Prof. Dr. Cihat ŞAFAK Eczacılık Fakültesi Farmasötik Kimya ABD

csafak@hacettepe.edu.tr http//yunus.hacettepe.edu.tr/csafak

Organik Kimya Amonyum siyanat Üre

10 g maddenin yakılması sonucu 14.64 CO2, 6 g su meydana gelsin. 44 g CO2’de 12 g karbon varsa 18 g H2O’da 2 g hidrojen varsa 14.64 CO2 de X: ? 6 g H2O’da X: ? ----------------------------------------- ------------------------------------------ X= 4 g Karbon X= 0.66 g Hidrojen 4/10 x 100 = % 40 C içerir. 0.66/10 x 100 = % 6.6 H içerir.

Ampirik formül C: % 40.9, H: % 4.58 ,O: % 54.51 bulunsun. Her yüzde değeri, kendine karşı gelen elementin atom ağırlığına bölünür. 40.91/12= 3.14 4.58/1= 4.58 54.51/16= 3.14 Çıkan değerler en küçük değere bölünür. 3.14/3.14= 1, 4.58/3.14= 1.3 3.14/3.14=1 Bu değerlerin hepsini tam sayı yapacak şekilde en küçük sayı saptanır. 1. 3= 3, 1.3. 3=3.9 (4) 1. 3= 3 C3H4O3 ampirik formülü elde edilir.

- Eğer bileşiğin molekül ağırlığı 176 olarak verilmişse (C3H4O3)n= 176 (12x3 + 1x4 + 16x3)n=176 n = 2 olarak bulunur. (C3H4O3)2 = C6H8O6 Dolayısıyla ampirik formül C6H8O6 olarak bulunur.

ATOMİK YAPI d p s p+n e Ana yörünge Alt yörünge elektron sayısı K s 2 L s+3p 8 M s+3p+5d 18 N s+3p+5d+7f 32

Pauli eksklüsyon prensibi Bir orbitalde ancak iki elektron bulunabilir ve bunların spinleri zıttır. Bunlara eşleşmiş elektronlar adı verilir.

Aufbau kuralı Elektronlar artan enerji düzeyine göre orbitallere yerleşirler.

Hund kuralı Eşit enerji düzeyli orbitallerden (dejenere) herbiri bir elektron almadan ikinci elektronu alamazlar.

Karbon-karbon bağları C-H, C-C, C-O, C-N bağları (sp3 hibritleşmesi) 1(2s) + 3(2p)  4 sp3

sp3- 1s sp3- sp3 Metan Etan

2. C=C, C=O, C=N bağlarının oluşumu (sp2 hibritleşmesi ) 1 (2s) + 2 (2p)  3 sp2

3. CΞC, CΞN bağlarının oluşumu (sp hibritleşmesi ) 1 (2s) + 1 (2p)  2 sp

sp hibritleşmesine diğer örnekler

Bağ uzunluklarının karşılaştırılması C N O Bağ 1.54 1.47 1.43 - 1.33 1.28 1.23 = 1.20 1.21  1.46 1.41 1.25 1.14 1.10 1.49

Azot atomu (7 elektron) 1s2 2s2 2p3 (1s2 2s2 2px1 2py1 2pz1) Oksijen atomu (8 elektron) 1s2 2s2 2p4 (1s2 2s2 2px2 2py1 2pz1)

Yapısal formüllerin gösterimi 1. Top ve çubuk 2. Çizgi 3. Kondanse formül CH3CH2OH 4. Ampirik formül C2H60

5. Siklik moleküller 6. Bağ-çizgi (Bond-line) 7. Üç boyutlu

Substrat + Reaktif ----------> Ürün KİMYASAL REAKSİYON Substrat + Reaktif ----------> Ürün Reaksiyon kordinatları A B Enerji Aktivasyon enerjisi t EKZOTERMİK REAKSİYON Enerji t ENDOTERMİK REAKSİYON Aktivasyon enerjisi

Tek elektronun hareketi İki elektron veya (–) yükün hareketi İki yönlü-tersinir reaksiyon Reaksiyon sağ taraf lehine Reaksiyon sol taraf lehine Tautomerizm Rezonans (Mzomerizm)

Reaksiyonlarda oluşan ara yapılar 1. A-B  A. + B. Radikal A-B  A+ + B- A- karbanyon (nükleofil) B+ karbokatyon (elektrofil)

3. Karben (elektrofil)

Reaktifler Nükleofil NH3, RNH2, R2NH, R3N, NH2-, OH-, ROH, RSR, RSH, SH-, CN-, X-, karbanyon, LiAlH4 (H- verir), R-MgX (R- verir), R-Li, RCOOH, R-CC-

Elektrofil Br2 (önce Br+ verir ), AlCl3, FeCl3, Karbakatyon, karben, H+, CO2, SO3, Br2 (önce Br+ verir ), AlCl3, FeCl3, HNO3 (NO2+), HNO2 (NO+)

Reaksiyon tipler (mekanizmalarına göre) 1. Yer değiştirme reaksiyonları (sübstitüsyon) + +

2. Katılma reaksiyonları (adisyon) +

Eliminasyon reaksiyonları + Çevrilme reaksiyonları

5. Perisiklik reaksiyonlar

REAKSİYONLARDA ELEKTRONLARIN SUNULMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER İndüktif etki Cl  C C  Li Pauling Sanderson H 2.1 Li 1.0 B 2.0 C 2.5 N 3.0 O 3.5 F 4.0 Na 0.9 Mg 1.2 Si 1.8 P 2.1 S 2.5 Cl 3.0 Ge 1.8 As 2.0 Se 2,4 Br 2.8 I 2.5

- I : (İndüktif yolla elektron çeken gruplar) +I : (İndüktif yolla elektron salan gruplar) COO-, CR3, CHR2, CH3, D - I : (İndüktif yolla elektron çeken gruplar) NR3+, SR2+, NH3+, NO2, SO2R, CN, SO2, Ar, COOH, F, Cl, Br, I, OR, COR, SH, SR, OH, CCR, Ar, CH=CR2 azalan kuvvette

2. Mezomerik etki (rezonans)

(+M) : (Mezomerik yolla elektron salan gruplar) O-, S-, NR2, NHR, NH2, NHCOR, OR, OH, OCOR, SR, SH, Br, I, Cl, F, R, Ar (-M): (Mezomerik yolla elektron çeken gruplar) NO2, CN, COOH, COOR, CONH2, CONHR, CONR2, CHO, COR, SO2R, SO2OR azalan kuvvette

3. Hiperkonjügasyon (bağsız mezomeri - heterovalan rezonans) Hiperkonjügasyon, sigma bağındaki elektronların (C-H, C-C)komşu atom üzerindeki non-bonding p-orbitali, antibonding π orbitali veya dolu π orbitali arasında etkileşmeye girerek sistemin kararlılığını artırmasıdır. Pozitif yüklü karbon atomuna komşu elektronlar hiperkonjügasyonla karbokatyonu stabilize ederler.

Hiperkonjügasyon - Bu tür sistemlerde sigma bağlarını kısalmasına yol açar. 1,3-butadienin C- bağları 1.54 A olması beklenirken 1.46 A dır. Bağ çifte bağ uzunluğuna ve karakterine yaklaşmıştır.. Karbokatyonların stabilitesi (CH3)3C+ > (CH3)2CH+ > (CH3)CH2+ > CH3+ şeklindedir. Katyona komşu C-C sigma bağları dönebilmekte bu yapının daha fazla kararlı olmasına neden olmaktadır. Ne kadar fazla komşu C-H sigma bağı varsa daha büyük hiperkonjügasyon stabilizasyonu olur.

4. Sterik etki (Hacim etkisi)

KİMYASAL BAĞLAR Kovalan bağlar (H-H, Cl-Cl) - Şelasyon 2. Polar kovalan bağlar (H-Cl, O-H) 3. Koordine kovalan bağlar (N O) 4. İyonik bağlar (NaCl) 5. Hidrojen bağları (X––H.......Y) - Moleküllerarası (İntermoleküler) - Moleküliçi (İntramoleküler)

Bağ Tipi Etkileşme enerjisi (kcal/mol) İyonik bağ Kovalan bağ 40-110 Kuvvetlendirilmiş iyonik bağ 10 Hidrojen bağı 1-7 İyon-dipol bağı 1-7 Dipol-dipol bağı 1-7 Yük transfer etkileşmeleri 1-7 Hidrofobik etkileşmeler 1 Van der Waals etkileşmeleri 0.5-1

Moleküllerarası

Molekül içi Molekül içi ve moleküllerarası

İyon-dipol ve dipol-dipol etkileşmeleri

Yük-transfer etkileşmeleri Van der Waals güçleri (London kuvvetleri)

Hidrofobik etkileşmeler

ASİTLER VE BAZLAR Arheniüs Proton verenler asit, hidroksil iyonu verenler baz 1903 Nobel ödülü Brönsted Başka bir bileşiğe proton verenler asit, proton alanlar baz H2SO4 + H2O  HSO4- + H3O+ asit baz konjüge baz konjüge asit

Lewis (1923) Asitler, serbest elektron çiftleriyle bağlanabilen nötr veya iyonik bileşikler, bazlar ise oktet boşluğu olan veya nötr moleküllerle veya katyonlarla bağlanan maddelerdir. H-A + H-O-H  H3O+ + A- A-  H3O+ Ka = ------------------ H-A - log ka = Pka

Pka HI= -10, H2SO4 = -9, HCl = -7, HNO3 = -2 Süperasit

Karbon dioksit emisyonu olması halinde; Asit yağmuru Su pH = 7 Karbon dioksit emisyonu olması halinde; pH=5.6 civarında (yağmur suyu) Kükürtlü ve azotlu gazların emisyonu halinde sülfürik ve nitrik asit oluşur. Havanın pH’sı çok düşük değerlere düşer.

Bağ ne kadar kuvvetli ise asit o kadar zayıftır Asitlik ve yapı Bir maddenin asitliği; 1. Kolay proton sunabilmesine (H-X) Hidrojenin bağlandığı atomun elektronegatifliği H-X bağının sağlamlığı 2. Oluşan anyonun stabilize olmasına 3. Çözücüye bağlıdır Bağ ne kadar kuvvetli ise asit o kadar zayıftır H-F H-Cl H-Br H-I Pka 3.2 -7 -8 -9

s karakteri arttıkça asitlik artar. asetilen (sp) > etilen (sp2) > etan (sp3) pka 25 44 50 CH3-CH2-COOH (sp3) < CH2=CH-COOH (sp2) < H-CC-COOH (sp) Hidrojen bağı anyonu stabilize eder.

Elektron itici gruplar asitliği azaltırken elektron çekici gruplar asitliği artırır. pka pka HCOOH 3.77 ClCH2COOH 2.86 CH3COOH 4.76 BrCH2COOH 2.90 C2H5COOH 4.88 ICH2COOH 3.16 CH3C(CH3)2COOH 5.85 Cl3CCOOH 0.65 FCH2COOH 2.66

POLİKARBOKSİLLİ ASİTLER Dikarboksilli asitler Fumarik asit Maleik asit Pka1 3.02 1.92 Pka2 4.33 6.23

Maleik asidin H bağı oluşumu

BAZLAR NH3 (CH3)2NH (CH3)3N CH3NH2 Pkb  4.75 3.22 4.20 3.36 - log kb = P kb NH3 (CH3)2NH (CH3)3N CH3NH2 Pkb  4.75 3.22 4.20 3.36

Piridin Piperidin Pkb 8.75 2.88 . Pkb 9.37 3.30 Anilin Siklohekzilamin Pkb 9.37 3.30

Soğan niye göz yaşartır

İZOMERİ İzomer, izomerizm Yapısal izomeri 1. Zincir izomerizmi Pentan (n) İzopentan Neopentan

2. Fonksiyonel grup izomerizmi C2H6O CH3OCH3 CH3CH2OH Dimetil eter (gaz) Etanol (sıvı) 3. Pozisyon izomerizmi CH3CH2CH2Cl 1-Kloropropan 2-Kloropropan

4. Totomerizm 1. Keto-enol totomeriisi

2. Proton kayması totomerisi a) Fenol-keto totomerizmi b) Nitroso-oksim totomerizmi R2CH-N=O R2C=N-OH nitroso oksim c) Nitro-açi totomerizmi + + R2CH-N=O R2C=N-OH O- O- nitro açi d) İmin-enamin totomerizmi R2CH-CR=NR R2C=CR-NHR imin enamin

B. Stereoizomeri Atomların uzaydaki düzenlenmelerinin farklılığından ortaya çıkar. Birbirinin çakışmıyan ayna görütüsü olan stereoizomerler şiral (kiral)

2. Diasteromerler Birbirinin ayna görütüsü olmayan stereoizomerler

1. Konformasyonal izomeri Staggered (en uzak) Skew (ara durumlar) Eclipsed (en yakın)

Koltuk Sandalye a: aksiyal (eksensel) e. ekvatoryal

2. Geometrik izomeri Geometrik izomeri yok Geometrik izomeri var

cis 1,2-dikloroeten trans 1,2-dikloroeten Cis 2-buten trans 2-buten Z-2-buten E- 2-buten cis 1,2-dikloroeten trans 1,2-dikloroeten Z- 1,2-dikloroeten E- 1,2-dikloroeten

(2-cis-6-trans) 2,6-nonadien 2(Z)-6(E)-2,6-nonadien

Çifte bağa bağlanan 4 grup birbirinden farklı cis-trans

(E)-3-metil-2-hekzen (cis değil) 2 Numaralı karbondaki öncelikli grup 3 Numaralı karbondaki öncelikli grup (E)-3-metil-2-hekzen (cis değil)

2 Numaralı karbondaki öncelikli grup 3 Numaralı karbondaki öncelikli grup (Z)-3-metil-2-hekzen

cis 1,2-diklorosiklopentan trans 1,2-diklorosiklopentan trans 1,2-dietilsiklohekzan cis 1,2-dimetilsiklohekzan

Sin-Azobenzen Anti-Azobenezen sin-Benzaldoksim anti-Benzaldoksim

OPTİK İZOMERİ

Enansiyomer değil Enansiyomer

EUTOMER: aktif enantiyomer DİSTOMER: İnaktif enantiyomer Chan-Ingold-Prelog (R) 2-bütanol (S) 2-bütanol

Adi ışık Polarizör Polarize ışık [] =  / l. c [] =  / l. d

. (2S, 3R) 2-Amino-3-metilpentanoik asit (2R, 3R) 2-Amino-3-metilpentanoik asit Tartarik asit

Fischer izdüşüm förmülü Yatay çizgiler bize yakın, dikey çizgiler uzak grupları temsil eder.

A ve C C4’de,; A ve G C2’de; D ve G C3’de epimerik Epimerler diasteromerdir. Epimer: sadece 1 şiral merkezdeki farklı diasteromerler

HİDROKARBONLAR ≤ 20 C-C4 Doğal gaz, tüpgaz 20-60 C5-C6 ALKANLAR (CnH2n+2) ≤ 20 C-C4 Doğal gaz, tüpgaz 20-60 C5-C6 Petrol eteri, çözücüler 60-100 C6-C7 Ligroin 40-200 C5-C10 Benzin 175-325 C12-C18 Jet yakıtı 250-400 ≥ C12 Gazyağı, mazot Uçucu olmayan sıvılar ≥ C20 Yağ, gres, asfalt, katran

1 CH4 Metan Gaz 6 C6H14 Hegzan Sıvı 2 C2H6 Etan 7 C7H16 Heptan 3 C3H8 Propan 8 C8H18 Oktan 4 C4H10 Bütan 9 C9H20 Nonan 5 C5H12 Pentan 10 C10H22 Dekan

Alkanların isimlendirilmesi 1. Alkanlardan bir hidrojen çıkarılarak oluşturulan yapılara alkil grupları denir ve türedikleri alkana göre adlandırılır. CnH2n+1 genel formülüne sahiptirler Metan CH4 Metil CH3 Hegzan C6H14 Hegzil C6H13 Etan C2H6 Etil C2H5 Heptan C7H16 Heptil C7H15 Propan C3H8 Propil C3H7 Oktan C8H18 Oktil C8H17 Bütan C4H10 Butil C4H9 Nonan C9H20 Nonil C9H19 Pentan C5H12 Pentil C5H11 Dekan C10H22 Dekil C10H21

2. En uzun zincir belirlenir. Diğer gruplar bağlanma yerinin numarası verilerek bir sübstitüent olarak belirtilir. Sübstitüentlerin bağlanma noktalarının küçük numara alması tercih edilir.

3. Bir zincir üzerinde birden fazla sübstitüent olduğunda - Bu sübstitüentler aynı ise önlerine di, tri, tetra gibi önekler getirilir.

Aynı karbonda iki sübstitüent varsa o karbonun numarası iki kez kullanılır.

Sübstitüentler farklı ise alfabetik öncelik veya küçükten büyüğe bir sıra izlenir.

4. Eşit uzunlukta iki zincir olması halinde, üzerinde daha çok sübstitüent bulunan zincir temel zincir olarak alınır.

5. Dallanma ana zincirin her iki ucundan eşit mesafede başlıyorsa numaralar toplamı az olan okunuş seçilir.

- Sikloalkanların isimlendirilmesinde aynı kurallar geçerlidir.

Bisikloalkanlar (Köprülü sistemler) İki halkanın iki atomu ortak kullandığı bileşiklerdir. Siklopentilsiklohekzan (Bisiklo sistem değil) Bisiklo sistemler

* : Köprübaşı atomları

Okunuşları - Bisiklo öneki - (2 köprü başı arasıdaki herbir köprüdeki atom sayıları büyükten küçüğe yazılır) -Yapıdaki toplam köşe sayısı alkan sayısına denk gelecek şekilde okunur. Bisiklo (1,1,0)bütan Bisiklo (2,1,0)pentan Bisiklo (3,3,0)oktan Bisiklo (3,21)heptan

Spiro bileşikler İki halkanın bir atomu ortak kullandığı bileşiklerdir.

Okunuşları - Spiro öneki - [Küçük halkadaki köşe sayısı, - Büyük halkadaki köşe sayısı] - Yapıdaki toplam köşe sayısı alkan sayısına denk gelecek şekilde okunur. Spiro [4,4]nonan Spiro [dekan]

Elde edilişleri 1. Würtz sentezi 2. Alkenlerin hidrojenlenmesi

3. Alkil halojenürlerin indirgenmesi 4. Grignard bileşiklerinin hidrolizi

5. Elektroliz (Kolbe)

Kimyasal özellikler 1. 2. 3.

ALKENLER (OLEFİNLER) (CnH2n) İsimlendirilmeleri İkili bağı içeren en uzun zincir seçilir, alkan ismi önüne an eki yerine en eki konur.

2. Numaralandırmaya ikili bağ en küçük numarayı alacak şekilde başlanır.

3. Sübstitüentlerin yerleri, bağlı oldukları karbonların numaraları ile verilir. 4. Sikloalkenler, açık zincirli alkenlere benzer şekilde isimlendirilir.

5. Alkenlerde kök oluşturulması alkanlara benzer şekilde yapılır 6. Alkenlerde geometrik izomeri söz konusudur.

2. Alkinlerin indirgenmesi Elde edilişleri 1. Kraking (Cracking) 2. Alkinlerin indirgenmesi

3. Alkollerden su çıkarılması 4. Alkil halojenürlerden HX ayrılması

5. Komşu dihalojenürlerin dehalojenasyonu

Kimyasal özellikler 1. Alkenler, hidrojen ve halojen katarlar.

2. Hidrojen halojenür katarlar (Markovnikov kuralı) HF > HCl > HBr > HI

Antimarkovnikov

3. Oksidasyon

4. Ozon ile patlayıcı ozonürlere dönüşürler.

5. Alkenlere su katımı 6. Alkenlere sülfürik asit katımı

POLİENLER Konjüge izole Kümüle

ALKİNLER (ASETİLENİK BİLEŞİKLER) (C2H2n-2) İsimlendirilmeleri Karbon sayısına karşı gelen alkan isminin sonuna in eki getirilir. Diğer hususlar, alkan ve alkenlerde olduğu gibidir.

Yapıda hem ikili hem de üçlü bağ olması durumunda, numaralandırmada ikili bağ öncelik alır.

1. Kalsiyum karbürün su ile reaksiyonuyla Elde edilişleri 1. Kalsiyum karbürün su ile reaksiyonuyla 2. Asetilenik bileşiklerin alkil halojenürlerle reaksiyonuyla

Eliminasyon reaksiyonuyla 3. Eliminasyon reaksiyonuyla

Kimyasal özellikler 1. Hidrojen katımı 2. Halojen katımı

3. HX katımı

4. Su katımı Asetaldehit 5. Oksitlenme

ALKİL HALOJENÜRLER (R-X) C-X Ao Ej (kcal/mol) C-F 1.41 135 C-Cl 1.76 103 C-Br 1.91 87.5 C-I 2.1 71.5 İsimlendirilmeleri Yapıdaki alkil grubunun önüne halojenür adı eklenir. CH3F C2H5Cl C3H7Br C5H11I Metil fluorür Etil klorür Propil bromür Pentil iyodür

1. Alkollerin HX ile reaksiyonu Elde edilimeleri 1. Alkollerin HX ile reaksiyonu Lucas deneyi

2. Alkollerin halojenlenmesi 3. Alkanların halojenlerle reaksiyonu

4. Alkenlere HX katılması

Kimyasal özellikler 1. Hidroliz

2. Grignard bileşikleri

3. Bivalan iyonlarla reaksiyonlar (Ambident nükleofiller) R-Cl + NaNO2  R-NO2 Nitroalkan R-Cl + AgNO2  R-ONO Alkil nitrit

AROMATİKLİK ve BENZEN

Aromatikliğin temel koşulları: - Halkalı bir yapı - Düzlemsellik - Molekülde konjüge durumda çifte bağlar veya yüklerin bulunuşu Yapıdaki  elektron sayısının n tam sayı olacak şekilde 4n+2 ‘ye eşit olması (Hückel kuralı).  elektron sayısını hesaplamada moleküldeki (+) yükler 0, (-) yükler 2 olarak değerlendirilmelidir.

n : 1 1 0 1 2 1 H2C=CH-CH=CH-CH=CH2 n=6 Halkalı değil Aromatik n=0,5 Aromatik 4n+2=6 n=1 Aromatik n : 1 1 0 1 2 1

C-C : 1.54 C=C : 1.33 1.54 x 3 = 4.62 1.33 x 3 = 3.99 ----------- Toplam çevresi 8.61 8.61 / 6 = 1.44 olmalı Bulunan uzunluk = 1.39

(4) Annulen (6) Annulen (8) Annulen

Aromatik Antiaromatik Π elektron sayısı çok fazla olan alkenlerde açık zincir ve bunların siklik analogları arasında enerji farkı yok Nonaromatik homoaromatik

Benzen Türevlerinin İsimlendirilmeleri

(4-Bromo-6-fluoronitrobenzen değil)

1,2,3-Triklorobenzen 1,3,5-Triklorobenzen 1,2,4-Triklorobenzen (vic-triklorobenzen) sym-triklorobenzen) asym-triklorobenzen)

POLİSİKLİK AROMATİK HİDROKARBONLAR

Polisiklik Hidrokarbonların kanserojen etkileri

Fulerenler C60 Yapıda hidrojen olmadığı için sübstitüsyon vermez, sadece katım reaksiyonu verir.

Heteroaromatikler Benzen Pirol Furan Tiyofen Piridin Rezonans Ej 36 22 16 29 31

Benzenin reaksiyonları Katım reaksiyonları a) Radikalik katım b) Elektrofilik katım:

2. Sübstitüsyon reaksiyonları a) Radikalik sübstitüsyon b) Nükleofilik sübstitüsyon c) Elektrofilik sübstitüsyon Nitrolama

Halojenleme

Sülfonlama

Alkilleme ve açilleme reaksiyonu (Friedel Crafts reaksiyonu)

Monosübstitüe benzen halkasına ikinci sübstitüentin girişi Meta yöneltici gruplar: +NR3 < CCl3 < NO2 < CN < SO3H < CHO < COOH Orto-para yöneltici gruplar: OCOR, NHCOR, OR, OH, NH2, NR2

X, Y’den daha elektronegatifse o-p yöneltici Y, X’den daha elektronegatifse m yöneltici

Sübstitüentler aynı konuma yönlendiriyorsa; Disübstitüe benzen halkasına üçüncü sübstitüentin girişi Sübstitüentler aynı konuma yönlendiriyorsa; Cl (o,p), COOH (m) yöneltici

Halkadaki iki sübstitüent birbirinin yönelticiliğini kuvvetlendiren tipten değilse sübstitüsyonun konumunu hangi grup daha kuvvetli aktifleştirici ise o belirler. Aktifleştirme sırası : O- > NR2 > NH2 > OH > OR > NHCOR > OCOR > R > Ar > F > Cl > Br > I > NR3+ > NO2 > CN > SO3H > C=O > COOH şeklindedir.

Halkada meta konumunda iki sübstitüent varsa üçüncü grup bu iki sübstitüent arasına zor bağlanır (sterik engel) Benzen halkasında bir meta bir de o-p yöneltici varsa reaktif çoğunlukla meta yönelticisine göre o-p konumuna olur.

ARİNLER Benzin