DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ Doç. Dr. A. Emin KÜREKÇİ Sağlık http://hastaneciyiz.blogspot.com Slayt Arşivi:

DERSİN AMACI Bu dersin sonunda; Demir metabolizması Demir eksikliği anemisinin Nedenleri Klinik bulguları Tanı yöntemleri Ayırıcı tanı Tedavi

DEMİR Altının parıltısına ve gümüşün parlaklığına sahip olmayan fakat biyolojik önem bakımından bu metalleri gölgede bırakan esansiyel bir elementtir.

Demir ne iş yapar? DNA, RNA ve protein sentezi Oksijen taşınması Elektron transportu Hücre solunumu Pek çok enzimin yapı ve fonksiyonu

Demir içeren proteinler hangileridir? A. HEM İÇEREN PROTEİNLER Hemoglobin Myoglobin Sitokromlar (a, b ve c) Sitokrom P-450 Katalaz Myeloperoksidaz B. DEMİRE BAĞLI ENZİMLER Aldehid oksidaz NADH dehidrogenaz Akonitaz Ribonükleotid redüktaz Tirozin hidroksilaz Süksinat dehidrogenaz Ksantin oksidaz

Demir Toksisitesi1 Bağlı olmayan demir “redox” potansiyeline sahiptir. O2- + Fe3+  O2 + Fe2+ Fe2+ + H2O2  Fe3+ + HO. + OH- O2- + H2O2  O2 + HO. + OH-

Hidroksil Radikali (OH-) 4)Lizozomal yapıyı ve mitokondrileri bozar Demir Toksisitesi2 Hidroksil Radikali (OH-) OH- 1) Çoklu doymamış yağ asitleri “Lipid peroksidaz” oluşumu Hücre zarı ve yapısı bozulur H+ 2) DNA kırıkları 3) Hücre içi protein harabiyeti Fe+ + OH- 4)Lizozomal yapıyı ve mitokondrileri bozar

Eritrosit lizisi ve hemoglobinden (Hepatositlerde birikim) Günlük demir alımı 1-2 mg Hamilelikte fetus Demir Ekonomisi Duodenum Mide Kalp kası Kemik iliği eritroblastları Dolaşımdaki eritrositler Fe2-TF Diğer kaslar Pankreas Eritrosit lizisi ve hemoglobinden demir salınımı Diğer dokular Karaciğer (Hepatositlerde birikim) Makrofajlar tarafından fagositoz

Demir ekonomisi nasıl işlemektedir? Retiküloendotelyal hücreler, makrofaj Eritrositler Kemik iliği 2500 mg %60-70 Kırmızı kan hücresi üretimi 20 mg Kırmızı kan hücresi yıkımı 20 mg Emilim Kayıp Plazma 4 mg 1-2 mg/gün 1-2 mg/gün DEPO %12-25 0.5-1g (karaciğer) Enzim Myoglobin 300mg %10

Demirin Enterositlerce Emilim Yolları1 Hem demirinin taşındığı yol ® Hem vezikülü Non-Hem demir emilimi (inorganik demir) 1. Müsin-integrin-mobilferrin yolu (Fe+3)(Fe+2) 2. Özelleşmiş taşıma proteinleri ile sağlanan yol (Fe+2 )

Demirin Enterositlerce Emilim Yolları2 Epitel Hücre Membranı İnce Barsak Müsin Fe+3 Fe+3 III b-3 integrin I Fe+3 Fe+3 Demir redüktaz Fe+3 Fe+2 Taşıyıcı II Fe+2 Fe+2 Metal İyon Taşıyıcı

(divalan metal taşıyıcı 1) HOLO-TF (Diferrik transferrin) DMTI (divalan metal taşıyıcı 1) Fırçamsı kenar Ferrik redüktaz Ferritin Enterosit Bazolateral membran Ferroportin Hephaestin HOLO-TF (Diferrik transferrin) Fe+3 Fe+2

(divalan metal taşıyıcı 1) (Diferrik transferrin) Endositotik Transferrin Siklusu Klatrin kaplı boşluk DMTI (divalan metal taşıyıcı 1) APO-TF HOLO-TF (Diferrik transferrin) TFR Fe+2 Mitokondri Ferritin H+ Eritroid olmayan hücreler Proton pompası H+ Hemosiderin TFR Asidifiye endozom

Demir Emilimine Etki eden Faktörler Emilimi Azaltanlar Oksalatlar Fitatlar Fosfatlar Alkol İndirgeyici ajanlar Emilimi Artıranlar Askorbat Laktat Piruvat Süksinat Fruktoz Sistein Sorbitol

Demir Eksikliği Anemisi (Patogenez) Demir eksikliğine bağlı hemoglobin sentezinde bozukluk Hücre proliferasyonunda bozukluk Eritrosit yaşam süresinde kısalma

Demir Eksikliği Anemisi (Prevalans) DEA DE 6-24 ay %3-24 %28-69 5-9 yaş %15.3 %30.3 10-15 yaş %8.8 %29.2 >15 yaş %9.0 %8.2 DEA: Demir eksikliği anemisi DE : Demir eksikliği

Demir Eksikliği Anemisi (Etyolojik Faktörler1) Diyete bağlı faktörler Artmış demir ihtiyacı Kan kaybı Azalmış emilim

Demir Eksikliği Anemisi (Etyolojik Faktörler2) Diyete bağlı faktörler Erken inek sütü alımı Katı gıdalara erken geçilmesi C vitamininin yetersiz alınması Kırmızı etin az tüketilmesi Fazla çay içilmesi Anne sütünün 6 aydan sonra tek başına kullanılması Düşük sosyoekonomik durum (sık infeksiyon geçirme)

Demir Eksikliği Anemisi (Etyolojik Faktörler3) Artmış demir ihtiyacı Düşük doğum ağırlıklı bebekler Prematüreler Hızlı büyüme gösteren bebekler Kronik hipoksiye maruz kalanlar Doğumda düşük hemoglobin düzeyi bulunan bebekler Adolesan Gebeler

Demir Eksikliği Anemisi (Etyolojik Faktörler4) Kan kaybı Prenatal ve perinatal kanamalar Diğer kanamalar Gastrointestinal kan kaybı Pulmoner kan kaybı Üriner kan kaybı

Demir Eksikliği Anemisi (Etyolojik Faktörler5) Azalmış emilim Biyoyararlanımın kötülüğü (hem Fe > Fe2+ > Fe3+) Antasid tedavisi/yüksek gastrik pH Diğer metaller (Co, Pb) Emilim için gerekli olan enterositlerin kaybı veya disfonksiyonu

Demir Eksikliği Anemisi (Klinik Bulgular1) Gastrointestinal sistem Anoreksi Pika (geofaji, pagofaji) Atrofik glossit Disfaji Malabsorbsiyon “Leaky gut” sendromu Mide asiditesinde azalma Disakkaridaz eksikliği

Demir Eksikliği Anemisi (Klinik Bulgular2) Santral sinir sistemi İrritabilite Yorgunluk Mental-motor gelişmede gerilik Dikkat azalması “Breath-holding” nöbetleri Papil ödemi

Demir Eksikliği Anemisi (Klinik Bulgular3) 3. Kardiyovasküler sistem Kardiyak “output” ve kalp hızında artış Kardiyak hipertrofi Plazma hacminde artış ve kalp yetmezliği 4. Kas-İskelet sistemi Myoglobin ve sitokrom-c’de azalma Fiziksel performansta azalma Kemik kırığı iyileşmesinde değişiklik

Demir Eksikliği Anemisi (Klinik Bulgular4) 5. İmmunolojik sistem a. İnfeksiyonlara eğilimin artması T hücre sayılarında azalma Blastik transformasyonda azalma Lökositlerde myeloperoksidaz azlığı NADPH oksidaz sisteminde bozukluk IL-1 ve IL-2 üretiminde bozukluk b. Bakteriyel infeksiyonlara eğilimin azalması

Demir Eksikliği Anemisi (Klinik Bulgular5) Diğer hücresel değişiklikler İnefektif eritropoez Eritrosit ömründe kısalma Eritrosit rijiditesinde artış Hem yapımında, gama ve alfa globin sentezinde azalma Glikoliz hızında artış

Demir Eksikliği Anemisi (Tanı1) 1. Tam Kan Hb (g/dl) <10.5 Yaşa göre Hct (%) <31 Yaşa göre MCV (fl) <70 Yaşa göre MCH (pg) <26 26-33 RDW (%) >14.5 11.5-14.5 WBC (/l) Normal 4-14000 Plt (103/l) , N,  150-400 MPV (fl) , N 6-10

Demir Eksikliği Anemisi (Tanı2) 2. Retikülosit indeksleri CHr (pg)  (26-30) MCV (fl)  (101-119) CHCMr (g/dl)  (23-29) 3. Periferik yayma Hipokromi, anizositoz, poikilositoz

Normokromi, Hipokromi

Demir Eksikliği Anemisi (Tanı3) 4. Biyokimyasal testler Serum Demiri (SD)  (50-150 g/dl) Serum Demir Bağlama  (150-300 g/dl) Kapasitesi (SDBK) Transferrin Saturasyonu  (>%16) Ferritin  (10-291 ng/ml) “Free Erythrocyte  (<1.4 mol/L) Prothoporphyrin (FEP)” 5. “Soluble Transferrin  Receptor (sTfR)” 6. Kemik iliği sideroblastları  (%30-50)

Demir Eksikliği Anemisi (Ayırıcı Tanı1) 1. Demir deposunda azalma Demir eksikliği anemisi 2. Demir deposu normal veya artmış A. Demir metabolizmasında bozukluk Kronik hastalıklar Demir absorbsiyonu, transportu ve kullanılışında bozukluk B. Globulin sentez bozukluğu Talasemi Mikrositik hemoglobinopatiler (Hb E, Lepore,Köln) C. Hem sentezi bozukluğu Sideroblastik anemiler Herediter Akkiz

Demir Eksikliği Anemisi (Ayırıcı Tanı2) Talasemi Kurşun zehirlenmesi Kronik hastalık Sideroblastik anemi Beta Alfa Hemoglobin 3-10 9-11 10-12 7-10 8-11 5 –10 Serum ferritin Düşük Yüksek Düşük/yüksek Serum demir TDBK Normal/ düşük Normal TS Yüksek/ normal Normal/ yüksek Artmış FEP (serbest eritrosit içi protoporfirin) Hafif/ yüksek Çok yüksek Hemoglobin A2 Düşük/ normal Kemik iliğinde sideroblast (%30-50) Azalmış %50 % 5-20

Demir Eksikliği Anemisi (Ayırıcı Tanı3) Anizo/poikilositoz Bazofilik “stippling” “Target” hücresi Demir eksikliği Var/belirgin Nadiren Olabilir Talasemi minor Var %5 Talasemi major Belirgin Kronik hastalık anemisi Sideroblastik anemi Oldukça çok Kurşun zehirlenmesi HbCC ve EE

Demir Eksikliği Anemisi (Tedavi1) Beslenme 6 ay anne sütü 6 aydan sonra demirden zengin gıdalar İnek sütü 1 yaşından sonra ve <500 ml/gün Çay, fosfat ve fitatlı gıdalar verilmemeli İlaç Tedavisi Ferroz sulfat 3-6 mg/kg/gün 2-3 eşit dozda Hemoglobin seviyesi normale geldikten sonra 6-8 hafta daha verilir.

Demir Eksikliği Anemisi (Tedavi2) Demir Tedavisine Yanıt Geçen Süre Yanıt 12-24 saat İntraselüler enzimlerin yerine konması, irritabilitenin azalması, iştah artışı 36-48 saat Kemik iliği yanıtının başlaması, eritroid hiperplazi 48-72 saat Retikülositoz (5-7. günde en yüksek) 4-30 gün Hemoglobin düzeyinde artma 1-3 ay Depoların dolması

Demir Eksikliği Anemisi (Oral Tedavide Kullanılan Ürünler) Ferroglisin sülfat Ferro sanol damla 30 mg/ml (1mg/damla) Ferro sanol B şurup 20 mg/5ml Ferro sanol tablet 50 mg Ferro sanol duodenal kapsül 100 mg Ferroz glukonat Lösferron forte 80 mg efervesan tab. Ferroz süksinat Ferplex oral solusyon 40 mg/15 ml

Demir Eksikliği Anemisi (Parenteral Tedavi) Oral demir ürünleri kullanılamadığında Demir depolarının hızlı dolması istendiğinde Gastrointestinal demir emilimi bozulduğunda Eritropoetin tedavisi gerekli olan, özellikle diyaliz hastalarında parenteral tedavi verilebilir. Demir dozu İstenen Hb – Hasta Hb x 80 x Hasta ağırlığı (kg) x 3.4 x 1.5 100

Demir Eksikliği Anemisi (Profilaksi) Term >6 ay 1 mg/kg/gün Preterm >2 ay 2 mg/kg/gün Sağlık http://hastaneciyiz.blogspot.com Slayt Arşivi: