8 Kısa Dönem Maliyetler ve Çıktı Kararları B Ö L ÜM İ Ç E R İ Ğ İ Kısa Dönemde Maliyetler Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler Toplam Maliyetler Kısa Dönem Maliyetler: Bir Değerlendirme Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler, ve Kar Maximizasyonu Toplam Gelir ve Marginal Gelir Kar Maksimizasyonunda Maliyet-Gelir Karşılaştırması Kısa Dönem Arz Eğrisi İleriye Bakış

Firmalar kâr arayışlarına yönelik üretimlerini içeren üç belli başlı karar almaktadırlar.  ŞEKİL 8.1 Firmaların Karşı Karşıya Olduğu Kararlar

Kısa Dönemde Maliyetler sabit maliyet Firmanın çıktı düzeyine bağlı olmayan maliyet türü. Firma üretim yapmasa bile bu maliyetlere katlanmak zorundadır. Uzun dönemde sabit maliyetler bulunmamaktadır. değişken maliyet Seçilen üretim düzeyine bağlı olan maliyet türü. toplam maliyet (TM) toplam sabit maliyetler ve toplam değişken maliyetlerin toplamı TM = TSM + TDM

Kısa Dönemde Maliyetler Sabit Maliyetler Toplam Sabit Maliyetler (TSM) toplam sabit maliyetler (TSM) ya da genel giderler Çıktı miktarı sıfır olsa bile çıktı düzeyine bağlı olmayan tüm maliyetlerin toplamı. TABLO 8.1 Varsayımsal Bir Firmanın Kısa Dönem Sabit Maliyetleri (Toplam ve Ortalama) (1) miktar (2) TSM (3) OSM (TSM/miktar) 0 1 2 3 4 5 $1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 1,000 $ - 1,000 500 333 250 200

Kısa Dönemde Maliyetler Sabit Maliyetler Ortalama Sabit Maliyet (OSM)  ŞEKİL 8.2 Varsayımsal bir Firmanın Kısa Dönem Sabit Maliyeti (Toplam ve Ortalama) Ortalama Sabit Maliyet toplam sabit maliyetin çık miktarına bölünmesiyle bulunmaktadır. Çıktı düzeyi arttıkça ortalama sabit maliyetler azalmaktadır çünkü sabit bir sayı (1000$) daha yüksek miktarlara bölünmektedir.

Kısa Dönemde Maliyetler Sabit Maliyetler Ortalama Sabit Maliyet (AFC) Ortalama Sabit Maliyet toplam sabit maliyetin çıktı birimine (q) bölünmesiyle bulunmaktadır; sabit maliyetin birim başına ölçüsüdür. genel giderlerin dağıtılması Toplam sabit maliyetlerin daha fazla çıktı miktarına bölünmesi işlemi. Ortalama sabit maliyetler çıktı miktarı arttıkça azalmaktadır.

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Toplam Değişken Maliyet (TVC) toplam değişken maliyet (TVC) Kısa dönemde çıktı düzeyine bağlı olarak değişen maliyetlerin tümü. toplam değişken maliyet eğrisi Bir firmanın çıktı düzeyi ile toplam değişken maliyeti arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Toplam Değişken Maliyet (TVC) TABLO 8.2 Teknoloji ve Faktör Fiyatlarından Toplam Değişken Maliyet Şedülünün Türetilmesi

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Toplam Değişken Maliyet (TVC)  ŞEKİL 8.3 Toplam Değişken Maliyet Eğrisi Tablo 8. 2’de, toplam değişken maliyet, üretim gereksinimleri ve girdi fiyatlarından türetilmektedir. Toplam değişken maliyet eğrisi TVC ile toplam çıktı arasındaki Ilişkiyi ifade etmketedir.

Toplam Değişken Maliyetler ($) Marjinal Maliyetler ($) Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Marjinal Maliyet (MC) Marjinal maliyet (MC) Bir birim ilave çıktı üretme sonucunda toplam maliyette oluşan artış. Marjinal maliyetler değişken maliyetteki değişimleri yansıtmaktadır. TABLO 8.3 Toplam Değişken Maliyetten Marjinal Maliyetin Türetilmesi Üretim Miktarı Toplam Değişken Maliyetler ($) Marjinal Maliyetler ($) 1 2 3 10 18 24 8 6

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Kısa Dönemde Marjinal Maliyet Eğrisinin Şekli  ŞEKİL 8.4 Azalan Marjinal Ürün Marjinal Maliyetin Eninde Sonunda Çıktı Düzeyi ile Yükseleceğini İma Eder. Kısa dönemde her firma birtakım sabit üretim faktörü ile kısıtlandırılmıştır. Sabit üretim faktörü azalan getiriler (azalan marjinal ürün) ve sınırlı üretim kapasitesi anlamına gelmektedir. Bu sınıra ulaşıldığında marjinal maliyetler artacaktır.

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Kısa Dönemde Marjinal Maliyet Eğrisinin Şekli Kısa dönemde, her firma bazı sabit girdiler kısıtı altındadır, bu (1) değişken girdilere göre azalan verimlere neden olur ve (2) firmanın üretme kapasitesini sınırlandırır. Bir firmanın mevcut kapasitesine yaklaştıkça birbirini takip eden daha fazla çıktı üretmesi daha maliyetli hale gelecektir. Kısa donemde marjinal maliyet eninde sonunda çıktı düzeyi ile birlikte artacaktır.

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Toplam Değişken Maliyet ve Marjinal Maliyet Eğrilerinin Çizilmesi  ŞEKİL 8.5 Hipotetik (Varsayımsal) Firmanın Toplam Değişken Maliyeti ve Marjinal Maliyeti Toplam değişken maliyetler çıktı miktarına bağlı olarak her zaman artar. Marjinal maliyet, her ilave çıktının üretilmesinin maliyetidir. Bu nedenle marjinal maliyet eğrisi toplam çıktıdaki bir birimlik artış karşısında toplam değişken maliyetteki değişimin ne kadar olduğunu göstermektedir.

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Ortalama Değişken Maliyet (AVC) ortalama değişken maliyet (AVC) Toplam değişken maliyetin çıktı miktarına bölünmesiyle bulunmaktadır.

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Ortalama Değişken Maliyet (AVC) TABLO 8.4 Varsayımsal Bir Firmanın Kısa Dönem Maliyetleri (1) q (2) TVC (3) MC (D TVC) (4) AVC (TVC/q) (5) TFC (6) TC (TVC + TFC) (7) AFC (TFC/q) (8) ATC (TC/q or AFC + AVC) $ - 1,000 1 10 1,010 2 18 8 9 1,018 500 509 3 24 6 1,024 333 341 4 32 1,032 250 258 5 42 8.4 1,042 200 208.4 8,000 20 16 9,000

Kısa Dönemde Maliyetler Değişken Maliyetler Ortalama Değişken Maliyet ve Marjinal Maliyet Eğrilerinin Çizilmesi  ŞEKİL 8.6 Daha Fazla Kısa Dönem Maliyetler Marjinal maliyetler ortalama maliyetlerin altında iken ortalama maliyetler düşecektir. Marjinal maliyetler ortalama maliyetin üstünde iken, ortalama maliyet artacaktır. Artan marjinal maliyet, ortalama değişken maliyetin minimum olduğu noktada AVC ile kesişmektedir.

Kısa Dönemde Maliyetler Toplam Maliyetler  ŞEKİL 8.7 Toplam Maliyet= Toplam Sabit Maliyet+ Toplam Değişken Maliyet TFCn’in TVC’ye eklenmesi demek aynı miktar toplam sabit maliyetin her çıktı düzeyindeki toplam değişken maliyetle toplanması anlamına gelmektedir. Bundan dolayı, toplam maliyet eğrisinin şekli toplam değişken maliyet eğrisininki ile aynıdır; toplam maliyet eğrisi TFC kadar daha yüksektir.

Kısa Dönemde Maliyetler Toplam Maliyetler Ortalama Toplam Maliyet (ATC) ortalama toplam maliyet (ATC) Toplam maliyetin çıktı miktarına bölünmesiyle bulunmaktadır.

Kısa Dönemde Maliyetler Toplam Maliyetler Ortalama Toplam Maliyet (ATC)  ŞEKİL 8.8 Ortalama Toplam Maliyet = Ortalama değişken Maliyet + Ortalama Sabit Maliyet Ortalama toplam maliyeti elde etmek için her çıktı düzeyinde ortalama sabit maliyet ve ortalama değişken maliyet toplanmaktadır. Ortalama sabit maliyet çıktı düzeyine bağlı olarak azaldığı için her azalan miktar AVC’e eklenecektir. Bu nedenle, AVC ve ATC çıktı miktarı arttıkça birbirine yaklaşmaktadır, fakat bu iki şekil hiç bir zaman biraya gelmez.

Kısa Dönemde Maliyetler Toplam Maliyetler Ortalama Toplam Maliyet ile Marjinal Maliyet Arasındaki İlişki Ortalama toplam maliyet ile marjinal maliyet arasındaki ilişki, ortalama değişken maliyet ile marjinal maliyet arasındaki ilişki ile aynı yapıdadır. Marjinal maliyet ortalama toplam maliyetin altında ise ortalama toplam maliyet, marjinal maliyete doğru azalacaktır. Marjinal maliyet ortalama toplam maliyetin üstünde ise ortalama toplam maliyet artacaktır. Sonuç olarak, ortalama toplam maliyet eğrisi ile marjinal maliyet eğrisi, ortalama toplam maliyet eğrisinin minimum olduğu noktada kesişecektir.

Kısa Dönemde Maliyetler Kısa Dönem Maliyetler: Bir Değerlendirme TABLO8.5 Maliyet Kavramlarına İlişkin Bir Özet Terim Tanım Eşitlik Muhasebe Maliyetleri Cepten ödeme maliyetleri veya bir muhasebecinin tanımlayabileceği maliyetler. Açık maliyetler olarak da adlandırılmaktadır. - Ekonomik maliyetler Tüm girdilerin fırsat maliyetlerini içeren maliyetler. Genellikle örtük maliyetler olarak adlandırılan maliyetleri içermektedir . Toplam Sabit Maliyetler (TFC) Üretilen çıktı miktarına bağlı olmayan maliyet türü. Bu maliyetler, çıktı miktarı sıfır olsa bile ödenmek zorundadır. Toplam Değişken Maliyetler (TVC) Çıktı düzeyi ile birlikte değişen maliyetler. Toplam Maliyetler (TC) Bir firmanın üretimde kullandığı tüm girdilerin toplam ekonomik maliyeti. TC = TFC + TVC Ortalama Sabit Maliyetler (AFC) Birim çıktı başına sabit maliyetler AFC = TFC/q Ortalama Değişken Maliyetler (AVC) Birim çıktı başına değişken maliyetler AVC = TVC/q Ortalama Toplam Maliyetler (ATC) Birim çıktı başına toplam maliyetler ATC = TC/q ATC = AFC + AVC Marjinal Maliyetler (MC) 1 birim ilave çıktı üretmenin sonucunda t toplam maliyetlerde oluşan artış MC = DTC/Dq

Dolar Cinsinden Maliyetler U Y G U L A M A D A İ K T İ S A T Bir Kolejde Ortalama ve Marjinal Maliyetler Dolar Cinsinden Maliyetler Öğrenciler Toplam Sabit Maliyet Değişken Maliyet Maliyet Ortalama Toplam Maliyet 500 $60 million $ 20 million $ 80 million $160,000 1,000 60 million 40 million 100 million 100,000 1,500 120 million 80.000 2,000 80 million 140 million 70,000 2,500 160 million 64,000

Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler ve Kar Maksimizasyonu Tam Rekabet Tam rekabet Piyasaya oranla çok sayıda küçük firmaların yer aldığı, üretilen ürünlerin türdeş olduğu ve mevcut olan firmaların fiyatlar üzerinde herhangi bir kontrollerinin olmadığı bir piyasa yapısıdır. Tam rekabet piyasalarında yeni firmaların ya da rakiplerin piyasaya giriş ve çıkış serbestisi bulunmaktadır. Homojen (Türdeş) ürünler Farklılaşmamış ürünler; birbirine benzer ya da birbirinden farksız ürünler.

Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler ve Kar Maksimizasyonu Tam Rekabet  ŞEKİL 8.9 Tek Bir Firmanın Tam Rekabet Piyasasında Karşı Karşıya Olduğu Talep Tam rekabet piyasasındaki temsili bir firma, çıktı fiyatını 6 doların üzerine çıkarak olursa, karşılacağı çıktı talebi sıfıra düşecektir. Her firma tam esnek talep eğrisi (d) ile karşı karşıyadır.

Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler ve Kar Maksimizasyonu Toplam Gelir ve Marjinal Gelir toplam gelir (TR) Bir firmanın kendi ürün satışından elde edeceği toplam miktar: birim fiyatı ile üretmeyi seçtiği çıktı miktarının çarpımına eşittir. (P x q). marjinal gelir (MR) Bir firmanın çıktı miktarını bir birim arttırdığında elde edeceği ilave gelir. P = MR.

Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler ve Kâr Maksimizasyonu Kâr Maksimizasyonunda Maliyetleri ve Gelirleri Karşılaştırma Kâr Maksimizasyonu Sağlayan Çıktı Düzeyi ŞEKİL 8.10 Tam Rekabetçi Bir Firma için Kâr Maksimizasyonunu Sağlayan Çıktı Düzeyi Eğer fiyat marjinal maliyetin üzerinde yer alırsa (çıktı düzeyi 100 veya 250 birim iken) çıktı miktarı arttırılarak kar artışı sağlanabilir. Her ilave çıktının geliri arttırması bu ilave birimin üretim maliyetinden daha yüksektir. Diğer yandan, m*= 300’den sonra her ilave çıktı karları azaltacaktır. Çıktı miktarı 240 birim olduğunda her ilave birim çıktının satışından elde edilecek olan gelir bu ilave çıktının üretiminden kaynaklanan maliyetten daha düşük olacaktır. Bundan dolayı kar maksimizasyonu P*=MC eşitliğinin sağlandığı noktada m* çıktı düzeyinde gerçekleşecektir.

Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler ve Kâr Maksimizasyonu Kâr Maksimizasyonunda Maliyetleri ve Gelirleri Karşılaştırma Kâr Maksimizasyonu Sağlayan Çıktı Düzeyi Marjinal gelir marjinal maliyetten yüksek olacağı sürece, aralarındaki fark gitgide azalsa bile çıktı miktarını arttırmak karları da arttırmak anlamına gelmektedir. Marjinal gelir marjinal maliyetten yüksek olduğu sürece çıktıyı 1 birim arttırmanın sağlayacağı gelir o çıktının maliyetinden daha yüksek olacaktır. Kar-maksimizasyonnu amaç edinen tam rekabetçi bir firma, çıktı fiyatı kısa dönem marjinal maliyete eşit olduğu noktaya kadar (P* = MC) üretim yapacaktır. Tüm firmalar için kar maksimizasyonun sağlandığı çıktı düzeyi marjinal maliyetin marjinal gelire (MC = MR) eşit noktada gerçekleşecektir.

Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler ve Kâr Maksimizasyonu Kâr Maksimizasyonunda Maliyetleri ve Gelirleri Karşılaştırma Sayısal Bir Örnek TABLE 8.6 Tek Bir Firmanın Kar Analizi (1) q (2) TFC (3) TVC (4) MC (5) P = MR (6) TR (P x q) (7) TC (TFC + TVC) (8) Profit (TR - TC) $ 10 - 15 10 1 20 5 2 5 30 25 3 45 4 60 40 50 75 6 80 90

Marjinal Analiz Üzerine: Dondurma Salonu Örneği U Y G U L A M A D A İ K T İ S A T Marjinal Analiz Üzerine: Dondurma Salonu Örneği Sabit maliyetler; değişken maliyetler; marjinal maliyetler; gelirler; marjinal gelirler ve kâr analizleri dondurma salonunun işe devam kararını vermede kullanılmıştır.

Çıktı Kararları: Gelirler, Maliyetler ve Kâr Maksimizasyonu Kısa Dönem Arz Eğrisi  ŞEKİL 8.11 Tam Rekabetçi Bir Firmanın Marjinal Maliyeti Arz Eğrisini Vermektedir. Herhangi bir piyasa fiyatında, marjinal maliyet eğrisi karı maksimize eden çıktı düzeyini göstermektedir. Bundan dolayı kar maksimizasyonunu amaç edinen tam rekabetçi bir firmanın marjinal maliyet eğrisi firmanın kısa dönem arz eğrisidir. a Fiyatın bir firmanın kapanmasına (bu konu Bölüm 9’da işlenecektir) neden olacak şekilde düşük olması dışında bu durum geçerlidir. ,

İleriye Bakış Marjinal maliyet eğrisinin girdi fiyatları ve teknoloji hakkında bilgiler içerdiği unutulmamalıdır. Önemli bir istisnai durumla birlikte marjinal maliyet eğrisi tam rekabetci bir firmanın kısa donem arz eğrisini vermektedir. Gelecek bölümde uzun dönemi ele alıyoruz.

TERİMLERİ VE KAVRAMLARI GÖZDEN GEÇİRME ortalama sabit maliyet (AFC) ortalama toplam maliyet (ATC) ortalama değişken maliyet (AVC) sabit maliyet homojen (Türdeş ürün) marjinal maliyet (MC) marjinal gelir (MR tam rekabet genel giderlerin dağıtılması toplam maliyet (TC) toplam sabit maliyetler (TFC) veya genel giderler toplam gelir (TR) toplam değişken maliyet (TVC) toplam değişken maliyet eğrisi değişken maliyet TC = TFC + TVC AFC = TFC/q TVC’ nin eğimi = MC AVC = TVC/q ATC = TC/q = AFC+AVC TR = Pq Tüm firmalar icin kar maksimizasyonunun sağlandığı çıktı düzeyi: MR= MC Tam rekabetçi firmalar için kar maksimizasyonunun sağlandığı çıktı düzeyi: P= MC