kayıt (Çobanoğlu 1999) 150 den fazla Liken, 16 tür Türkiye için yeni kayıt (Çobanoğlu 1999) ASTARACEA (Papatyagiller) ASTARACEA (Papatyagiller) Circium boluense Circium boluense CAMPANULACEAE (Çançiçeğigiller) CAMPANULACEAE (Çançiçeğigiller) Jasoine supina sieber supsp. Jasoine supina sieber supsp. IRIDACEA IRIDACEA Crocus abantensis (Abant Çiğdemi) Crocus abantensis (Abant Çiğdemi)

Crocus abantensis (Abant Çiğdemi)

Galanthus plicatus subsp. byzantinus Bu kardelen türü Türkiye için endemiktir. Bolu dan Başka Bursa, İstanbul ve Kırklareli’nde bulunmaktadır

Nymphoides peltata (Küçük nilüfer) Nymphaea alba (Beyaz nilüfer) Nasturtium officinale (Suteresi) Lemna minor (Su mercimeği) Göl bitkileri

285 fitoplankton

Ceratinium hirundinella :::: Asterionella formosa

Omurgasızlar: 13 Ostrakot türü 13 Ostrakot türü –8 tür kozmopolitan Rotifera: Toplam 22 tür Rotifera: Toplam 22 tür –18 tür Abant için yeni –4 tanesi Türkiye için yeni Colletheca pelagica Colletheca pelagica Gastropus stylifer Gastropus stylifer Conochilus hippocrepis Conochilus hippocrepis Ascomorpha ecuadis Ascomorpha ecuadis

Cylops sp.

ABANT BALIKLARI Yukarıda görülen göle özgü bir balık olan Abant Göl Alabalığı (Salmo trutta abanticus Tontonese, 1954) dışında gölde tespit edilen diğer altı balık türü şunlardır: Oncorhynchus mykiss W (Gökkuşağı Alabalığı), Barbus plebejus (Bon 1832) (Bıyıklı Balık), Alburnoides bipunctatus Bloch, 1782 (Noktalı İnci Balığı), Tinca tinca (Linnaeus, 1758) (Kadife Balığı), Gobio gobio (Linnaeus, 1758) (Dere Kayası), Leuciscus cephalus (Linnaeus, 1758) (Tatlısu Kefali).

Kadife Gökkuşağı alabalığı Bıyıklı Abant alası

Barbus plebejus) ve Bıyıklı balık (Barbus plebejus) ve Dere Kayası (Gobio gobio)

Tatlısu kefali Leuciscus cephalus

Kadife balığının (Tinca tinca) iç organlarına yerleşmiş parazitleri.

Abant alası’nın melezi olduğu düşünülen alabalıklara bir örnek. Kuyruk Yüzgecindeki farklılığa dikkat !

Abant alası’nın diğer bir örneği. Burada desen ve yapı farklılıklarına dikkat edin.

Üreme döneminde erkek Abant alasında görülen morfolojik değişiklikler. Alt çene yapısına dikkat !

Üreme döneminde Abant alası örnekleri

Tüplü dalış: Ağustos 2002

Gölün batı kıyısında taban yapısında yoğun bitki örtüsü ve balık görüntüsü

Metodoloji Farklı Örnekleme yerlerinde seneleri arasında 5 senelik çalışma Farklı Örnekleme yerlerinde seneleri arasında 5 senelik çalışma

Göldeki çalışmalar dıştan takmalı motorlu Zodiac şişme botlarla ve tekne ile gerçekleştirilmiştir.

Göl batimetrisi Skipper 603 Echosounder ile çıkarılmıştır

Bulgular Monomiktik göl Su sıcaklığı: 14.2°C; pH: 7.80; Çözünmüş Oksijen: 8.26; Max.Derinlik: 18m, Monomiktik göl Su sıcaklığı: 14.2°C; pH: 7.80; Çözünmüş Oksijen: 8.26; Max.Derinlik: 18m, 13 Ostrakoda türü, 8’i kozmopolitan (Cypridopsis vidua, Ilyocypris bradyi, Cypria ophthalmica, Heterocypris incongruens, Physocypria kraepelini, Darwinula stevensoni, Candona neglecta, Candona candida) 13 Ostrakoda türü, 8’i kozmopolitan (Cypridopsis vidua, Ilyocypris bradyi, Cypria ophthalmica, Heterocypris incongruens, Physocypria kraepelini, Darwinula stevensoni, Candona neglecta, Candona candida) –kirli sularda yaygın olarak görülen kozmopolitan türler! E. coli bakteri miktarı—İnsan kaynaklı atıkların göstergesi! E. coli bakteri miktarı—İnsan kaynaklı atıkların göstergesi! –Abant deresinde –Gölde (2.istasyon) bu sayı arasında bulunmuştur. Fitoplankton: Gomphonema olivaceum, Cytocella meneghiniana, Diatoma elongatum, Synedra ulna, Oocytis borgei, Scenedesmus quadricauda Fitoplankton: Gomphonema olivaceum, Cytocella meneghiniana, Diatoma elongatum, Synedra ulna, Oocytis borgei, Scenedesmus quadricauda –Kirlilik göstergesi türler! (Obalı ve ark.2002). Rotifera: Euclanis dilatata, Filinia longisetosa, Cephalodeila catellina Rotifera: Euclanis dilatata, Filinia longisetosa, Cephalodeila catellina –Kozmopolitan türler! (Altındağ 1999)

Atık su kanalı...Nereden geliyor ve nereye gidiyor acaba?

Kıyı vejetasyonu. Baskın olarak Kamışlar (Phragmittes australis) görülmektedir

Her seviyede Eğitim şart..

Çevre Etkinlikleri Neler Yapılabilir?? Çevre dersleri eğitim programı içeriğine her alanda dahil edilip eğitim süresi boyunca sürdürülmelidir. 2. Çeşitli çevre grupları ve kolları oluşturulabilir 3. Çevre problemleri veya ilgili diğer konularda günlük veya haftalık konferanslar yapılabilir 4. Çevre eğitiminde medya ve topluma hitap eden araçlar kullanılmalıdır. 5. Çevre gazeteleri ve/veya dergiler çıkartılabilir 6. Anketler hazırlanıp, bunların düzenli uygulamaları yapılabilir 7. Çeşitli, örneğin, geri dönüşüm projeleri uygulanabilir 8. Başta Cumhurbaşkanı olmak üzere Başbakan veya Çevre Bakanlığına mektup kampanyası yapılabilir 9. Çevre konusunda çeşitli müzik, şiir, slogan, resim ve benzeri yarışmalar düzenlenebilir 10. Doğayı daha yakından tanımak ve anlamak için yaz kampları veya doğa gezileri yapılabilir

Kendimize ve çevremize saygı duymalıyız... Kendisine saygısı olan, çevresine de saygılıdır... TEŞEKKÜRLER