MÜHENDİSLİK ETİĞİ DERS IV 26.04.2011 MÜHENDİSLİK ETİĞİ DERS IV Yrd. Doç. Dr. Çağlar Çelik Bayar BEÜ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

12. İnsan Pratiğinde Etiğin Önemi 26.04.2011 12. İnsan Pratiğinde Etiğin Önemi Etik yazılı olmayan ve evrensel anlamda geçerli kılınmak istenen norm bütünleridir. Etiğin kendisi, belli bir anda ve yerde ne yapılacağı hakkında ahlaki yargılara varmaz. Daha çok eylemin ahlaki kabul edilebilmesi için nasıl davranılması gerektiğinin bilgisini aktarır, ahlaki açıdan uygun eylemin nasıl belirleneceği hakkında bilgi verir. Pusula doğrudan yolu göstermez, yolun nasıl belirlenebileceğini gösterir.

12.1. Etiğin Ampirik Bilimlerle İlişkisi 26.04.2011 Etik, insan pratiği bağlamında ahlak ve ahlakilik ilişkisi üzerinde düşündürür. Bu bakımdan, diğer pratikle ilişkili bilimlerle yakın ilişki içindedir. Ampririk bilimler içinde özellikle psikoloji ve sosyoloji somut olarak insan pratiğini konu alır. Psikoloji, özellikle de psikoterapi, hastanın ruhsal sağlığına (akıl sağlığına) yeniden kavuşabilmesi için hastalıklı davranışları ve davranış bozukluklarını iyileştirme çareleri geliştirir. 12.1. Etiğin Ampirik Bilimlerle İlişkisi

26.04.2011 Burada amaç, hastanın, hastalığına yol açan temel nedenleri kavrayıp, bunalımının çözümüne bizzat katkıda bulunacak konuma getirilmesidir. Tedavinin hedefi, hastayı kendi gelişim sürecinin bilincine vardırmaktır. Buradaki anlama edimi, hastanın kendi üzerine düşünümüdür. Tedavi ancak hastanın, bir özgürlük edimi ile kendisini bağımlı kılan, kısıtlayan her şey ile kendisi arasına bir mesafe koyarak, gerçekten olmak istediği ve olması gereken (kişi) olarak kendisini yeniden tanımlaması ile başarıya ulaşmış sayılır. Psikanaliz, etik ile bağını kopartırsa ve sadece iyileştirme unsurunu ön plana çıkartırsa kötüyü masumlaştırma riski taşır.

Sosyoloji, insan toplumunun örgütlenmesinin bilimidir. Sosyal eylemi yorumlamak, anlamak ve onun işleyişinin ve sonuçlarının nedenlerine inerek onu açıklamak isteyen bir bilimdir. Sosyal eylemi ve kültürel arka planı önemli derecede belirleyen norm ve değerleri araştırma kapsamına alır, fakat bunu normatif-eleştirel değil öncelikle betimleyici-çözümleyici tarzda yapar. Bu anlamda etikle ilintili bir bilimdir. İnsan eylemini, olguların olgularla ilişkilendirilmesi modeline göre açıklar. Birinin öyle ya da böyle davranması olgusu, belli olgusal durumlara dayandırılarak (örneğin erken çocukluk yaşantılarına, sosyal ilişkilerine, genetik faktörlere, siyasal, iktisadi koşullara vs.) yorumlar ve kavrar. 26.04.2011

12.2. Etiğin Normatif Bilimlerle İlişkisi 26.04.2011 12.2. Etiğin Normatif Bilimlerle İlişkisi Normatif bilimler, insan eylemlerini betimlemekten çok, belli eylem biçimlerini emreden, bunlara izin veren ya da bunları yasaklayan ve böylesi yasaklar için bir açıklama getiren ilkeleri geliştiren bilimlerdir. İnsanın pratik eylemlerini inceleyen normatif bilimlerin başında teoloji ve hukuk gelir.

Teoloji, tanrısal bir etiği savunur, diğer bir deyişle tüm bağlayıcı eylem normlarını sonuçta tanrının iradesinden türetir. Bu bağlamda din olgusu üzerine temellendirilmiş bir etikteki yapmalısın ya da yapmamalısın biçimindeki ahlaki gereklilik buyruğunda Tanrı insana hitap etmektedir. Bu nedenle ahlaki teolojide, kişinin ahlaki sorumluluğu Tanrı’ya bir tür cevap niteliği taşır. Teolojiden farklı olarak etik, tüm ahlaki normların kaynağını tanrısal bir irade yerine, diğer insanlarla birlikte özgür iradesiyle kendisi olmaya yönelen insanın akılcı iradesinde bulur. 26.04.2011

Sosyal eylemin sadece hukuksal çerçevede taşıdığı önemle ilgilenir. Hukuk bilimi de insan eylemlerini konu alır, ama incelemelerini ahlakilik açısından değil, yasalara uygunluk açısından yapar. Sosyal eylemin sadece hukuksal çerçevede taşıdığı önemle ilgilenir. Hukuk normları, ahlaki normlar değildir, ama bağlayıcı olmayı ahlaki normlarla sağlamaya çalışır. Hukuk normları, ahlakla doğrudan doğruya hiçbir ilişkisi olmayan ahlakiliğin dolaylı bir ifadesidir. Kişi hukuksal açıdan tümüyle doğru, ama yine de ahlaksız davranabilir. Hukuk biliminde, kişinin yanlızca hukuku çiğnediği zaman cezalandırılması öngörülür, yoksa ahlaki normların çiğnemesine ceza verilmesi sözkonusu değildir. 26.04.2011

12.3. Etiğin Eğitimle İlişkisi 26.04.2011 12.3. Etiğin Eğitimle İlişkisi Ahlakilik ve eğitim birbirlerini karşılıklı olarak tanımlayan kavramlardır. Doğada ahlak kavramı yoktur ve insan doğası gereği ahlaki bir varlık değildir. Dolayısıyla ahlaki olarak eğitilmesi, yetiştirilmesi gerekir. Doğal insan davranışları benmerkezcidir ve bencilcedir. Bu durum, salt ihtiyaçların giderilmesi, kişinin kendi yararı ya da çıkarı için eylem yapması anlamındaki bir bencilliktir.

26.04.2011 Bu bakış açısının karşısına, diğer insanların ihtiyaçlarının da aynı ölçüde haklı bencillikler olarak kabul edilmesi talebi konmazsa, en güçlünün ve hileleri en iyi bilenin iktidarı ele geçirmeye uğraştığı, herkesin herkesle çatıştığı doğal durum ortaya çıkar. Bireylerin amaçlarına ulaşmak için etik dışı yollara başvurmalarının nedenleri arasında yer alan önemli etmenlerden birisi bilgisizliktir. İyi düzenlenmiş eğitim çalışmaları ile bireylerin etik değerler ve ilkeler konusunda bilgilendirilmesi mümkündür.

Etik eğitimi genel olarak aşağıdaki amaçların gerçekleşmesini sağlar: 26.04.2011 Etik eğitimi genel olarak aşağıdaki amaçların gerçekleşmesini sağlar: 1. İnsanların verecekleri kararlarda, davranışlarında, mesleki faaliyetlerinde etik bir boyut olduğunu kavramalarına yardım eder. 2. Bireylerin kişisel, örgütsel ve başkalarına ait değerleri anlamalarını sağlar, meslek alanında yaşanan etik sorunlara ilişkin duyarlılıklarını geliştirir. 3. İnsanlara özgür yaşamayı öğretir.

26.04.2011 4. İnsanların, verecekleri kararın sonuçlarını hesaba katarak sorgulamalarına yardım eder. 5. Bireyler arasındaki görüş ve anlayış farklılıklarına karşı hoşgörü geliştirir, çıkar çatışmaları, örgütsel normlar, etik ilkeler ve standartlar hakkında bilgilendirir. 6. Mesleki örgütsel kültürü besler, etik davranışlar sergilemenin önemi ve etik sorunların çözümü konusunda beceri kazandırır. Özellikle kamu hizmetlerinde görev alacak bireyleri, kişisel sorumluluk ve ahlaki yükümlülüklerin üstlenilmesi konusunda aydınlatır.

IV. DERSİN SONU DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… 13