MADDE BAĞIMLILIĞI ALİAĞA REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Bölümü MADDE BAĞIMLILIĞI

MADDE BAĞIMLILIĞI Madde;bağımlılığa yol açabilecek, değişik yollardan alınabilen, duygudurum, algılama, biliş ve diğer beyin işlevlerinde değişiklik yaratan her türlü kimyasaldır.

BAĞIMLILIK YAPAN MADDELER SİGARA( TÜTÜN, NİKOTİN). ALKOL(ETONOL,METONOL). ESRAR ECSTASY EROİN KOKAİN UÇUCU MADDELER( TİNER, BALLY). LSD MORFİN METAMFETAMİN

Ecstasy Tablet ya da kapsüller halinde satılır. Üstünde kuş, fil, gülen surat, Mitsubishi amblemi gibi resimler vardır. Ex, ix, kanat, uçuş, balık gibi sokak adları vardır. Enerji artışı, canlılık, algıda artış, karşı cinse yakınlık hissi ortaya çıkar. Koordinasyon bozukluğu, vücut ısısında artış, kan basıncında artış, böbreklerde hasar, kalp ritminde bozukluğa neden olur. Ölüm vakaları genellikle yüksek ateş ve aşırı sıvı kaybından olmaktadır. Kişi bir süre sonra onsuz eğlenemediği için bağımlı hale gelir.

Uçucu Maddeler Tiner, bali gibi maddeler. Çakmak gaz'ı, kuru temizlemedekullanılanmaddeler, benzin, Tipp-ex, uhu, oje gibi maddeler. Ciddi bir sarhoşluk, denge bozukluğu, yürüme güçlüğüne neden olabilirler. Baş ağrısı, bulantı, kusma, tıkanma ve boğulma, ani ölümler meydana gelebilir. Dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü, kavrama yeteneğinde bozulma gibi olumsuz etkileri vardır. Beyinin yapısını değiştirirler.

Esrar Kahverengi, preslenmiş tabakalar halinde satılır. Ot, joint, marihuana, gubar gibi isimlerle anılır ve sigara gibi içilir. Gevşeme, rahatlama, görme ve duyma duyularında artış, reflekslerde bozukluk ve dikkat dağınıklığına yol açar. Akciğer kanseri, bronşit ve unutkanlığa sebep olur. Bağımlılık yapar Genellikle diğer uyuşturuculara geçiş maddesidir.

Eroin Açık kahverengi renkte, toz halinde satılır Buruna çekilerek, damardan enjekte ederek (shot), buharını içe çekerek (kaydırma) ve sigara biçiminde (koreks) kullanılabilir. Gevşeme, hareket ve konuşmada yavaşlama, göz bebeklerinde küçülme, yüzde kızarıklık gözlenir. Etkisi 6-8 saatte geçtiği için gün içinde 3-4 kez kullanma zorunluluğu ortaya çıkar. Yüksek dozda alındığında solunum yavaşlar, koma hali başlar ve kişiyi öldürür. Alınmadığı zaman burun akıntısı, halsizlik, uykusuzluk, kas ağrıları ve kramplar görülür.

İlaç Olarak Kullanılan Ancak Bağımlılık Yapabilecek Maddeler Eczanelerde yeşil ve kırmızı reçete ile satılan ilaçlardır. Diazem, Nervium, Xanax, Tranxilene,Ativan, Rivotril,Akineton, Rohypnol ve Lomotil gibi... Alındıkları zaman rahatlama ve gevşemeye yol açarlar. Reflekslerde zayıflama ve uyku hali belirir. Alkol ile alındıklarında etkileri daha da artar.

MADDE KULLANMAYA BAŞLAMA NEDENLERİ Arkadaş baskısı % 23.3 Merak % 29.4 Bir gruba ait kaçmak % 25 Sorunlara çözüm aramak % 27.1 Sorunlardan KAÇMAK 26.0 Farklı görünme isteği %29.4 Beğeni toplamak % 24.3 Eğlenmek % 25.9

-Madde Kullanımının Nedenleri Arkadaş çok önemli Arkadaş çevresinde kabul edilmek için gençler, ekseriya çevresinin baskısına dayanamaz aşağılık duygusu ile uyuşturucu kullanır. Sanıldığının aksine, uyuşturucu ile ilk temas, sokak başında bilinmeyen satıcı vasıtası ile değil, bilakis arkadaş çevresiyle olmaktadır. Başa çıkmakta zorlandığı sorunları ile başa çıkma yöntemi olarak. Tutarsız anne baba tutum ve davranışları. İlgisiz anne baba.

Uyuşturucu maddeleri uzun süre kullananların beyin hücrelerinde hasar oluşur ve akıl hastalıkları yaşanabilir.

13

UYUŞTURUCUNUN ZARARLARI Beyin ve merkezi sinir sisteminde: Beyin ve akıl sağlığının en büyük düşmanı uyuşturuculardır. Bağımlılarda beliren ilk olgu; akıl ve sinir hastalıkları ve arızalarıdır. Erken bunama, şuur kaybı, uykusuzluk, felçler hezeyan (sayıklama, saçmalama, akıl dışı davranışlar) halüsinasyon (vehim, hayal görme, işitme vs. ) lar, zeka ve hafıza kayıpları.

UYUŞTURUCUNUN ZARARLARI Sindirim Sisteminde: Bulantı, kusma, karın ağrıları, kabızlık, ishal, mide ve bağırsak spazmları, kanama ve yaraları, gastrit, ülser vs.

UYUŞTURUCUNUN ZARARLARI Karaciğer ve Böbreklerde: Bu zehirlerin organizmadan atılmasında en ağır görev bu organlara düşmekte olup, karaciğer ve böbreklerde büyük arıza ve tıkanmalara, karaciğerde yetersizlik, yağlanma ,sertleşme (siroz) .... Böbreklerde büyük tahribat, tıkanmalar ağır böbrek hastalıkları

UYUŞTURUCUNUN ZARARLARI Gözlerde : Işık ve mesafede uyumsuzluk, şaşılık gece körlüğü, göz bebeği büyümesi, küçülmesi, göz adele felci bilinen sonuçlar ve tezahürlerdir.

UYUŞTURUCUNUN ZARARLARI Solunum Sisteminde: Nefes darlığı, öksürük, boğulma hissi, bu yolla kalp sıkışmaları, solunum felçleri ve ölümler bilinen olaylardır.

BAĞIMLILIK NEDİR? Bağımlılık yapan maddeler insana yapay bir mutluluk verir. Bu maddeler alındığında beyindeki sinir hücreleri mutluluk veren kimyasalları yoğun biçimde salgılamaya başlar.Bu salgılamaya bağlı olarak kişide yapay ama güçlü bir mutluluk duygusu oluşur. Bu aşkın duyguya alışan kişi o duyguyu yinelemek için devamlı içmeye başlar. İçmeye devam ettikçe bu bir ihtiyaç halini alır.

VE ÖLÜM ! 22

UYUŞTURUCU KULLANIMININ FİZİKSEL BELİRTİLERİ Kilo kaybı Sürekli bitkinlik hali Konuşmada güçlük çekme Uyuklama Dalgınlık Burunda tahriş Müzmin öksürük İğne izleri Madde kokusu Vücutta terleme Yüzde kızarıklar Gözlerde kanlanma Ellerde titreme Yürümede dengesizlik Solunumda güçlük çekme

SOSYAL VE DUYGUSAL BELİRTİLERİ Akademik başarının birden düşmesi, Sık sık arkadaş değiştirme, Aile ve arkadaşlarla ilişkilerde bozulma, Çevreyle ilişkilerde kaçınma, İçe kapanma, Hiçbir şeye ilgi duymama, Daha önce ilgi duyduğu her şeyden uzaklaşma, Zaman zaman aşırı neşe ile öfke/saldırganlık arasında gidip gelmeler, Evde odasına kapanma, Kendi bakım ve temizliğine dikkat etmez hale gelme, Fazla para harcama, Okulu ya da iş eğitimini tamamen bırakma, Geleceğine yönelik beklentilerden uzak olma, Geleceğe dönük hiçbir adım atmak istememe, Evden uzaklaşma.

Önleyici ve Risk Yaratan Faktörler

KİŞİLİKLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ Girişkenliğin az olması Kendine güvenin az olması Kendini kontrol etme yeteneğinin az olması Stresle baş etme mekanizmalarının kötü olması. Dışarıdan kolay etkilenme Agresif bakış yapısına sahip olma. Heyecanlı, dürtüsel,asi, kötümser kişilik yapısına sahip olma. Sosyal değerlere yabancılık.

AİLE İLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ Anne baba desteğinin az olması Anne babada madde kullanımı Anne baba-çocuk ilişkisinin kalitesinin düşük olması Tutarsız disiplin (anne babadan birinin yasakladığına diğerinin izin vermesi) Anne babanın çocuğun aktivitelerine ilgisizliği Başarının ödüllendirilmeyişi, suçluluk duygusu uyandırmanın eğitim metodu olarak kullanılması Çevrenin gerçekçi olmayan beklentileri

SOSYAL RİSK FAKTÖRLERİ Yaşam stresleri(göç, işsizlik,vs) Madde kullanan arkadaş grupları içinde olmak. Düşük okul başarısı Göç yaşama Cinsel ya da fiziksel taciz yaşama

Önleyici Faktörler Güçlü ve pozitif aile bağları, Ebeveynlerin çocuklarının yaşamlarına ilgili olmaları, Ebeveynlerin çocuklarının arkadaşlarından ve neler yaptıklarından haberdar olması, Aile içi kuralların açık olması ve herkesin bunlara uyması, Okulda başarılı olma; okul, klüpler gibi kurumlarla kurulmuş güçlü bir bağ, Uyuşturucu kullanımı ile ilgili doğru bilgilenme.

ÇOCUK VE ERGENLERİ, YAŞININ SORUMLULUĞUNU ALABİLECEK KADAR ÖZGÜR BIRAKIRKEN, TEHLİKELERİ FARK EDEMEDİKLERİNDE YANLARINDA OLDUĞUNUZU HİSSETTİRECEK ŞEKİLDE YAKINDAN İZLEYİN

ÇOCUKLARINIZI MADDE KULLANIMI VE BAĞIMLILIKTAN KORUMAK İÇİN ANNE BABALARA ÖNERİLER Çocuklarınıza her konuda destek olun Çocuklarınıza zaman ayırın ve sorunlarını dinleyin. Çocuklarınız bir stresle karşı karşıya kaldığında, bu stresle başa çıkabilmesi için ona yardım edin. Çocuklarınıza karşı eşinizle birlikte tutumlarınızda tutarlı olun. Çocuklarınızın günlük aktivitelerini takip edin. Çocuklarınızın yaşamında bir değişiklik fark ettiğinizde nedenlerini araştırın. Çocuklarınızın sorumluluk duygusu geliştirmesine yardımcı olun. Çocuklarınızın madde bağımlısı olduğundan şüphelendiğinizde profesyonel yardım alın.

Dinleyin “Anlat, anlat dinliyorum”

Yargılamayın “Sen zaten hep böylesin”

Tehdit etmeyin “Eğer dediğimi yapmazsan”

Sorgulamayın “Kim, nerede, nasıl, ne zaman, neden…”

Teşhis koymayın “Bence sen…”

Ahlak derslerinden kaçının "Bunun böyle olması gerek, bu olmazsa olmaz"

Emir vermeyin “ "Ne diyorsam onu yap, soru sorma"

ANNE BABALAR ÇOCUKLARININ MADDE KULLANDIKLARINI İLK ÖĞRENDİKLERİNDE. Genelde aileler önce kabullenmez ve inkar ederler  “Yok, benim çocuğum asla kullanmaz”. Kendini ve eşini suçlar, tartışmalar yaşarlar “Bu çocuk senin yüzünden böyle oldu.”“Ben asla iyi anne-baba olamadım.” Hayal kırıklığı, çaresizlik duygusu yaşarlar  “Ben onu bunun için mi yetiştirdim” “Her şey bitti,artık hiçbir şey eskisi gibi olamaz.” . Öfke duyarlar  “Benim böyle evladım olamaz.”. Çocuğu suçlayan ve aşağılayan tarzda konuşmalar yapabilirler “Senden ne köy olur ne kasaba”. Uç kararlar alma eğiliminde olabilirler “Bu okula gitmek artık bitti”.

Acil Durumlarda ... Soğukkanlılığınızı koruyun. Sakinleştirmeye ve ona güven vermeye çalışın. Eğer bilincini kaybetmişse yan yatırın ve soluk aldığından emin olun. Gerginlik hali ya da tepkisizliği devam ederse acil servisi (112) arayın. Kullandığı ilaçları, maddeleri ya da tozları toplayın ve doktoruna verin. Ailesine haber verin.

Mutlaka çocuğunuz ile konuşmalısınız. ÇOCUĞUMUZ MADDE KULLANIYORSA ANNE BABA OLARAK ONA NASIL YAKLAŞABİLİRİZ. Mutlaka çocuğunuz ile konuşmalısınız.  Kendinizi hazır hissetmeden konuşmayın.  Ön yargılarınızın farkında olun. Etiketlemekten kaçının.  Konuşması için onu cesaretlendirin. Amacınızın ona destek olduğunu belirtin. Yardım ya da danışmanlık almasını sağlayın

TEDAVİNİN AŞAMALARI Tedaviye yönlendirme. Detoksifikasyon (arındırma). Bağımlılığın terapisi. Rehabilitasyon.

TEDAVİ Önce uyuşturucu şikayeti ile gelen hastaların beyinlerinde bir hasar olup olmadığına bakılır. Beyinde hasar olmuşsa; beyin kimyası, beyindeki elokro fizyolojik denge bozulmuşsa tedavi ona göre şekillendirilir. Tedavinin başında uyuşturucu maddenin vücuttan temizlenmesi gerekir. Maddeyi bıraktığı zaman krize gireceğini hissedersek hastayı hastaneye yatırırız. Kanı temizlendikten sonra kişilik analizi yaparak kişiliğinin olumlu ve güçlü yönlerini tedavide kullanarak maddeye hayır deme gücü oluşturmaya çalışılırız.

MADDE YOKSUNLUĞU Disforik mood(sıkıntılı, hüzünlü duygu hali) Bulantı ya da kusma Kas ağrıları Göz yaşarması Göz bebeklerinde genişleme, tüylerin dikleşmesi, terleme. Diyare (ishal) Esneme Ateş İnsomni(uykusuzluk)

TEDAVİ EDERKEN; Tedavi yaklaşımında kullanılan maddenin türü önemlidir. Psikososyal destek sisteminin varlığı önemlidir. Hastanın bireysel özellikleri tedavi sürecini etkiler Madde alımının bırakılması azaltılması gerekir Ayaktan (idrarda madde taraması) Ayaktan tedavi yöntemleri Yatarak tedavi gerekçeleri Uzun süreli rehabilitasyon ağırlıklı yataklı tedavi

Kaynak Psikolog Sefer MAVİGÖL