STOK MALİYETİ
STOK MALİYETİ Bir üretim sisteminde üretilen ürüne dolaylı veya dolaysız olarak katılan bütün fiziksel varlıklar ile ürünün kendisi stok kavramı içinde düşünülebilir. Bir diğer tanıma göre stok gelecekte duyulabilecek talebi karşılamaya yönelik olarak malların biriktirilmesidir. Belirtilen mal stokları üretici firma için hammadde, yarı mamul, mamul, bakım firması için satın alınan yedek parçalar, perakendeci firmalar için satın alınan mamuller, hizmet firmaları içinse tedarik malzemeleridir.(purchased supplies) Stok kavramını açıklamaya yönelik diğer bir tanımda ise stok ; tedarik veya üretim yoluyla elde edilen, kullanılmadan veya müşteriye arz edilmeden önce az ve ya çok belirli bir süre bekletilen mal miktarıdır. Kısaca stok bir işletmenin sahip olduğu mevcut mallar olarak tanımlanabilir. Stok denince genelde fiziki mallar ele alınır ; fakat işletmeler sadece fiziksel üretim üzerine kurulmamıştır. Hizmet üreten şirketlerimizde vardır. Bu yüzden firmaların stokları sadece fiziki mallar olmayacaktır. İşletmelerin kuruluş amaçları kâr etmektir. İşletmelerin bu amaçlarını gerçekleştirmek ve dolayısı ile faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için bazı ekonomik değerlere sahip olmalı ve bu ekonomik değerleri her an kullanıma hazır tutmalıdırlar. Bu ekonomik değeri olan kaynak ve mallara stok denir. Bu yüzden üretim elemanları önce tedarik edilir ve daha sonra da talep anında harcanır
Stokların Önemi: Stokların etkin kontrolü, işletmelerin başarılı yönetimi için zorunluluktur. Her ne kadar malzeme yönetimindeki yeni yaklaşımlar üretimde her çeşit stoku mümkün olan en düşük seviyeye hatta sıfıra düşürmek yönünde gelişmekteyse de stoklar , malzeme akışının kaçınılmaz sonucudur ve bazı durumlarda hem işletme ekonomisi hem de stratejileri açısından gerekli olmaktadır. Mamul stoklarının yetersizliği yalnız satışların azalmasına değil, işletmenin pazarının ve pazardaki saygınlığının kaybedilmesine neden olabilir. Stokların gereğinden fazla tutulması ise bunlara önemli miktarda para bağlanmasına yol açar. Bu da yitirilen kâr ve yitirilen yatırım fırsatı demektir. Stok bulundurmanın temel amacı, işletmenin başarısı ve kârlılığını arttırmaktır. Bu ana amaç doğrultusunda işletmelerde stok bulundurmanın nedenlerini söyle özetleyebiliriz:
Stokların Sınıflandırılması: Stokları çeşitli şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Malzemenin işlenme süreci içindeki beklediği yerin konumuna göre bir sınıflandırma yapılırsa ; Hammadde ve yarı mamul stokları Üretim içi stoklar Mamul stokları
Stok Kontrolün Amacı: Günümüzde üretim sistemlerinde stoklar her kademeden yöneticinin yakından ilgilenmesi gereken bir sorun haline gelmiştir. Yanlış stok politikaları veya uygulama hataları yüzünden azımsanamayacak sayıda işletme kritik duruma düşmüştür. Verimli ve etkin bir stok sisteminde özellikle üretim planlama, kontrol ve satışın rolü vardır. Genel olarak stok kontrol; stok miktar ve çeşitlerinin işletmelerin tedarik, üretim ve mali imkanlarına göre en rasyonel ve ekonomik bir şekilde belirlenmesi yöntemidir. Kısaca stok kontrolünde temel amaç malzemenin ne eksik ne fazla fakat yeterli miktarlarda işletmede hazır bulundurularak üretimin aksatılmadan yürütülmesidir. Bir başka deyişle: İstenilen zamanda İstenilen miktarda İstenilen yerde İstenilen kalitede malzemenin sağlanabilmesi için ne zaman, ne kadar tedarik edilebileceği sorularına cevap bulma işlemidir.
Mevcut Sistemde Hizmet Sunan işletmelerin Stok Maliyeti Hizmet işletmelerinde, üretilen hizmetin maliyeti, üretim işletmelerine göre farklılıklar gösterir. Üretim işletmelerinde,üretimi tamamlanan mamuller, önce stoklanır. Daha sonra satılan kısmın maliyeti, stoklardançıkarılarak, satılan mamul maliyeti hesabına aktarılarak giderleştirilir. Hizmet işletmelerinde ise, hizmet üretim maliyetleri stoklanabilir maliyet olarak kabul edilmediğinden, bu maliyetler dönem sonunda doğrudan satılan hizmet maliyeti hesabına aktarılarak giderleştirilir. Hizmet işletmesi olarak kabul edilen yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işletmelerinde, hizmet maliyetleri inşaat devam ettiği sürece, stok maliyeti hesabı olan 170 Yıllara Yaygın inşaat ve Onarım Maliyetleri hesabında aktifleştirilir.
Stoklar Standardında, Hizmet Sunan işletmelerin Stok Maliyeti Hizmet işletmelerinde ortaya çıkan stok maliyetleri aşağıdaki gibi tanımlanmıştır. “Verilen hizmetle ilgili hasılatın mali tablolara gelir olarak yansıtılmadığı durumlarda ilgili giderler stok hesabına yansıtılır. Hizmet sunan işletmelerde stokların maliyeti, esas olarak,kontrol işlemlerini yürüten personel dahil olmak üzere, hizmetin sunulmasında doğrudan görev alan personelin işçilik ücretleri ve diğer maliyetleri ile bunlarla ilişkili olabilecek genel giderleri içerir. Satış ve genel yönetim ile ilgili personelin işçilik ücretleri ve bunlarla ilgilidiğer giderleri, hizmetin maliyetine dahil edilmez. Bu giderler, gerçekleştiği dönemde gider olarak mali tablolara alınır. Hizmet sunanbir işletmenin stoklarının maliyeti, kar marjını veya işletmeler tarafından fiyatlara dahil edilen üretimle ilgili olmayan maliyetleri içermez