İnsanın Çevre Üzerine Etkisi

İnsanın kültürel ve ekolojik aşamaları(Miller, 1975) Erken toplayıcı-avcı:İnsan tabiat tarafından kontrol edilmektedir. İleri toplayıcı-avcı:İnsan çevreyi etkilemekte ancak kontrol edememektedir. Tarım insanı:İnsan tabiata karşı:İnsan tabiatı kontrol etmeye başlamıştır. Endüstri insanı:İnsan tabiat üzerinde kontrolünü arttırmıştır ve tabiatı olumsuz yönde etkilemektedir. Dünya insanı:İnsan tabiatı anlayarak müdahale etmekte ve tabiatla uyum içerisindedir.

Çevre Hareketinin Başlangıcı MÖ.2340 yıllarında Sümer Kralı Gueda’nın bağlar bahçeler ve balık havuzlarını içeren parkları MÖ. 9. yüzyılda Babil Bahçeleri MÖ. 7. yüzyılda çiçek parkları İran’da Kral Cyrus derelerde çamaşır yıkanmasını ve dere yatağına çöplerin dökülmesini yasaklamıştır.

13, Yüzyılda St. Hildegrad’da Ren Nehri’nin sularının içilmesini ve kullanılmasını yasaklayan yasalar konmuştur. Suların dezenfeksiyonu MÖ 200 yılına kadar uzanmaktadır.Sankstrit dilinde, suyun güneş ışığında bekletilmesi ve odun kömüründen süzülmesi;kirli suyun ise kaynatılarak, sıcak bir bakır çubuğun yedi kere suya daldırılması ve süzülmesi işlemlerinden geçirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Bugünkü anlamda bilinçli ve organize çevre hareketleri, çevre kirliliği olayları ile başlamıştır. Örneğin 1930 yılında Belçika’nın Meuse Vadisi’nde yaşanan inversiyon olayı sonucu ölüm, kalp ve solunum rahatsızlıkları ortaya çıkmıştır(Hava kirliliği olgusu, Vesilind, 1975). 1948 yılında Pensilvanya’nın Donora kentinde inversiyon olayı yaşanmıştır (Hava kirliliği olgusu). 1952 yılında Londra’da inversiyon olayı sonucu ölümler olmuştur(hava kirliliği olgusu).

ÖRGÜTLÜ ÇEVRE HAREKETLERİ Dünyanın ilk çevreci grubu: “The Common Footpaths and Open Spaces Preservation Society”(Açık Alanların ve Yürüyüş Yollarının Korunması Topluluğu) adıyla 1855’te İngiltere’de kurulmuştur. 1963’te yayınlanan “Silent Spring”(Sessiz Bahar) adlı kitapta yazar Corson, kullanılan pestisitlerin kuş ölümlerine neden olacağını ve dolayısıyla sessiz bir bahar yaşanacağını söylemektedir. Bu kitap çevresel bir devrimin başlangıcını işaret eden önemli bir olaydır.

1972 Stockholm Konferansı ilk uluslar arası çevre faaliyetidir (UNEP=Birleşmiş Milletler Çevre Programının oluşturulması) 1982’de Birleşmiş Milletler tarafından Dünya Çevre ve Geliştirme Komisyonu (WCED) kurulmuştur.Bu komisyon 1987’de “Ortak Geleceğimiz” adlı bir rapor yayınlamıştır. 1987’de Montreal Ozon Protokolü imzalanmıştır.

1988’de Flora ve Yaşam Ortamlarının Korunması Deklarasyonu imzalanmıştır. 1992’de Rio de Janerio’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansında global çevre sorunları ve kalkınma konuları tartışılmıştır. 3-4 Haziran 1996’da İstanbul’da Habitat (2) Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı düzenlenmiştir.

TÜRKİYE’DE ÇEVRESEL OLAYLARIN GELİŞİMİ Türkiye’de “çevre” kelimesinin kullanılması ve Çevre Mühendisliğinin ayrı bir branş olarak tanınması 1970’li yıllarda olmakla beraber, çevre koruma amacı ile sistemli olarak yapılmış en eski çalışmalar “Osmanlı Dönemi’nde” ortaya çıkmıştır. Fatih Sultan Mehmet imar hareketlerine büyük önem vermiş, Haliç’in dolmaması için pek çok çalışma yapılmıştır(İluver, 1953). Genç Türkiye Cumhuriyeti’nde çevre konusunda kurumsallaşma 1930’lu yıllarda başlanmıştır

1580 Sayılı Belediye yasası 1953 Sayılı Hıfsızsıhha kanunu çıkarılmıştır 1970’li yıllarda “çevre” ve “çevre kirliliği” kelimeleri telaffuz edilmeye başlanmıştır. Sanayileşme sürecinde kurulan en önemli tesisler: Sümerbank (1933) Etibank (1935) Demir ve Çelik (1965) Makine ve Kimya Endüstrisi (1950) Şeker Fabrikaları (Uşak : 1926, Eskişehir: 1933, Turhal : 1934 ) Selüloz ve Kağıt sanayi (1938)

GLOBAL ÇEVRE SORUNLARI Ozon tabakasının bozulması Ozonun büyük kısmı yeryüzünden 10-50 km yükseklikte stratosfer denilen tabakada bulunmaktadır. Strotosferdeki ozon “ozon tabakası” olarak adlandırılır. Antartika’nın bazı kısımlarında ozon tabakasının % 60 kadar azaldığı ve ozon deliği denilen bir boşluğun Oluştuğu bilinmektedir.Bu incelmenin CFC (kloroflorokarbon) denilen maddelerden meydana geldiği bilinmektedir. Bu maddeler , soğutmada, havalandırmada, köpük kullanılan yerlerde, elektronik maddelerin temizliğinde ve bazı yangın cihazlarında kullanılmaktadır. Atmosferde karbondioksit artışı ve dünyanın ısınması Dünya nüfusunun artışı

TÜRKİYE’NİN ÇEVRE SORUNLARI (Yeni Yüzyıl Gazetesi,1996) Denizler: İstanbul,İzmir,İzmit,Aliağa,Gemlik,Fethiye,Bodrum,Zonguldak,Sinop ve Yalova kıyıları Yüzeysel Sular:Sakarya Nehri, Porsuk,Bakır çay,Gediz, B.Menderes,K.Menderes,Kızılırmak, Manyas,Gölcük,Sapanca,Küçükçekmece,Kuş Gölü,Tuz Gölü

HAVA: Gelişen kentlerde kalitesiz kömür yakılması, düzensiz kentleşme, yeşil örtünün azalması, egzoz gazlarından kaynaklanan hava kirliliği, Termik santraller

TOPRAK: Termik santraller, kirli sular ve tarım ilaçları toprak kirliliği oluşturmaktadır.Karabük ve çevresi, Yatağan ve Çevresi, Malatya,Soma,Göktaş,Erzurum,Kayseri, Eskişehir,İzmit,Konya Ovası,Sarayköy ve Germencik tehlike altındadır.

GÜRÜLTÜ: İstanbul bir “gürültü kent” olarak tanımlanırken, bu ili Ankara, Kocaeli, Antalya, İzmir ve Gaziantep izlemektedir.

İklim Değişikliği: Türkiye, küresel ısınmanın potansiyel etkileri bakımından riskli ülkeler arasında yer almaktadır.Bu durum çölleşmeye ve yağmur yağışlarında dengesizliğe yol açmaktadır.

KİRLİLİK KAYNAKLARI Evsel Atıklar Endüstriyel Atıklar Tarımsal ATıklar

Evsel Atıklar 1)Evsel Katı Atıklar 2)Evsel Atık sular a)Organik madde b)Mikroorganizmalar c)Deterjanlar

Endüstriyel Atıklar a)Atık ısı b)Tehlikeli Maddeler c)PCB (Poliklorbifeniller) d)Siyanür e)Ağır Metaller f)Petrol ve türevleri g)Dioksinler h)Radyoaktif maddeler

TARIMSAL ATIKLAR a)Pestisitler b)Gübre

HAVA KİRLENMESİ Radon Kurşun Bileşikleri Kükürdioksitler Azot oksitleri Ozon Karbon monoksit Kloroflora karbonlar Asbest Sigara

HAVA KİRLETİCİ KAYNAKLAR Gübre Endüstrisi Demir ve Çelik Endüstrisi Kağıt ve Selüloz Endüstrisi Çimento Endüstrisi Tekstil Endüstrisi Petrokimya Endüstrisi Tarımsal Mücadele ve İlaçları Endüstrisi Deri Endüstrisi Enerji Üretimi Ulaşım

SU KİRLENMESİ a) Yer altı suları b)Yüzeysel sular

TOPRAK KİRLENMESİ

SES VE GÜRÜLTÜ KİRLENMESİ

KENTLEŞME

YEŞİL ALAN KAYBI

EROZYON

MADENCİLİK

TURİZM VE ÇEVRE

ÇEVRE KİRLİLİĞİ KONTROLU Çevre Hukuku Çevresel Etki Değerlendirmesi Stratejik Çevresel Değerlendirme

ÇED a)Enerji b)Ulaşım c)Arazi kullanım planları d)Su Kaynakları planlanması e)Atık yönetimi f)Endüstri

HAVA KİRLİLİĞİ KONTROLU A) SOĞUTMA 1)Seyreltme 2)Su ilavesi B) ARITMA 1)Çökeltim odası 2)Siklon 3)Torba filtreler 4)Islak toplayıcılar 5)Elektrostatik çöktürücü 6)Gaz yıkayıcılar 7)Adsorbsiyon 8)Yakma 9)Katalitik yakma

SU KİRLİLİĞİ KONTROLU A)İÇME SULARININ ARITILMASI 1)Gaz transferi 2)Izgaradan geçirme 3)Mikroelekten geçirme 4)Biriktirme 5)Çöktürme 6)Yüzdürme 7)PH ayarlama 8)Koagülasyon 9)Filtrasyon 10)Dezenfeksiyon 11)Adsorbsiyon 12)iyon Değiştirme 13)Kimyasal çöktürme

B)KULLANILMIŞ SULARIN UZAKLAŞTIRILMASI 1) BİYOLOJİK YÖNTEMLER a)Aktif Çamur b)Damlatmalı filtre c)Oksidasyon Havuzları d)Mekanik Havalandırmalı Lagünler e)Stabilizasyon Havuzları 2)KİMYASAL İŞLEMLER a)Kimyasal Çöktürme b)Koagülasyon c)Dezenfeksiyon

KATI ATIKLARIN UZAKLAŞTIRILMASI 1) Çöp ve Katı Atıkların Depolanması 2)Kompostlaştırma 3)Yakma

2)Elektrokimyasal teknikler 3)Vakum Ekstraksiyon Teknolojisi TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERLE KİRLENEN TOPRAK VE YERALTISUYU REHABİLİTASYONU İÇİN UYGULANAN YÖNTEMLER 1)Toprak yıkama 2)Elektrokimyasal teknikler 3)Vakum Ekstraksiyon Teknolojisi 4)Oksidasyon 5)Biyolojik ayrıştırma 6)Katılaştırma (Solidifikasyon) 7)Yakma

KİRLİLİK KONTROLUNDA GÖREV VE SORUMLULUKLAR MERKEZİ YÖNETİMLER 1)Çevre Bakanlığı 2)Valilik ve Kaymakamlıklar 3)Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı 4)Dışişleri Bakanlığı 5)Sağlık Bakanlığı 6)Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı -Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü -Orman Genel Müdürlüğü -Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü

7)Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 8)İller Bankası 9)Turizm Bakanlığı 10)Kültür Bakanlığı 11)Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 12)Maliye ve Gümrük Bakanlığı 13)Başbakanlık Atom Enerjisi Kurumu 14) Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı 15)Başbakanlık Özel Çevre Koruma Kurulu Başkanlığı

16)Ulaştırma Bakanlığı 17)Deniz Ulaştırma Genel Müdürlüğü 18)Sahil Güvenlik Komutanlığı 19)Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 20)TÜBİTAK 21)Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

YEREL YÖNETİMLER

BİLİMSEL KURULUŞLAR a)Üniversiteler b)TÜBİTAK

GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR ULUSLAR ARASI 1)AT 2)OECD 3)WHO 4)UNEP 5)NATO 6)Europe Nostra 7)Greenpeace 8)International Center for Water 9)Birleşmiş Milletler Teşkilatı

ÜLKEMİZDEKİ GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR Bazıları 1)TEMA 2)Türkiye Tabiatını Koruma Derneği 3)Türkiye Çevre Sorunları Vakfı 4)Doğal Hayatı Koruma Derneği 5)Türkiye Soroptimist Klüpleri Federasyonu 6)ÇEV-KO

Çevre Korunmasında Öneriler 1)Çevre koruma hepimizin işidir. 2)Çevre kirliliğinin önlenmesi ve kontrolü konularında birilerinin bir şeyler yapmasını beklemek yerine halkımızın çevresine sahip çıkarak bu konuya ne kadar önem verdiğini ortaya koyması gerekir. 3)Çevre kirliliği kontrolü her şeyden önce eğitimden geçmektedir. 4)Erozyonun önlenmesi için ağaç dikiniz.(Sera etkisinin azalması)

5)Foseptik sisteminin kontrol ve boşaltımını düzgün olarak yapınız. 6)Elektrik tasarrufu çevre kirliliğini azaltma yönünde bir harekettir. 7)Sahillerin çöple dolmasına izin vermeyiniz. 8)Deterjanları tasarruflu kullanınız.Her gram deterjan çevreyi kirletmektedir. 9)Suyunuzu akıllıca kullanınız.

10) 2872 Sayılı Çevre Kanununun 8 10) 2872 Sayılı Çevre Kanununun 8.Maddesi gereği her türlü atık ve artığın zarar verecek şekilde atılması yasak olduğundan, gene aynı kanunun 24.maddesi gereğince kirletenlere verilecek cezalar mahallin en büyük mülki amiri tarafından verildiğinden çevre kirliliğine ilişkin sorunları valiliğe veya kaymakamlığa bildirmeniz gerekir.