STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ PLAYA ORTAMLARI

Çöl alt ortamları

SABKHA Playa göllerinin etrafında belirli zamanlarında sualtında diğer zamanlarda ise su üstünde olan bölgelerdir. Karasal sabkhalar, suyun hızlı evaporasyonuyla oluşan tuz kabuğu ile karakterize olunur. Jips tabakaları ve iyi gelişmiş jips kristalleri yaygındır. Burada oluşan tuzun bir kısmı esen rüzgarlarla bölgeden uzaklaştırılır bir kısmı da yağmur sularıyla çözündürülerek kuru derelerden akan sulara ya da yeraltı suyuna karışır. Tuzun bir kısmı alttaki çamurlu sedimentler içinde tuz mercekleri şeklinde yeniden kristallenir.

Karasal sabkhaların sedimentleri ince kum, jips ve jipsli kil tabakarıyla ardalanmalı ve aşağı yukarı paralel tabakalanmalı siltli ve killi sedimentlerden oluşur. Tabakalanma daha çok düzensiz ve dalgalı bir görünümdedir. Karasal sabhka bölgelerindeki diğer önemli özellik kum dayklarının gelişiminin yaygın olmasıdır. Karasal sabkhalarda hızlı evaporasyonun sonucu olarak bir tuz tabakası oluşur. Bu tabakanın altında yumuşak suya doygun çamurlu sediment mevcuttur. Tuz kabuğu evaporasyon sonucunda poligonlar şeklinde kırılır. Bu kırıklara aşağıdan yumuşak çamur enjekte edilebilir. Ayrıca bu poligonlar arasındaki çatlaklar yukarıdan rüzgarla taşınan sedimentlerle doldurulur.

PLAYA Çöllerde ince bir su tabakası ile kaplı olan geniş ve fazla derin olmayan çöküntülerdir. Playalar bölgedeki en düşük topografik yüzeyi oluştururlar. Playa çöküntülerinin dış drenaj sistemleri yoktur. Playalardaki sedimentler, sellenmelerle taşınır. Seller playalara esas olarak ince taneli sedimentleri taşır. Kum boyutundan daha büyük materyaller genelde yelpazelerde, pedimentlerde ve kuru derelerin kanallarında bırakılır. İki sellenme arasıda geçen zamanda playa gölündeki su buharlaşır ve çözünmüş ve asılı şekildeki yüklerini playalara bırakır. Bundan dolayı, playa çökelleri kum, silt, kil ve evaporit ince tabakalarının ardalanmasından oluşur.

Laguna Ballivián. Playa lake, caracterized by a very small watershed.

Fractured salt and Black Mountain rangefront

Polygonal fractures in salt

Small lake in Washington state Small lake in Washington state.  The white ring consists of evaporite minerals that precipitate as the lake dries.

Deep Springs Lake, eastern California Deep Springs Lake, eastern California.  As the lake dries, it leaves behind evaporites.  Springs issue from a fault zone near the bottom of the photo.

Racetrack Playa, Death Valley National Park Racetrack Playa, Death Valley National Park. Note the alluvial fan which trails out onto the playa. Note also the outcrop near the playa's center.

Playa "scraper" on Racetrack Playa.

Playaların uzun sürelerde kuru kalmaları nedeniyle oksijen, yüzeydeki sedimentleri kolaylıkla okside ederek onları kırmızı ve kahverengine renklendirecektir. İndirgen şartların egemen olduğu yüzeyin altındaki geçirimsiz sedimentler gri ya da grimsi sarı renktedir. Ardalanmalı sellenme ve kuruma sebebiyle playa çökelleri devirseldir. Her devir ikili ya da üçlü olabilir. İkili devirlerde iri taneli kum ya da siltli katmanlar yukarıya doğru daha ince taneli kil katmanlarına geçer. Üçlü devirlerde killi seviye üzerine kalsit, jips, anhidrit, dolomit ve halit gibi evaporitler gelir.