İNTERNET’TE ALIŞVERİŞİN KENTİN EKONOMİK VE FİZİKSEL DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜMÜNE KATKISI Yrd. Doç. Dr. K. Mert Çubukçu Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyum 8 – 10 Kasım 2004, Ankara

KENTULAŞIM TEKNOLOJİ Çerçeve Kent – Ulaşım – Teknoloji İlişkisi

Çerçeve Londra örneği Kent – Ulaşım İlişkisi Yürüme mesafesi Elektrikli tren, metro ve otobüs Buharlı trenler Metro ve araba

Çerçeve Ulaşım – Teknoloji İlişkisi U Alternatif midir? Tamamlayıcı mıdır? T UT

Çerçeve - Kavramsal düzey, - Spekülatif yaklaşım, - Ampirik çalışma eksikliği. Ulaşım – Teknoloji İlişkisi

Varsayım Kentte üretilen alışveriş amaçlı toplam yolculuk sayısı kentin fiziksel ve ekonomik yapısının bir göstergesidir.

Amaç İki soru: 1.Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk sayısını etkileyen faktörler nelerdir? 2.İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı? 2.İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı?

Literatür Yolculuk üretimini etkileyen faktörler: 1.Bireylere ait sosyal ve ekonomik karakteristikler: gelircinsiyet çalışma durumu yaş araba sahipliliği hane halkı büyüklüğü 2.Kente ait demografik ve fiziksel karakteristikler:? nüfus nüfus yoğunluğu çalışan yüzdesi

Literatür Alışveriş amaçlı yolculuk üretimini etkileyen faktörler (ek olarak): perakende satış yapan işyeri sayısı toplam ticaret taban alanı ticari alanlara ulaşılabilirlik

Model Genel Yolculuk Üretim Modeli: Y i = f (A i, X i ) Y i : ise kentte üretilen toplam alışveriş yolculuğu sayısı, A i : kent i’nin fiziksel ve demografik karakteristiklerini gösteren vektör, X i : yolculuk yapan kişilere ait sosyo-ekonomik karakteristikleri gösteren vektör.

Model Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli: Y Ai = f (A Ai, X Ai ) A Ai DUKKAN: perakende satış yapan işyeri sayısı, YOGUNLUK: nüfus yoğunluğu, SICAKLIK: alışverişe uygun hava sıcaklığına sahip günlerin yüzdesi. X Ai ORTAYAS: Yaşları arasındaki kişilerin nüfus içindeki yüzdesi, GELIR: Kentteki ortanca yıllık hane halkı gelir miktarı.

Model Teknoloji’nin alışveriş yolculukları üzerindeki etkileri: 1.Teknoloji-tabanlı ürünlere olan talebin ürettiği yolculuklar (ulaşım-teknoloji ilişkisi tamamlayıcı). 2.Evden alışveriş ile elimine edilen yolculuklar (ulaşım-teknoloji ilişkisi alternatif).

Model Teknoloji’nin alışveriş yolculukları üzerindeki etkisini ölçmek amacıyla... Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli: Y Ai = f (A Ai, X Ai, T Ai, ) T Ai : kent i’nin teknolojik karakteristiklerini gösteren vektör, BILGISYR: Evde bilgisayara sahip hane halkı yüzdesi, MODEM: Evde modeme sahip hane halkı yüzdesi.

Model “Evde bilgisayara sahip hane halkı yüzdesi” “Evde modeme sahip hane halkı yüzdesi” Soru:Doğru değişken seçimleri midir? Cevap: 1990’lı yıllar için evet, sonrası için hayır.

Veri Örneklem: Nüfusu 1 milyonu geçen A.B.D. metropolitan kentleri Örneklem Büyüklüğü: 49 Yıl: ~1995 (1 yıllık veri) Veri Kaynakları: 1. ABD Federal Otoyol İdaresi tarafından toplanan Ulusal Kişisel Ulaşım Anketi, 2. ABD Sayım Bürosu’nun yaptığı Ekonomi Anketi, 3. ABD Sayım Bürosu’nun Eyalet ve Metropolitan Kentler Veri Almanağı, 4. ABD Ulusal Meteoroloji Veri Merkezi, 5. ABD Sayım Bürosu Bilgisayar ve Yan Ürünleri Sahipliliği Anketi.

Veri Örnekleme ait betimleyici istatistikler (n=49)

Sonuçlar ln (YOLCULUK) i = β 1 A Ai + β 2 X Ai + β 3 T Ai + ε i En küçük kareler regresyon yöntemi ile alınan sonuç:

Sonuçlar 362 milyon alışveriş yolculuğu üretilen ortalama değerlere sahip bir hipotetik kentte: DEĞİŞİM YOLCULUK SAYISI  Perakende işyeri +1      yaş grubu +%1    51 milyon   Nüfus yoğunluğu +1 kişi      Elverişli havalı gün +%1    1,95 milyon   Bilgisayar sahipliliği +%1    17,79 milyon   Modem sahipliliği +%1    21,83 milyon  4,04 milyon 

Değerlendirme İki soru, iki cevap: S1.Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk sayısını etkileyen faktörler nelerdir? C1.Perakende sektör büyüklüğü, yaş grublarının yapısı, nüfus yoğunluğu, hava durumu. S2.İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı? C2. Teknolojik ürünlere olan ilginin ve İnternet üzerinden alışverişin net etkisi yolculukların azalması yönündedir.

Değerlendirme Cevap bekleyen diğer sorular:  Elimine edilen alışveriş yolculuklar tamamen yok mu oldu?  Faktörler arasında etkileşim var mıdır ?  Faklı amaçla yapılan yolculuklarda (iş, eğitim) durum nedir ?