ERGENLİK DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ, SORUNLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI

ERGENİN PSİKOLOJİSİ İNSAN; 0-9 YAŞ:Babam herşeyi biliyor ve çok güçlü 10-13 YAŞ:Az da olsa babamın da bilmediği şeyler var galiba 14-18 YAŞ:Babam aslında pek fazla bir şey bilmiyor 19-25 YAŞ:Babam da birşeyler biliyor 26-…….:Ah şu rahmetli olsa da işleri nasıl yapacağımızı bir sorsak……

ERGENLİK DÖNEMİ ERGENLİK: KIZLARDA 12-15 ERKEKLERDE 13-16 yaşları arasında başlar. Ergenlik 2-8 yıl sürebilir.

TANIM ERGENLİK; insan hayatında bedensel büyümenin çok hızlı olduğu ve duygusal dalgalanmaların yoğun olarak görüldüğü bir evredir. Çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir ve fırtınalı bir dönemdir. Ergen, ne çocuk ne de yetişkindir. Kimliğini belirlemeye çalışan bir bireydir.

Nasıl kozadan çıkan tırtıl ne kozadaki biçimine ne de kelebeğe benziyorsa aynı biçimde ergen de ne erişkin ne de çocuk olan, kimliğini belirleme savaşı içinde olan bireydir..

Onlar her işlerini kendilerinin yapabileceğini, yardıma ihtiyaçları olmadığını söyleseler de, bu dönem YARDIMA ve USANDIRMAYAN İLGİYE en fazla ihtiyaç duydukları dönemdir.

BU DÖNEM YAŞAMLARININ EN FIRTINALI VE EN DEĞİŞKEN DÖNEMLERİDİR. BU DÖNEMDE HEM KENDİLERİYLE HEM DE ÇEVRELERİYLE SAVAŞ HALİNDEDİRLER.

Ergenlikte ilkokul çağındaki uyumlu,dengeli çocuk yerine oldukça kuruntulu,güç beğenen,tedirgin ve çabuk tepki gösteren bir ergen gelir. Duygular çok çabuk iniş-çıkışlar gösterir. Derslere ilgi azalabilir. Bu nedenle anne-babalar bu dönemde çocuklarını tanıyamadıklarını hatta çocuklarının yerine sanki başka birinin geldiğini söylerler.

BİR ERGEN MESAJI Beni kaba davranışlarımdan dolayı sevmiyorsanız; “Görgü kurallarını öğrenebilirim” Pis olduğum için benimle ilgilenmiyorsanız; “Temizlenebilirim” Bilgisizliğimden dolayı beni suçluyorsanız; “Kendimi yetiştirebilirim” Fakat, beni yeteneklerimden dolayı küçümsüyorsanız; “DEĞİŞMESİ GEREKEN SİZSİNİZ.”

ERGENLERİN RUHSAL ÖZELLİKLERİ Bencilleşebilir. İstekleri artar. Asi olur,konan yasakları saçma bulur. Akşamları eve geliş-gidiş saatini saçma bulur. Kendine tanınan hakları az bulur. Gürültülü müziğe bayılırlar. Süse ve giyime düşkünlük gösterirler. Uzun boy-kısa boy sorun olmaya başlar. Erkekler kızlara kızlar erkeklere ilgi duymaya başlar. Odalarına kapanıp yalnız kalmak isterler. Yanlarında kardeşlerini bulundurmak istemezler. Tersleyip uzaklaştırırlar. Duvarlara ünlü kişilerin posterlerini yapıştırırlar.

ERGENLERİN RUHSAL ÖZELLİKLERİ(Devam) Duygular çabuk iniş-çıkışlar gösterir. Aniden sevinir, üzülür ve sinirlenebilir. Tepkileri önceden kestirilemez. Derslere ilgi azalabilir, çalışma düzeni bozulabilir. Telefon tutkusu başlar. Arkadaşlarıyla uzun uzun ve gizli konuşmalar başlar. Büyümek için sabırsızlanır ancak birden çocuksu davranışları bırakamaz. Bocalayan ergen anne-babasının çelişkili davranışlarıyla iyice bocalar. Örnek; bi yandan kardeşine sataşan ağabeye babası “Utanmıyor musun koskoca adam oldun?” derken bi yandan da maça gitmek istediğinde “Sen daha o kadar büyümedin tek başına gidemezsin” der.

BU DÖNEMDE ERGENDEN BEKLENENLER Kendi kimliklerini oluşturma Aileden bağımsızlığı kazanma İyi arkadaş ilişkileri geliştirme Derslerde başarılı olup kendi geleceğini hazırlama Bedenlerinde meydana gelen hızlı değişime uyum sağlama Çocukluktan çıkıp yetişkin duyuş, düşünüş ve davranışlarını kazanma Sınavlar

BEN KİMİM? DEĞERİM NE? NE İSTİYORUM? NE OLACAĞIM? NEYİ YAPABİLİRİM?

BİR GENCİN ERGENLİK DÖNEMİNİ DEĞERLENDİRMESİ Bedensel değişikliklerin farkındaydım bu yüzden çok utanıyordum.Pek çok sorunlarla karşılaştım bu sorunların hala bazılarını çözmüş değilim.Ortaokul sıralarında bazen arkadaşlarımın beni sevmediklerini,benimle ilgilenmedikleri duygusuna kapılırdım.Bu yüzden olur olmaz tartışmalara girer onlarla küserdim.Tek istediğim onların ilgisini çekmekti. Bu dönemde kendimi birtakım duygular içinde hissediyordum hırçınlık,alınganlık,sinirlenince bağırma gibi.Yalnızlıktan hoşlanıyordum,sıkılgan biriydim.Günlük hayatta ufak olayları dahi düşünüyordum.Sıkılgan oluşum beni üzüyordu neden böyleyim diye kendime kızıyordum. Yine bu dönemde başkalarının benimle ilgili düşüncelerine çok önem verirdim.Etek giyemezdim ‘herkes bana ne kadar kadınsı ‘diyecek diye çok korkardım.Yüksek topuklu ayakkabı giydiğimde herkesin bana baktığını düşünüyordum.Kendimi beceriksiz hisseder, başkalarını kırdığım zaman ‘tamam ben salağım’ derdim

4 ALANDA DEĞİŞİKLİK GÖZLENİR BEDENSEL DEĞİŞİMLER DUYGUSAL-PSİKOLOJİK DEĞİŞİMLER BİLİŞSEL-ZİHİNSEL DEĞİŞİMLER SOSYAL DEĞİŞİMLER

BEDENSEL DEĞİŞİMLER Boy uzaması hızlanır Kemik ve kasların uzaması ile ağırlık artar Hızlı büyüme ile vücut orantısı bozulur Kollar ve bacaklar ve yüz uzar Vücutta yağlanma(kızlarda daha fazla)olur Kıllanma

BEDENSEL DEĞİŞİMLERİN SONUCU: Tüm bu değişimler gence çeşitli kaygılar ve telaş yaşatır. İlgi ve dikkatin kendisine yönelmesine neden olur. Çok çeşitli ve çelişkili duygular yaşamaya başlar.

Kendi kendine; BEN KİMİM? KİME BENZEMELİYİM? BAŞKALARINA NASIL GÖRÜNMELİYİM?

ACABA DOĞRU GELİŞİYOR MUYUM? BİRŞEYLER EKSİK KALIYOR MU? BU DEĞİŞİMLERİN ETRAF FARKINDA MI? ONLAR BUNU NASIL KARŞILIYOR? BENİM YAŞLARIMDAKİ HERKESTE AYNI DEĞİŞİKLİKLER OLUYOR MU? gibi sorular sorar.

Bu sorulara verdiği cevaplar; OLUMLUYSA: Rahatlar OLUMSUZSA: Karamsarlaşır ve öfkeli ve huzursuz olur, sert ve saldırgan davranır ve bazen de içine kapanıp çevreden saklanır.

BEDENSEL KAYGILARIN SONUCU: İdeal olanla kendi vücudunu karşılaştırır, ilgisi bedenine yönelir. Herkesin onun bedenindeki değişikliklerle çok ilgili olduğunu düşünür. Beğenilip beğenilmediğini merak eder Boyuna göre kilolu olduğunu düşünebilir Ayna karşısında saatler geçirebilir Ne giydiği onun için artık çok önemlidir Beslenme konusunda farklı tutumlar ortaya çıkabilir

BEDENSEL KAYGILARIN SONUCU: Sakarlık ve buna bağlı olarak kendini küçümseme görülür. Cinsel dürtüler uyanmaya başlar ve karşı cinse ilgi uyanır. Bedensel enerji daha çok büyümeye yöneldiği için zihinsel gelişme yavaşlar. Ders çalışmada isteksizlik, başarıda düşme gözlenir. Genç anne-baba ile inatlaşır, direnişe geçer, eleştirir. Aileden uzaklaşır, arkadaşları önem kazanır.

PANİĞE GEREK YOK!!!! Yeni bir tip meydana geliyor. Ancak bu durum ergende hayal kırıklığına neden olabilir. Bedensel değişimin artması bir takım fizyolojik rahatsızlıklara neden olabilir. (bel ağrıları, bacak ağrıları....) Ayrıca cinsiyet özelliklerini erken kazanmak ya da kazanamamak kızlarda ve erkeklerde kaygı durumlarını oluşturabilir. İşte ergenlerdeki bu fizyolojik değişimler davranışlara yansır…

PANİĞE GEREK YOK!!!!(Devam) Bu dönemde genç fizyolojisine dikkat etmeli değişiklerle birlikte paniğe kapılmamalıdır. Bu dönemde yağlanma fazla olduğundan(özellikle kızlarda) yemeği kesmek yerine aburcubur yemekten kaçınılmalı fakat kesinlikle diyet yapılmamalıdır. Ayrıca bu dönem terlemenin en çok olduğu dönemdir.Bunun için sık sık yıkanmak,iç çamaşır ve giysileri sık değiştirmek,temiz vücuda temiz giysiler giymek gerekmektedir. Ergenlik gelişimiyle ilgili sorular ve sorunlarda danışman öğretmenlere,gerektiği takdirde Psikolojik Danışman,Hemşire veya Doktora da başvurulmalıdır.

DUYGUSAL-PSİKOLOJİK DEĞİŞİMLER Duyguların yoğunluğunda artış Duygularda istikrarsızlık Aşık olma Çekingenlik Aşırı hayal kurma Tedirgin ve huzursuz olma Yalnız kalma isteği Çalışmaya karşı isteksizlik Çabuk heyecanlanma Otoriteye karşı direniş Kendilerine olan güven duygusunun azalabilmesi

ERGENLERDE BELİRGİN DUYGULAR Sevme Korku Kaygı Üzülme ve hayal kırıklığına uğrama Öfke ve kızgınlık

ERGENLERDE BELİRGİN DAVRANIŞLAR Her söylenene müdahale etme Yüksek sesle konuşma Gülme Ağlama Asabileşme Bağırma İtme, kakma Argo,küfür Yalan söyleme

SOSYAL DEĞİŞİMLER Arkadaşlarıyla geçirdiği zaman artar. Arkadaş grubu önem kazanır ve arkadaşlarının söylediği şeyler eskisinden çok daha önemli hale gelir. Giyimi ve davranışları yönüyle arkadaşlarına benzemeye çalışır. Karşı cinse ilgi artar ve karşı cinsle arkadaşlık kurmak çok önemlidir. Kimlik arayışı içine girer. Bu nedenle gruplara yönelme görülebilir. Dikkat çekmek amacıyla farklı davranışlar sergileyebilir.

ERGENLERİN ŞİKAYETLERİ Anne-babası tarafından eleştirilmek Sağlık durumları ile çok ilgilenilmesi Evde temizlik konusunda titiz davranılması Bir konunun çok uzatılması Aşırı şekilde nasihat edilmesi Üstlerine çok düşülmesi Anne-babanın onu anlamaması

ERGENLERİN ŞİKAYETLERİ Akşamları eve geç gelmeye izin verilmemesi Evde azarlanması Anne-babasının herşeyini öğrenmek istemesi Anne-babası tarafından dağınık olduğunun söylenmesi Okuldaki ders başarısının eleştirilmesi Ailesinin ona baskı yapması Anne-babasının yanında tartışması

ANNE-BABALARIN ŞİKAYETLERİ Hırçınlaştı. Ders çalışmıyor. Sorumluluk duygusu yok canım sıkılıyor diyor. En küçük isteklerini bile sert bir dille ifade ediyor. Kardeşlerini kızdırmaktan zevk alıyor. Okuduğunu anlamıyor gibi durgunlaştı, dalgınlaştı. Çabuk karamsarlığa kapılıyor

ANNE-BABALARIN ŞİKAYETLERİ Ara sıra hiç yoktan huzursuzlaşıyor, sert karşılık veriyor. Aşırı derecede alıngan. Oyuna ve eğlenceye çok düştü. Olur olmaz şeye ağlıyor. Evde huysuz, dışarıda ise çok sıkılgan. Her istediğini yaptırmak istiyor. Aşırı süsleniyor.

ANNE-BABALARIN ŞİKAYETLERİ Derslerinde başarılı, hiç sorun çıkarmayan bir çocuktu. İki kez okula gitmemiş, arkadaşları ile gezmiş. Sorunca yalan söyledi. Bu davranışı bizi çok şaşırttı. Çok harçlık istiyor, çok geziyor, eve girmek istemiyor. Banyoya sokamıyoruz, ellerini yıkatamıyoruz. Saçlarını kestiremiyoruz. Son derece asi ve hırçın olmaya başladı. Başına buyruk olmak istiyor. Dayak, kötü söz, tatlı söz hiçbiri fayda etmiyor. “Siz bana karışamazsınız” diyor.

NEDEN PEK ÇOK ANNE-BABA ÇOCUKLARI TARAFINDAN YARDIM İSTEMEK İÇİN BAŞVURACAKLARI LİSTESİNDEN ÇIKARILIR???

NEDEN ÇOCUKLAR CANLARINI SIKAN KONULARI ANNE-BABALARIYLA KONUŞMAKTAN VAZGEÇERLER???

ÇÖZÜM BASİT: KOŞULSUZ SEVGİ-SAYGI + ETKİN DİNLEME

NE YAPMALI??? Anne-baba olarak ortak tutum sergileyin. Duygu ve düşünceleri abartmadan, azaltmadan, olduğu gibi, ben dili ile ortaya koyun. Bazen yetişkin, bazen çocuk gibi davranarak çelişki yaratmayın. Kıyaslamayın. Başarısızlıklarında kendilerinden kaynaklanan nedenleri görmelerini sağlayın.

NE YAPMALI??? Başarısız olunca onu küçümsemeyin. Başarılarını ödüllendirin. Başarısızlığını yenebileceğine inanmasını sağlayın. Bizim zamanımızda.............diye başlayan cümlelerden uzak durun. Çok uzak vaatlerden uzak durun. Şimdiyi ve şimdi’den konuşun. Onu cesaretlendirin. Olumsuz sonuçlarda hayatın sonu olmadığını söyleyin. Özel desteğe ihtiyacı olduğunu hissettiğinizde, biraz bekleyin. Kendisi üstesinden gelemiyorsa devreye girin ve destek verin.

NE YAPMALI??? Onu şaşırtın. Kızacağınızı düşündüğü bir durumda kızmayın, sadece paylaşın. Dinleyin. Olumlu model sunun. Görmek istemediğiniz hiçbir davranışı göstermeyin. Kapasite üstü hedeflere zorlamayın. Kendi heyecan ve endişelerinizi ona yansıtmayın. Yaptığınız fedakarlıkları başına kakmayın. Tehdit unsuru olarak kullanmayın.

NE YAPMALI??? Yargılamadan önce olumsuz davranışların nedenlerini araştırın. Ona hissettirmeden kontrol edin. Odasına meyve götürmek gibi….. Kaybeden yok prensibini benimseyin. Her iki tarafın da anlaşabileceği çözümler bulmaya çalışın. Arkadaş çok önemlidir. Bu konuda baskı yapmayın. Özür dileyin, tutamayacağınız sözler vermeyin.

NE YAPMALI??? Masa başında çalışmasını sağlayın (3 saatten az çalışmaması için yönlendirin). Telefon ve bilgisayar haberleşmelerinin zaman çalıcı olduğunu anımsatın. Fikirlerine saygı gösterin. Karı-koca sorunlarında taraf olmak zorunda bırakmayın. Onu sevdiğinizi belli edin. Söyleyin. Sık sık sarılın, öpün.

LÜTFEN ÇOCUĞUNUZU DİNLEYİN… ANNE-BABA OLMAK, HER FIRSATTA ELEŞTİRMEK VE ÖNYARGILI DAVRANMAK DEMEK DEĞİLDİR. ANNE-BABA OLMAK SÜREKLİ KONUŞMAK DA DEĞİLDİR. LÜTFEN ÇOCUĞUNUZU DİNLEYİN…

Ona bakarken, ceza verirken şunu hatırlayın: “Bu dünyada daha değerli bir şeyiniz yok. Amacınız onu incitmek değil. Eğitmek. Öyleyse kullandığınız yöntem yıkıcı değil yapıcı olmak zorunda!!!”

YANLIŞ ANLAMA ANNE Şafak Uzun Amacım seni üzmek değildir Beni sakın yanlış anlama. Pişman olmanı isteyemem senden Ya da ağlamanı Sadece dinlemeni istedim Birazcık kabullenmen fikirlerimi Ya da ne bileyim Kendi doğrularını değil de Biraz da benimkileri düşünmeni istedim anne. Sevmeni istedim benim sevdiklerimi Ama senin gibi değil benim sevdiğim gibi Senin doğrularını inkar ettim anne , Karşı çıktım sana Ve sen tüm kızgınlığınla Kötü kötü suratıma bakıp kızdın . Oysa biliyor muydun Aynı zamanda sen de benim doğrularımı İnkar ettin anne! Sen kendi fikirlerinle Bense kendi doğrularımla. SENİ SEVİYORUM ANNE! Şafak Uzun

TEŞEKKÜR EDERİZ.