Hazırlayan; Ali Özhan EREK IFTC İSTANBUL Simulator Technician & Simulator Support Supervisor

 Simülatöre hareket sağlayan 6 adet pistonlu bacağa enerji veren servo motorlar, ilave olarak hava takatine ihtiyaç duyarlar.

 Hava takatini, motion tanklarına şarj edip oradan da bacaklara gönderen motion kompresörüdür.

 Motion sistemlerimizde kullandığımız kompresörler: İtalyan üretimi, Balma marka, 4 beygirlik doğrudan çalıştırmalı,400 VAC ile çalışan, mekanik olarak pistonlu kompresörlerdir.

 Basitçe 3 fazlı bir elektrik motorundan kayış yardımı ile takat alan pistonlu kompresör, belli periyotlarda yağ değişimine, hava filtresi değişimine ve kayış kontrol veya değişimine ihtiyaç duyarlar.

 Motion hava tanklarının görevi : Motion sistemine hareket kolaylığı için, kompresörde üretilen havayı depo edip, sisteme şarj etmektir.  Sistemin çalışma ve depolama basıncı yaklaşık 10.5 Bar civarındadır.

 Motion hava tankları her simülatör için toplamda 4 adettir. 3’ü 350’şer litre(kısa bacaklar) veya 500’er litre(uzun bacaklar) hava depolama kapasitesine sahip olup, 1 tanesi de 150 litre hava depolama kapasitesine sahiptir.  Sistemin çalışma ve depolama basıncı yaklaşık 10.5 Bar civarındadır.

 Motion hava tanklarımız her sene Makine Mühendisleri Odası tarafından muayene edilirler.  Bunların dışında günlük olarak tankta biriken suyun tahliye edilmesi gereklidir.

 Hava kurutucu işlev olarak adından da anlaşılacağı gibi simülatörün hava tanklarına dolayısı ile hareket sistemine,nemsiz kuru hava şarj eder.  Unutulmamalıdır ki basınçlı sistemlerde hemen hemen tüm elemanlar metal içerikli olduğu için korozyondan etkileneceklerdir, bu sebepten hava kurutucular hayati önem taşırlar.

 Çalışma mantığı olarak küçük bir klima gibi düşünülebilirler. Sistem kısaca: Kompresör,radyatör(kondenser),radyatör fanı,evaparatör,kontrol katı, güç katı ve nem göstergesinden oluşur. Hava kurutucu 220 VAC ile çalışır.

 Sistemin amacı hava kompresörünün ürettiği nemli havayı kurutup 350 veya 500 litrelik motion hava tanklarına göndermektir.

 Günlük olarak; ◦ Nem tahliye hattı kontrol edilmelidir. ◦ Nem göstergesi kontrol edilmelidir. ◦ Radyatör temizliği kontrol edilmelidir.  Haftalık olarak; ◦ Eğer gerekli ise sistem temizlenmeli ve kontrol edilmelidir.  Yıllık olarak: ◦ Soğutma gazının kaçak kontrolü yapılmalıdır.

 Simülatörün kokpitini istenilen sıcaklığa ayarlamak için tasarlanan bir konfor sistemidir.

 Kullanıcı simülatörün içinden sistemi kumanda etme imkanına sahiptir.  Klimanın çalışma prensibi; Belirli bir basınç altında bulunan sıvı haldeki akışkanın istenilen sıcaklıkta buharlaştırılması ve buhar halden tekrar sıvı hale döndürülmesidir.

 Sıvı haldeki materyale basınçla birlikte ısı emdirilerek gaz faza dönüştürülür, bu işleme faz değişimi de denir.  Çevrim malzemesi olarak kullanılan gaz bir kompresör aracılığıyla emilip sıkıştırılarak sıvılaştırılır.

 Klimalarda kullanılan özel kimyasal bileşikler sayesinde buharlaşma sağlanarak bu faz dönüşümünün özelliğinden yararlanılır.  Kapalı bir bobin sistemi ile buharlaşan akışkan tekrar yoğunlaştırılarak bir döngü oluşturulur.

 Klimalar aynı zamanda soğutucu bobinler üzerinde sıcak havayı hareket ettiren fanlar içerir. Sıcak hava soğutucunun üzerinden akarken düşük basınçlı evaporatör bobinleri soğutucu içindeki ısıyı absorplar ve sıvıdan gaza geçiş gözlenir.  Soğutmayı verimli tutmak için, klima soğutucu gazı tekrar sıvı faza çevirir.

 Bunu yapmak için yüksek basınç altında kompresöre gaz koyulur ve işlem istenmeyen ısı meydana getirir.  Gazın sıkıştırılması ile oluşturulan tüm ekstra ısı ardından kondansatör rulo olarak adlandırılan ikinci bir bobin grubu ve bir ikinci fan yardımıyla açık havada boşaltılır. Gaz soğur, bir sıvıya geri döner ve süreç yeni baştan başlar.  Sonsuz ve mükemmel çevrim: Sıvı soğutulur, faz dönüşümü ısı absorpsiyonuyla olur, sıkıştırılır ve faz yeniden sıvıya döner.

 Kondenser: Kondenser (sıcak serpantin) ısıyı dağıtır. Bu serpantinde, gaz çevreleyen havaya ısısını vererek yoğunlaşır ve sıvı hale gelir.  Evaporatör: Evaporatör (soğuk serpantin) ısıyı toplar. Bu serpantinde sıvı haldeki soğutucu gaz kaynar ve çevreleyen havadan ısıyı alırken gaz hale dönüşür.

 Soğutucu gaz : Ünitenin hayati kısmıdır. Bu, sıvı halden gaz hale dönerken, ısı absorblama daha sonra ısısını vererek tekrar yoğunlaşıp sıvı hale dönüşme özelliğine sahip kimyasal bir gazdır.  Kompresör : Evaporatörden gelen soğuk gazı sıkıştırır. Böylece gazın sıcaklık ve basıncı artar. Daha sonra kompresör ısıyı dağıtmak için ısıtılan gazı kondensere sirküle eder.

 Yangın, maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan yanma reaksiyonlarının neden olduğu doğal afettir.  Yangın riski her alanda olduğu gibi havacılık sektöründe de bir tehdit unsurudur.Uçaklarda olası yangınlarda pilotların ne yapması gerekeceği verilen eğitimler sonucunda pekiştirilir.  Bu eğitimlerin simülatör ayağında ise kokpiti etkileyecek olası yangınlarda, verilen arızanın niteliğine göre duman jenaratöründen yararlanılır.

 Uçağın kokpitinde elektriksel bir kısa devre sonucu oluşabilecek yangın veya uçağın klima sisteminde oluşabilecek bir yangın senaryosunda, kokpite gerçekten duman verebilecek bir sisteme ihtiyaç vardır.  Bu ihtiyaca cevap veren sistem simülatör duman jeneratörüdür. Bu jenaratör simülatörün klima sisteminin pozitif gidişine bağlantılı olup, öğretmen pilotun IOS bilgisayarından verdiği arızaya paralel olarak devreye girer.

 Duman jenarötörü kapalı bir sistem olup, basit olarak içine yerleştirilen duman sıvısını hortumu yardımı ile ısıtıcı haznesine çeker ve burada sıvı halde olan madde faz değiştirerek gaz hale geçer.  Duman jenaratörünün sıvısı tükendikçe yenisi ile değiştirilir. Haftalık olarak sistem gözden geçirilip gerekli bakımları yapılır.

UPS : Elektrik yükünün ( elektrik ile çalışan tüm cihazlar ) bağlı bulunduğu şebekede meydana gelen veya gelebilecek olası gerilim dalgalanmaları ( çöküntüler, yükselmeler, ani değişikler ), harmonikler, kısa veya uzun süreli kesintiler v.b. durumlarda yükü bu değişimlerden koruyan ve yükün sağlıklı ve kesintisiz çalışmasını sağlayan elektronik cihazlardır.

 Simülatör sistemlerimizi koruyan UPS sistemimiz Schnider Electric firmasının cihazlarıdır.  Sistemin arıza ve bakım gibi işlerini yetkili servisi yapmaktadır.  Simülatörlerimizin UPS leri 40 Kva gücünde olup, 3 fazlı, VAC çalışma aralığındadır.

 Maskelere solunabilir havayı üreten birim Oksijen maskeleri kompresörüdür.  Bu kompresörün de belirli aralıklarda bakım periyotları vardır.Cihazımızın çalışma basıncı 13 Bar olup 7 beygir gücünde Vidalı kompresör tipidir.

 Uçuş simülatörlerinde kullanılan oksijen maskeleri: Öğretmen pilot, kaptan, yardımcı kaptan ve gözlemci kısımlarında olmak üzere 4 adetten oluşur.  Bu maskeler eğitimin durumuna göre ilgili kişiler tarafından kullanılmak üzere yerlerinden çıkarılır ve kullanılırlar.

 Müşterilerimiz her simülatör eğitiminin sonunda, simülatör eğitiminin verildiğine dair bir belgeye ihtiyaç duyarlar. Bu belge Simmetry isimli IFTC’ye ait olan otomasyon sisteminden, her simülatörün çıkışına yerleştirilen Simmetry bilgisayarı vasıtası ile yazdırılır ve simülatör teknisyeni tarafından imzalanır.

 Bunun dışında; öğretmen pilotlar, öğrencilerin eğitim esnasındaki harita ve piste yaklaşma gibi hareketlerinin çıktısını alma imkanına sahiptir.  Simülatör yazıcılarının bakımları: Toner, drum gibi sarf malzemelerin değiştirilmesi ile yapılır.

 Simülatörlerimiz Boeing ve Airbus olmak üzere 2 şer adet bilgisayar ve motion odasına sahiptir.  Bilgisayar odalarında simülatör’ü yöneten tüm bilgisayar sistemleri ve HMI paneller mevcuttur.

 Bu sistemler, çalıştıkça ortam ısısını yükselten elemanlar olduğu için Denco firmasının dolap tipi klimaları yedeklemeli olarak 24 saat yaklaşık 22 derece civarında çalıştırılır.

 Motion odalarında da simülatörün hareket sistemini destekleyen kabinetler mevcuttur. Bu cihazların arıza, bakım v.s gibi işlerini yetkili servisi yapmaktadır.