ÖLÇME ARAÇLARININ NİTELİKLERİ Geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık Ayşe GÜÇYETER Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Güvenirlik “Nasıl ölçülecek?” sorusuna ilişkindir. Ölçme aracının duyarlı ve tutarlı ölçme yapması, güvenirlik olarak adlandırılmaktadır.

Duyarlık Ölçme aracının duyarlı olması, hatasının az olması anlamına gelir. Hata, gerçek ile gözlenen ölçümler arasındaki farktır. Bir başka ifadeyle, ölçme dilinde gerçek ölçüm kuramsal olarak kabul edilir. Gerçek ölçüm, sonsuz sayıdaki gözlenen ölçümlerin aritmetik ortalamasıdır. Bu nedenle gerçek ölçüm şöyle formüle edilebilir: Gerçek ölçüm = Gözlenen ölçüm ± Hata.

Hatadan kaçınılamayacağına göre, duyarlığı artırmak için hatayı azaltmak gerekir. Bunun anlamı şudur: Eğer hatayı azaltmak istiyorsanız, birimi küçültmelisiniz. Eğitimde kullanılan ölçme araçlarında birim, karşımıza soru maddeleri ve puanlama olarak çıkmaktadır. Birimi küçültmenin yolu ise, açıktır ki soru sayısını artırmaktır.

Hata Kaynakları Ölçme işleminde hatanın kaynağı yalnızca birimde, bir başka deyişle ölçme araçlarında aranmamalıdır. Ölçmede hata ölçen kişi, ölçme ortamı ve ölçülen nitelikten de kaynaklanabilir. Hatanın ölçenden kaynaklanma durumunu kontrol etmek için başka ölçmeciler kullanılabilir. Ortam ve koşulların etkisini kontrol etmek için ölçme yeniden yapılabilir.

Eğitimde de, ölçülen nitelik insan davranışı olduğu için hataya daha açık olması kaçınılmazdır. Ölçme aracı, bulunması gereken nitelikler açısından uzmanlar ve ilgililer tarafından gözden geçirilebilir. Ancak, ölçülen nitelik açısından hatayı azaltmak çok zordur.

türlerine göre hatalar: sabit, sistematik ve tesadüfi olabilir.

Sabit hata Eğer ölçme aracı hazırlanırken, yanıt anahtarında bilinmeden bir yanlışlık yapılmışsa, bu, sabit hata yaratır. Böyle bir durumda sınıfın dağılımı değişmez. Hatayı gidermenin yolu, anahtarı tekrar gözden geçirmektir.

Sistematik hata Sistematik hata bir yanlılık hatasıdır. Güzel yazı, düzgün kâğıt, cinsiyet vb. ölçülmesi istenmeyen değişkenlerin bilinçli olarak puanlamaya etki etmesi anlamına gelir. Bu, bir öğretmenin hiç yapmaması gereken bir hatadır. Öğretmen için en olumsuz davranış, öğrenci ayırımı yapmaktır.

Tesadüfi hata Tesadüfi hata bilinçsizce yapılan bir hatadır. Bunu önlemenin yolu yorgun, üzgün, coşkulu vb. olağandışı ruh durumu içindeyken puanlama yapmamaktır. Çok sayıda ölçme yapıldığında ise, bu tür hata sıfıra yaklaşabilir.

Yani Sabit hatalar: Yapılan ölçmeye aynı yönde ve aynı derecede etki eden hatalardır. Her kağıda 5 puan fazla vermek. Sistemli (sistematik) hatalar: Yapılan ölçmelere belli esaslara göre belli miktarda hatanın ölçümlere karışmış olmasıdır. Yazısı okunaklı ve düzgün olan öğrencilere 5 puan fazla vermesi gibi. Tesadüfi (Rasgele) hatalar: Miktarını, yönünü, derecesini ve şiddetini kestirmek mümkün olmayıp tesadüfen ortaya çıkan hatalardır. Öğrencinin sınava gireceği gün rahatsızlanması, öğretmenin puanları yanlış toplaması gibi.

Tutarlılık Buraya kadar güvenirliği oluşturan boyutlardan duyarlık üzerinde duruldu. Güvenirliğin diğer boyutu da, tutarlı, bir başka ifadeyle kararlı olmasıdır. Tutarlılık, bazen sabit hatadan kaynaklanabilir. Ancak burada istenilen, sabit bir hatadan arınmış olarak, ölçmenin aynı sonuçları verebilmesidir. Bunlar nasıl kontrol edilebilir? Güvenirlikte de istatistiksel işlemler yapılarak güvenirlik katsayıları hesaplanmaktadır.

güvenirlik katsayıları 1. test – tekrar test 2. Paralel (eşdeğer) testler 3. iki eşit yarıya bölme

test – tekrar test Verilen test birkaç hafta sonra aynen tekrar edilebilir. Bu işleme test – tekrar test adı verilmektedir (Aynı test formunun iki ayrı zamanda uygulanması).

Paralel (eşdeğer) testler Paralel (eşdeğer) testler hazırlanarak bunlar arasında korelasyon aranabilir (Testin eş formlarını kullanma yöntemi).

iki eşit yarıya bölme Test, iki eşit yarıya bölünerek iki yarıdan elde edilen puanlar arasındaki ilişkiye bakılabilir. Bu da test – yarı test olarak ifade edilir. Yarı test oluşturmanın en uygun yolu, testin tek ve çift sayılı maddelerini ayrı puanlayarak, her öğrenci için tek sayılı ve çift sayılı madde puanlarının belirlenmesidir. Daha sonra bu iki puan arasındaki ilişkinin miktarı belirlenir. Elde edilen katsayının yüksek olması, güvenirliğin de yüksek olması anlamına gelir (Bir testi iki eşdeğer yarıya bölme(Sperman Brown Formülü ve Cronbach Alfa(α) eşitliği).

Bunlar; formül olarak: Sperman Brown formülü Cronbach  eşitliği Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı

Örnek 3: Bir öğretmen hazırladığı bir testin güvenirliğini belirlemek amacıyla, testi bütün olarak uygulamış ve testi tek ve çift numaralı sorulardan alınan puanlara göre puanlamıştır. Öğrencilerin tek ve çift numaralı sorulardan aldıkları puanlar aşağıda verilmiştir. Bu verilere göre testin güvenirlik katsayısı nedir?