İNTİHAR ya da ÖZKIYIM (GENEL BİLGİLER)

“Çığlık” Munch

Tanım: İntihar kişinin kendi canına kıyma eylemine verilen addır..

İntihar etmek: (“intihar etti.. İntihar etmiş..”, kişinin amacına ulaştığı durum için kullanılır..

Amacına ulaşılmamış durumlar için “İntihar Girişimi” adı verilir..

Yada Tamamlanmış intiharlar,İntihar Girişimleri Ve Parasüisider davranışlardan söz edebiliriz..

Parasüisider davranış denildiğinde intihar görüntüsünde olmayan (aklımıza intiharı getirmeyen)ama sonuç olarak kişinin bildiği halde ölümle sonuçlanabilecek davranışları sürdürmesi durumunu anlarız..

Örneğin: sigara içmek, hızlı araba kullanmak, tehlikeli sporlara aşırı meraklı olmak, uyuşturucu kullanmak..v.s.

İntihar eden ya da girişiminde bulunan Kişi %98 psikiyatrik sorunları olan kişidir..

İntihar girişimi hiçbir zaman “gösteri”, “şantaj”, “numara” Olarak değerlendirilmemelidir…

Her intihar girişimi ciddi bir eylemdir..

İntihar dünya ölçeğinde (2000 yılı verilerine göre) ölüm nedenleri arasında 13. sıradadır…

15-45 yaş aralığında ise bu derecelendirmede 4. sıraya yükselir…

Aynı yıl içinde kayıtlı olarak dünyada 815000 kişinin intihar ederek yaşamına son verdiği saptanmıştır...

Dünyada her 40 saniyede 1 kişi intihar etmektedir…

Yine son 50 yılda intiharlar % 60 artmıştır…

Türkiye’de 2002 DİE verilerine göre intiharın bütün nüfusa oranı 100000’de 3,3’dür…

Bu oran +15 yaş itibariyle ikiye katlanır…

15-24 yaş grubunda kadınlarda intihar oranı erkeklere göre daha yüksektir…

Diğer yaş gruplarında erkekler daha öndedir…

İntihar girişiminde bulunanlar arasında kadınların erkeklere oranı daha yüksek iken, bu oran tamamlanmış intiharlarda erkekler lehine değişir..(Her 3 erkeğe 2 kadın şeklinde)

En sık intihar nedenleri arasında hastalık, aile geçimsizliği, geçim zorluğu, duygusal ilişkilerde hayal kırıklığı, ticari başarısızlık öğrenim başarısızlığı sayılabilir..

En sık intihar etme biçimleri arasında kendini asma, ateşli silahlar kullanma, kimyevi madde kullanma, yüksekten atlama, suya atlama sayılabilir..

Yukarıda değinilen intihar nedenleri aynı zamanda psikiyatrik açıdan intihar eden yada intihar girişiminde bulunan insanların yaşadığı ruhsal sorunlara ışık tutar..

İntihar edenlerde sıklıkla görülen ruhsal rahatsızlıkların başında depresyon gelir..

Herkes depresyon geçirebilir…

Depresyon kişinin bu hastalığa yatkınlığı kadar yaşam koşulları ve olaylarıyla da sıkı sıkıya bağlıdır..

Bu açıdan bakıldığında intihar yalnızca bireyin ruhsal dünyasının değil, aynı zamanda o bireyin içinde yaşadığı toplumsal yaşamın da aynası durumundadır..

Ekonomik krizler, savaşlar, işsizlik, Büyük afetler, sosyal yaşama egemen Olan güvensizlik durumları..,intihar Oranlarını arttırır..

Aynı durumlar şiddeti de arttırır…

İntihar kişinin kendisine yönelttiği bir şiddet eylemidir..

Umutsuzlaşan (köşeye sıkışan)canlı ya karşısındakine saldırır yada kendini yıkar/yok eder..

Depresyon umutsuzluğun hastalık halidir..

Alkol yada uyuşturucu kullanımı parasüisider davranışlara girer..

Bu tür sorunları olan insanlarda intihar oranları yüksektir..

Yine psikotik bozukluğu olan ya da ağır kişilik bozukluğu olan kişilerde intihar oranları yüksektir…

Bütün bu açıklamalar bize intihar oranlarının yalnızca psikiyatrik önlemlerle düşürülemeyeceğini göstermektedir..

Bataklığın bir kısmı sosyal alana aittir ve psikiyatri bu alan üzerinde etkisizdir..

Bütün göstergeler önümüzdeki yıllarda ülkemizin en önemli sorunları arasında uyuşturucu kullanımı, yaygınlaşmış şiddet ve ağır kişilik deformasyonları olacağına dair ipuçları vermektedir..

Dolayısıyla toplumun her kesiminin uyanıklığına ve sorumluluk duygularına gereksinim vardır..

Ölü Anne “Munch”

İNTİHAR NEDENLERİ

Yapılan çalışmalarda intihar edenlerin %98’inin klinik olarak hasta olduğu saptanmıştır..

Geriye kalan %2’lik oranın nasıl açıklanabileceği konusun da yeterli yaklaşım bulunmamaktadır..

İntihar, hayvanlarda depresyon modellerinde gözlenen bir yüzmekten vazgeçme durumudur..

Kişinin gündelik yaşamı görüntüde götürebilmesi onun depresif olmadığı anlamına gelmez..

Aynı çalışmalarda intihar edenlerin %94’ünde psikiyatrik hastalık olduğu saptanmıştır..

Yine geriye kalan %6’lık oranın ne olduğu konusunda bilgi verilmiyor..

Yineleyelim: İntihar yüzmekten vazgeçme durumudur ve her yüzmekten vazgeçiş altında Psikolojik Nedenler bulunur!...

İntihar davranışının en sık görüldüğü ruhsal rahatsızlıklar arasında: *DEPRESYON *ŞİZOFRENİ *ALKOL ve MADDE BAĞIMLILIĞI *KİŞİLİK BOZUKLUKLARI *PANİK BOZUKLUK bulunur..

Yaşa göre.. 30 yaş altında alkol ve madde kullanımına bağlı intiharlar.., 30 yaş üstünde depresyon ve bilişsel bozukluklara bağlı intiharlar daha sıktır..

Tetikleyici risk faktörleri.. Özellikle gençlerde; Ayrılık, Reddedilme İşsizlik Yasal sorunlar..

Ama genel olarak Sevilen birinin kaybı, İş sorunları, Ekonomik güçlükler Yasal sorunlar özellikle depresyon ve anksiyete köprüsü üzerinden intihar davranışını tetikleyebilirler..

Açıklayıcı yaklaşımlar.. * Sosyal Kuramlar * Kültürel Kuramlar * Psikolojik Kuramlar * Genetik Kuramlar

Bunlardan genetik yaklaşımları bir kenara bırakırsak

Diğer tüm yaklaşımları birbirleriyle etkileşimleri içinde değerlendirmek ve ele almak uygun olur..

Psikanalitik açıdan intihar davranışı kişinin kendine döndürdüğü agresivitenin en uç noktasını oluşturur..

Davranışçı psikoloji açısından intihar (ve her türlü agresif davranışlar) öğrenilmiş davranış kalıplarıyla yakından ilişkilidir..

Bir toplumun kültürel beslenme sahası agresif (hetero ya da oto) davranışlar üzerinde yatıştırıcı ya da azdırıcı etki gösterebilir..

Sosyal yapı ve bunun dinamikleri, agresif davranışların azalması ya da yoğunlaşması üzerinde doğrudan etkilidir..

Genetik açıdan ruhsal kırılganlığa eğilimli bireyler uygunsuz yaşam koşullarından diğerlerine göre daha hızlı, daha yoğun etkilenebilirler..

Örneğin ; Yoğun kriz, İşsizlik, Sosyal/kültürel/politik baskı, Etkileri uzamış doğal ya da değil felaketler..

Ya da umutsuzluk duygusunu geri dönüşümsüz şekilde pekiştiren her türlü yaşam olayı hetero ya da oto agresif davranışları arttırır..

Ülkemiz bu olumsuzlukların tümünü yaşamakta olup, derin dönüşüm sancıları çeken bir toplumdur..

Ülkemizi şimdi ve gelecekte doğrudan tehdit eden sorunların başında ŞİDDET MADDE BAĞIMLILIĞI ve kendine sosyal dil bulmuş KİŞİLİK BOZUKLUKLARI gelmektedir..

İntihar ; Bunlara doğrudan ya da değil sıklıkla eşlik edici bir davranış olarak karşımıza çıkar veya çıkacaktır..

İNTİHAR RİSK FAKTÖRLERİ

Riskli Gruplar Erkekler Yaşlılar Yalnız yaşayan kişiler Daha önce intihar girişiminde bulunmuş kişiler Ailesinde intihar öyküsü olan kişiler

Yüksek İntihar Riski Olan Gruplar.. Psikiyatrik bozukluklar (genellikle depresyon, alkolizm ve kişilik bozuklukları) Fiziksel rahatsızlıklar (ölümcül, ağrılı hastalıklar, AIDS) Daha önceki intihar girişimleri Ailede daha önce intihar vakaları, alkolizm ve/veya diğer psikiyatrik hastalıkların olup olmadığı Boşanmış, dul ya da bekarlık durumları Yalnız yaşamak (sosyal olarak izole edilmiş) İşsizlik ya da emeklilik Mutsuz bir çocukluk

Eğer hasta psikiyatrik rahatsızlık geçirmiş ise hastaneden yeni çıktığı dönemde ya da daha önce intihar girişimi olmuş ise semptomatolojinin alevlenme dönemlerinde dikkatli olunmalıdır..

Vincent van Gogh.. Bir manik depresif.. Dürtüsel özellikleri yoğun.. Sancılarla dolu bir yaşam.. Tabancayla 1890’da intihar ediyor..

DEPRESYON KISA BİLGİ…

Tanım.. Özellikle * Yoğun Psişik Sıkıntı * Çöküntülü Ruh Hali * Psişik ve Motor yavaşlama ile karakterize patolojik ruh hali..

Depresyonun trajik sonu intihardır.. Her sene dünya üzerinde 850 000 kişi intihar ederek yaşamına son vermektedir..

İntiharların %30-70’i depresyona bağlıdır..

Depresyon hastalarının %15’i intihar etmektedir..

Depresif hastalarda yıllık intihar oranı %3 düzeyindedir..

Depresyonda İntihar Risk Faktörleri.. Klinik semptomatolojide * açık ölme isteği, * melankolik içerikli sanrılar olması * depresif tablonun yoğunluğu..

Kişinin biyografik özelliklerinde * dürtüsel bir yapı, * sosyal ve affektif izolman, * 15-24 yaş aralığında ya da 60 yaş üstünde olma, * bekar veya dul olma, * erkek cinsiyetten olma, * geçmişte intihar girişimlerinin olması, * aile öyküsünde başka intihar olgularının bulunması, * alkolizm sorunu olması.. depresyonda intihar riskini arttırır..

Depresif İntiharın Genel Klinik Özellikleri.. Kimi zaman bir depresif tablonun açılış semptomu olarak, kimi zaman uzun bir depresif sürecin ileri döneminde ortaya çıkabilir..

İntihar düşüncesiyle bu düşüncenin eyleme sokulması arasında geçen dönemde * intihar düşüncelerinin takıntılı nitelik alması, * ilerleyici şekilde içe kapanma ve dış dünyadan çekilme, * hayata karşı ilgisizlikle birlikte hetero agresivitenin inhibisyonu görülür..

Kimi durumlarda yoğun bir anksiyete artışını izleyen ani ve önceden öngörülemeyen eyleme geçiş şeklinde, başka durumlarda önceden özenle ve soğukkanlılıkla hazırlanmış girişimler olarak görülür..

Kimi intiharlar özgeci niteliktedir (kişi bu eylemiyle yakınlarını yükten kurtarma, koruma isteği içindedir..)

İntihar eşdeğeri olarak adlandırabileceğimiz gıda almayı reddetme ya da tehlikeli davranışlar içinde bulunma da kimi depresif hastaların davranışları içinde yer alır..

İNTİHAR ve DİĞER PSİKİYATRİK PATOLOJİLER..

Alkol ve Uyuşturucu Kötüye Kullanımı.. Akut yoğun alkol alımında ya da patolojik sarhoşluklarda..

Kronik alkolizmde sekonder depresif bozukluğun yerleşmesiyle..

Yine kronik alkolizme bağlı sosyoprofesyonel yitimlere reaksiyonel olarak..

Aynı şekilde uyuşturucu bağımlıları, özellikle eşlik edici/altta yatan depresyon veya psikoz var ise, yüksek doz alımla intihar girişiminde bulunma riski taşırlar..

İntihar ve Yaşlılık.. İntihar riski yaşla birlikte artar.. Yaşlılarda depresyon frekansı yüksektir..

Gelişmiş ülkelerde özellikle 75-80 yaş sonrasında intihar frekansı önemli ölçüde yüksektir..

Riskin en yüksek olduğu dönem dul kalmayı izleyen yıldır..

Yaşlılarda maskeli depresyon fazladır.. Buna organik patolojilerin sıklığı da eklenir..

Yaşlılarda depresyon tanısı koymak hem depresif tablonun özellikleri açısından hem de bu tanıyı koyacak profesyonellerin ihmali nedeniyle zordur..

Yaşlılığa bağlı sosyal ve duygusal izolasyonun (yaşlı tarafından) bilincine varma dirençli depresyonların zeminini hazırlar..

İNTİHAR ve ERGENLER..

Genel Bilgiler.. Özellikle Batı’da ergen intiharları ciddi bir sorundur ve ülke sağlık politikalarında temel önemde yer tutmaktadır..

Yapılan çalışmalarda 15-24 yaş aralığında intihar vakalarının 1960’tan beri 200-800 kez daha arttığı saptanmıştır.. Bu yaş aralığında 2. en sık ölüm nedenidir..

Türkiye’de bu konuda yeterince çalışma yoktur..

Bayam ve arkadaşlarının 1995’te yaptığı bir çalışmada 5-14 yaşta her yıl 40-50, 15-25 yaşta her yıl 200-400 tamamlanmış intihar olduğu saptanmıştır..

Yine bu çalışmada 1980-1989 arasında intihar prevalansı 100 000’de 3-4 olarak saptanmıştır..

Erkeklerde tamamlanmış intihar, kızlarda intihar girişimleri fazladır..

İzleyen yıl içinde %30-50 oranında eylem yinelenmektedir..

Ergenliğin kimi özellikleri.. Ergenlikte dürtüsel yaşantılar yoğundur ve ani eyleme geçişler sıklıkla görülür.. (Bu özellikler intihar girişimlerini de kolaylaştırır..)

Ergenin kimi riskli davranışları da intihar eşdeğerleri olarak değerlendirilebilir..

Ergende eyleme geçme özellikle kimlikle ilgili kimi ruhsal çatışmalardan uzaklaşmaya(üzerini örtmeye/görmemeye) yönelik bir kestirme yol bulma biçimi olarak düşünülebilir..

Ergen böylece bu ruhsal çatışmalara bağlı acı ve sıkıntıdan da eylemle kurtulma arayışını kolaylıkla deneyimler..

Klinik özellikler.. Tamamlanmış intiharlarda kullanılan yöntemler serttir..(asma,pencereden atma, silahlı ateşler..)

İntihar girişimleri genel olarak aşırı ilaç alma şeklinde olmaktadır..

%75-80 vakada intihar eylemiyle her hangi bir psikiyatrik rahatsızlık arasında bağ kurulamamaktadır..

Ama her intihar girişiminde özellikle altta yatan bir depresif bozukluk olup olmadığı kesinlikle araştırılmalıdır..

Ergende (yetişkinde de) eylemin görece hafifliği intihar düşüncesinin de hafif olduğunu kesinlikle göstermez..

Risk Faktörleri.. Ergenliğin kendisi Özgeçmişinde intihar girişimi Aile ya da çevrede intihar öyküsü Özellikle narsistik olmak üzere psişik rahatsızlıklar Cinsel ya da fiziksel kötüye kullanım öyküsü Kötü sağlık durumu Kırılgan ve yetersiz sosyal yaşam koşulları Genetik ve nörobiyolojik etkenler Kültürel faktörler

Pronostik.. İntihar girişiminde bulunan ergenlerin 1/3’ünün yeni girişimlerde bulunduğu;

İntihar girişimi nedeniyle hastaneye yatırılmış ergenlerde 5 yıl içinde ölüm oranı aynı yaş normal ergen popülasyonuna göre 7 kez daha yüksek olduğu saptanmıştır..

Ergenlerde yinelenen intihar girişimlerinde risk faktörleri arasında: Patolojik kişilik (özellikle narsistik) Patolojik aile öyküsü (alkolizm, cinsel taciz gibi) bulunması Patolojik aile ilişkileri Depresif patoloji bulunması sayılabilir..

Ama özellikle ergenin intihar girişiminin aile, çevre ya da profesyonellerce yeterince ciddiye alınmaması, yeni girişimleri kolaylaştıran en önemli faktör olmaktadır..

Ergende İntiharı Birincil Önleme Elemanları.. Risk faktörlerini tanımak ve tedavi etmek; Bir intihar krizini tanımak/tanımlayabilmek ve ele alabilmek:

Acılı, duygusal kayıp veya yas öyküsü Söz ya da yazıyla doğrudan intihar veya ölüm düşündüren sözcükler Geri çekilme, içe kapanma, duygusal fakirlik olması “Çok sakin” davranış Somatik yakınmaların ortaya çıkması, bunların yineleyici özellikte olması Okul başarısızlığı, notlarda düşme, “okul kırma” Kendi kendini başarısız kılmaya yönelik davranışlar Evden kaçmalar Sürekli karşı koyma ve provokasyon davranışı içine girme Tehdit ve sertlik içeren agresif davranışlar ortaya çıkması Bilinçli suça yönelik davranışlar ortaya çıkması Risk alıcı davranışlar sıklığında artma Yinelenen uyuşturucu madde alma sıklığında artış

Ergenin önceki davranış çizgisinden yukarıda sıraladığımız şekliyle net bir farklılık ortaya çıktığında aile profesyonel çevre arasında yakın işbirliğiyle sorunların ivedilikle ele alınması yönünde çaba..

Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var: Yaşadın mı, yoğunluğuna yaşayacaksın bir şeyi Sevgilin bitkin kalmalı öpülmekten Sen bitkin düşmelisin koklamaktan bir çiçeği …….. Ve kederi de yaşamalısın, namusluca, bütün benliğinle Çünkü acılar da, sevinçler gibi olgunlaştırır insanı Kanın karışmalı hayatın büyük dolaşımına Dolaşmalı damarlarında hayatın sonsuz taze kanı Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var: Yaşadın mı büyük yaşayacaksın, ırmaklara, göğe, bütün evrene karışırcasına Çünkü ömür dediğimiz şey, hayata sunulmuş bir armağandır Ve hayat, sunulmuş bir armağandır insana.” ATAOL BEHRAMOĞLU “Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var..”

İLGİ ve SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLERİMİZLE..