Etkili Anne - Baba Tutumları ve Çocuklarda Görülen Davranış Sorunları

AİLE ÇOCUĞA NE SAĞLAR?

TEMEL GEREKSİNİMLER Beslenme Barınma Korunma Sevilme Eğitilme

Temel gereksinimleri karşılanan çocuk gerek fiziksel, gerek ruhsal yönden sağlıklı ve mutlu çocuktur.

Anne Baba Tutumları 1. Aşırı Koruyucu ve Kaygılı Anne-Baba Tutumu 2. Aşırı Baskıcı ve Otoriter Anne-Baba Tutumu 3. Sınırsız Özgürlükçü Anne-Baba Tutumu 4. Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumu

Aşırı Koruyucu ve Kaygılı Anne-Baba Tutumu Bu tarz tutumu benimseyen anne-baba sürekli çocuğa müdahale eder. Aşırı koruyucu ve verici davranışlar söz konusudur. Çocuğa bir bebek gibi davranılır. Çocuk anne-baba tarafından ‘sen yapamazsın, daha küçüksün’ gibi engellemelerle karşılaşır. Çocuğun kendini tanımasını ve yapabileceklerini fark etmesini engelleyen bir anne-baba tutumudur.

SONUÇLARI: Bu tutumla yetiştirilen çocuklarda; Bağımlı kişilik vardır. Dış denetim çok fazladır. Çocuk kendi başına karar vermede güçlükler yaşar. Çocuğun bireyselleşme çabasını engellemektedir. Gelişim geriliği görülmektedir Çevreye uyum sağlayamaz Çocukta aşağılık duygusu başlar Korkular oluşur.

2. Aşırı Baskıcı ve Otoriter Anne-Baba Tutumu Baskıcı bir tutum içerisindedirler. Çocuktan kendilerine itaat etmelerini beklerler. Aile içinde korku hakimdir ve çocuk korku ile büyür. Ailede yüksek baskı ve katı disiplin vardır. Çocuk sürekli eleştirilir.

SONUÇLARI: Bu tutumla yetiştirilen çocuklar Kendini kabul etmekte güçlük çekerler Uyumsuzluk görülür. Çocuk evde anne-babasında gördüğü olumsuz tutumları okulda arkadaşlarına uygulamaya çalışır. Saldırgan davranışlar ortaya çıkabilir. Hırsızlık yapabilirler Yalan alışkanlığı kazanırlar. Utangaçlık gibi durumlar görülebilir.

3. Sınırsız Özgürlükçü Anne-Baba Tutumu Bu anne-baba tutumunda aşırı hoşgörü vardır. Çocuğa aşırı düşkündürler. Evde patron çocuktur. Çocuğun her dediği yapılır.

SONUÇLARI: Bu tutumla yetiştirilen çocuklarda Doyumsuzluk vardır. Kuralsızlığa alışan çocuklar, okuldaki kurallarla karşılaşınca okula ve arkadaş çevresine uyum sağlamakta zorlanabilirler. Bencil, sorumsuz, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen ve sabırsız olabilirler. Her dediğinin olmadığını gördüğünde hayal kırıklığına uğrar. Kendi içine çekilebilir ya da saldırgan olabilirler. Kötü, olumsuz davranışlarda bulunma gibi dikkât çekmeye yönelik davranışlar görülür.

4. Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumu Mükemmeliyetçi tutumda anne baba her şeyin en iyisini çocuğundan bekler. Kendi gerçekleştiremediği yaşantıları çocuğunun gerçekleştirmesini ister ve çocuk olduğu gibi kabul edilmez. Aile, bedensel ve zihinsel yönden beklentileri karşılaması için çocuğu kapasitesinin çok üstünde eğitimlere tabi tutar. Çocuğa bütün çocukça davranışlar yasaklanır. Arkadaş seçimi de aileye aittir.

SONUÇLARI: Bu tutumla yetişen çocuklar Fikirleri genelde çok katıdır. Bir şey veya kimse ya çok olumlu ya da çok olumsuzdur. Her işte en iyi ve en üstün olmak ister. Fakat istediği seviyeyi yakalamayınca hayal kırıklığına uğrar ve çalışmayı tamamıyla bırakabilir. Aşağılık duygusu gelişir.

HANGİSİ?

Aile Tutum Modeli Demokratik Tutum

Demokratik Tutum Çocuklara şartsız sevgi gösterilmelidir. Onların kişiliklerine ve bağımsızlıklarına saygı göstermek gerekir. Normal başarı beklemek sureti ile çocukları kabul etmek gerekir. Demokratik anne ve babalar çocukları ile dürüst ilişki içindedir. Şefkatli ve tutarlı bir disiplin anlayışları vardır. Onlara sorumluluk verirler.

Demokratik Tutum Sonuçları Bu durumda çocukların kendilerine güveni artar ve daha gerçekçi olurlar. Burada disiplindeki amaç çocuğa davranışlarının düzenlenmesini sağlayarak kendi kendisini yönetme yeteneğini kazandırmak olmalıdır. Çocuk doğru olanla olmayanı ayırt etmesini öğrenmelidir. Çocuk eğitiminde hiçbir zaman ceza korku aracı olarak kullanılmamalıdır.

Demokratik Tutum Sonuçları Etkili ceza yöntemleri uygulanabilir. Ödülle dengeli olmalıdır. Çocuk sınırlar içinde özgürdür. Anne baba çocuk arasında güven anlayış olmalıdır.

ÖZGÜVEN

Özgüven bir çocuğun kendisine yönelik iyi duygular geliştirilmesi sonucu kendisini iyi hissetmesidir.

ÇOCUKLARIN ÖZGÜVENLERİNİ SAĞLAMAK İÇİN NELER YAPABİLİRİZ?

Var olmalarının sizin için ne kadar önemli olduğunu onlara hissettirin. Çocuğunuza kendisine has yeteneklerini ortaya çıkartmasında yardımcı olun. Yaptıkları ve ilgilendikleri şeylerden sizin için ne kadar önemli ve değerli olduğunu gösterin.

Evinizde herkesin birbirine güveneceği bir ortam oluşturun. Çocuğunuza kendi davranışlarınızla örnek olduğunuzu unutmayın Beklentileriniz çocuğunuzun seviyesinde olsun, onu aşacak beklentilerinden kaçının.

Çocuklarınıza sorumluluklar verin. Ne yaparlarsa yapsınlar onları bağışlayın ve sevgi ile güvende olduklarını hissettirin. Çocuğunuzla ilgili problemleri onu suçlamadan ya da onun karakterini eleştirmeden tartışın. Birlikte zaman geçirin.

ELEŞTİRİ DEĞİL İŞBİRLİĞİ

Çocuğunuza olumlu tutumları öğretirken eleştiri yerine işbirliği yaparak birlikte çalışın.

Eleştiride bulunmadan nasıl işbirliği yaparım? NE YAPMAMAM GEREKİYOR?

1. Suçlamak: “Yine kardeşini ağlattın.”  2. İsim takmak: Ağlayıp duruyorsun. Bebeksin sen… 3. Tehdit etmek: “Bunu bir daha yaparsan seni evden atarım”

4. Emir vermek: “Hemen derslerini bitir.” 5. Konferansa çekmek: “Kardeşini üzmenin ne kadar kötü bir davranış olduğunu bilmiyor musun, böyle yaparsan ilerde de kimseyle geçinemezsin.”   Uyarılar: “O duvara çıkma, düşersin”

10. Geleceği yönelik tahminler: “Böyle gidersen sen adam olamazsın.” Acındırma cümleleri: “Böyle davranman yüzünden hastalanıyorum, görmüyor musun? Senin yüzünden ölüp gideceğim. Senin için saçımı süpürge ettim. Bak sen neler yapıyorsun?” 8. Kıyaslamalar: “Komşunun kızları ne kadar iyi notlar alıyor, sen neden onlar gibi değilsin?” 9. Alay etme: “Dersini ne kadar da çabuk bitiriverdin, sen bir dahi olmalısın.” 10. Geleceği yönelik tahminler: “Böyle gidersen sen adam olamazsın.”

DAVRANIŞ SORUNLARI

İNATÇILIK İnatçı çocuk saldırganlığını pasif direniş yoluyla açığa vurur. Her işi ağır yapar. Ağır giyinir, okula geç gider, çalışmam demez ama masa başına geçip hiçbir şey yapmadan oturur. Okulda da öğrenmeye karşı isteksizdir. Geçebilecek kadar not alabilir. İnatçı çocuk, gergin anne çocuk ilişkisinin bir sonucudur. Annenin tuvalet eğitimi veya yemek konusunda çok katı ve ısrarcı oluşu çocuğu pasif direnmeye götürür.

YALAN SÖYLEME Çocukların söylediği yalanlarda çocuğun gerçeği iyi değerlendirememesi, gördüğü ve duyduğu şeyleri uydurması veya olmamış şeyleri olmuş gibi anlatması söz konusudur. Çocukları yalana iten çoğunlukla yetişkinlerin gerçek karşısındaki çelişkili tutumlarıdır. Çocuk bol yalan söylese bile anne babasının yalanlarına çok duyarlıdır. Anne ve babanın yalanına çocuğunu ortak etmesi ve bunun sonucunda çocuğa susması konusunda ödüller vaat etmesi ile çocuk yalanlardan kendine kazanç sağlamak gibi bir alışkanlık elde eder.

KORKULAR Korkular çevresel tehlikeye normal bir reaksiyondur. Korku, okul öncesi dönemde trafik kazaları, yangın, ceza, hayali yaratıklar ve kabuslardır. Son çocuklukta ise vücutsal zararlar, TV’deki filmlerden etkilenme, okul başarısızlığı gibi korkular gözlemlenir. Anne babadan ayrılma çocuğu tedirgin eder, güvenini sarsar ve anne babanın onu terk etmesinden korkar. Çocuklarını korku ile yetiştiren veya aşırı koruyucu olan ailelerin çocuklarında korku oranı daha fazladır.

TİKLER Beden kaslarında istem dışı beliren aralıklı kasılmalardır. Tikler aşırı bir heyecan ve korku yaratan olaylar sonucu oluşabilir. Tiki olan çocuklar genelde tedirgin, kaygılı ve gergindir. Çocuğu örseleyici davranışlara tepki olarak tikler gelişebilir. Tikler genellikle kaygılı durumlardan kurtulmak amaçlı gerçekleşir. Tikler çoğu zaman geçicidir. Ergenlik çağından önce sönerler.

PARMAK EMME 3-4 yaşlarında görülen parmak emme normal gelişimsel bir davranıştır. Bazı çocuklar parmak emme yerine el bileklerinde kabarcıklar oluşturacak şekilde emdiği görülür. Parmak emme ilgi çekmek için veya gerilemenin bir belirtisi olarak da düşünülebilir.

TIRNAK YEME Tırnak yeme alışkanlığına 3-4 yaşlarından önce sıklıkla rastlanılmaz. Tırnak yeme bir güvensizlik belirtisi olarak kabul edilir. Aile içinde aşırı baskıcı ve otoriter bir eğitimin uygulanması, kıskançlık, yetersiz sevgi, gerginlik, azarlanma ya da örseleyici davranışlara maruz kalma tırnak yemeye neden olan etkenler arasında sayılabilir.

ALTINI ISLATMA Alt ıslatma davranışı 4 yaşından sonra hala devam ediyorsa bir sorun olabileceği düşünülebilir. İki biçimde görülebilir. Bunlardan ilki sinir kas kontrolünün gelişmesindeki gecikmeden kaynaklanabilir. İkincisinde ise tuvalet kontrolü oluştuktan sonra bir gerileme durumu söz konusudur. İkinci durum daha çok ruhsal nedenlere bağlıdır. Çocuğun aşırı sevgi ve hoşgörü, yetersiz ilgi kıskançlık, korku ve kaygı gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Anne baba tarafından kendi kendine bir şeyler öğrenerek olgunlaşmasına fırsat verilmeyen çocuklarda da çocuksu kalmak isteyişle ilgili altını ıslatma görülebilir.

ŞİDDET

ŞİDDETİN NEDENLERİ

Aileden kopukluk: Ailelerinden yeteri kadar ilgi göremeyen çocuklar; istedikleri ilgiyi görmek için, çetelere sığınırlar. Medyanın etkisi: Diziler, filmler, yarışmalar Toplumun yapısı: Toplumda şiddetin hoş görülmesi ve paylaşılan bir değer olması Baskı ve olumsuz rekabet: Anne ve babalar çocukları için yaptıkları şeylerin karşılığını istemektedirler. Çocuklar da bu durumda hırstan ve rekabetten kurtulamamaktadır.

Aile içi şiddet görme Şiddet kullanmayı öğrenme: Şiddet gören çocuk, istediklerini elde etmek için şiddet uygulamayı seçer. Güç ve kontrol sağladığını düşünme

DAVRANIŞ SORUNLARIYLA BAŞAÇIKMA ÖNERİLER

Aile tutum ve davranış çeşitlerinden olan baskıcı ve katı olma çocuğun olumsuz davranışını artırır. Sosyalleşmeyi öğrenebilmesi için kabul edilmiş, uygun davranış biçimlerini içeren birer model olun. Çocuğa isteklerini ertelemesi ve bu istekleri kontrol altına alması konusunda destek olun. Çocuğun benlik saygısını geliştirmesine destek olun. Arkadaşlarıyla ve diğer yetişkinlerle nasıl sağlıklı iletişim kurabileceği konusunda yardımcı olun. Çocuğun olumsuz davranışını pekiştirebilecek ve devamını sağlayacak her türlü tutum ve davranışlardan kaçının. Çocuk yetiştirme konusunda uygulanacak disiplin ve konacak kurallar konusunda tutarlı ve kararlı bir davranış sergileyin.

Anne baba tutumlarında çelişkili durumlardan kaçınılmalıdır. Çocuğun yaptığı davranışı doğrudan yargılamak yerine davranışı yapmaya teşvik eden nedenleri araştırın. Çocuğun okul ve sosyal yaşamda başarılı olması için, çocuğun yeteneklerini ön plana çıkarın. Çocuğa olan sevgi ve ilginizi her zaman gösterin ve çocuğun bunu hissetmesini sağlayın. Çocuğa empatik düşünmeyi aşılayın. Çocuğu fazla enerjisini boşaltmak için spor gibi çeşitli faaliyetlere yönlendirin. Çocuğa başarabileceği sorumluluklar verin.

Temelinde sevgi olan hiçbir eğitim başarısızlığa uğramaz

Çocuğun davranışlarını değiştirmek için küçük adımlarla hareket etmek gerekir.

AİLENİZLE SEVGİ DOLU GÜNLER GEÇİRMENİZ DİLEĞİYLE… KATILDIĞINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.