BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ Eğitim Sorumluları Mustafa FIRAT Zişan KARCI Gülşah TEKEREK Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com

BİREYİ TANIMANIN AMACI 1. Bireyin kendisini tanımasına ve gerçekçi bir benlik algısı geliştirmesine, kendisinin başkalarından olan farklılıklarını görmesine, 2. Öğrencilerin ilgileri, güdüleri, yetenekleri doğrultusunda kendilerine en uygun öğrenim dalına ve mesleğe yöneltebilmek. 3. Bireyin problemlerine uygun yardım ve tedavi hizmetini belirlemeye, 4. Bireylerin belirli konularda gelecekteki başarılarını yordamaya, 5. Öğrencinin eğitim ortamından yeterli düzeyde yararlanabilmesine yardım etmektir.

BİREYİ TANIMANIN TEMEL İLKELERİ Bireyin kendini tanımasına yardım etmektir. 2.  Bireyi tanıma hizmetleri tüm öğrencilere yönelik olmalıdır. 3. Öğrencileri tanıma hizmetleri süreklidir. 4. Sadece bir ölçme aracı bireyi tanımak için yeterli değildir. Amaç bireyi olabildiğince farklı yönleriyle tanımaya çalışmak olmalıdır.

5. Uygulanacak ölçme aracı yaş, yaşantı, eğitim açısından öğrencinin seviyesine uygun olmalıdır. 6. Öğrenci tanıma hizmetleri mutlaka takım halinde birlikte çalışmayı gerektirir. 7. Bireyi tanıma teknikleri bir araçtır. Amaç sadece anket uygulamak değil daha çok öğrenciyi tanımaya yönelik olmalı ve anket sonuçları mutlaka değerlendirilmelidir.

8. Bireyi hakkında elde edilen bilgiler en kısa sürede planlı bir biçimde kullanılmalıdır. Çünkü birey hızla değişmekte ve uzun süre saklanan bazı bilgiler eskimektedir. 9. Okullarda öğrenciler hakkında toplanan özel ve gizli olmayan bilgilerden öğretmenler, yöneticiler ve velilerin de yararlanabilmeleri sağlanmalıdır.  10. Tanıma hizmetlerinde öğrencilerin bütün yönleriyle tanınması bir ilke olarak benimsenmelidir.

ÖĞRENCİLERİN TANINMASI GEREKEN YÖNLERİ 1. Beden gelişimi. 2. Öğrencinin benlik algısı. 3. Öğrencinin  yetiştiği sosyal çevreden kazandığı özellikler. 4. Sağlık durumu. 5. Öğrencinin ilgi ve yetenekleri. 6. Öğrencinin başarısı. 7. Öğrencinin kişilik özellikleri.

GÖZLEM Bireylerin değişik ortamlarda , çeşitli davranışları hakkında onları gözleme yolu ile bilgi toplama tekniği olarak tanımlanır. Eğitimin her kademesinde kullanılabilir.

Gözlem sürecinde uyulması gereken bazı ilkeler: Gözlem planı yapılmalıdır. Birey hakkında elde edilen bilgiler, bireyi etiketlemek amacıyla değil; bireyin bir sorununun çözümüne veya bütün olarak gelişmesine katkı amacıyla kullanılmalıdır Gözlem sonuçları olduğu gibi yorum ve değerlendirmeye katılmadan kaydedilmelidir. Birey gözlendiğinin farkına varmamalıdır. Gözlem sonuçları gözlemin arkasından hemen kaydedilmelidir. Gözlemci gözlenen bireyin söyledikleriyle birlikte söylediklerine eşlik eden duygu ve davranışlarına dikkat etmelidir.

GÖZLEM TEKNİĞİNİN YARARLARI Gözlem, bireyin doğal ortamda gözlenmesine dayandığı için diğer bireyi tanıma teknikleri ile  elde edilemeyen orijinal, taze ve gerçeğe uygun bilgilerin doğrudan elde edilmesine olanak veren bir tekniktir. Gözlem tekniği, bireyin sadece sözlerini değil bu sözlere eşlik eden davranış ve beden dilini de gözlemeye; böylece bireyin duygu, düşünce ve davranışları arasındaki çelişkileri anlamaya olanak sağlayan bir tekniktir. Gözlem bireyin gelişim dönemlerindeki seyri izleyerek gelişim özelliklerini karşılaştırmaya olanak verir. Ekonomik olan bir tekniktir. Gözlem, eğitim-öğretim etkinlikleri kesilmeden uygulanabilen bir tekniktir

GÖZLEMSEL TEKNİKTE BAZI SINIRLILIKLAR 1-  Gözlemsel teknik; gözlenen birey, durum veya olayın gözle görülebilen kulakla duyulabilen söz, düşünce ve davranışların nedenleri hakkında bilgi vermez. 2 - Herkes gözlem yapabilir, ancak her gözlem aynı derecede nesnel ve bilimsel değildir.

OTOBİYOGRAFİ Otobiyografi, bireyin geçmiş ve şimdiki yaşantısı ile geleceğe ilişkin planlarını yazılı olarak anlatmasıdır. Otobiyografi iki şekilde yazdırılır. Birincisi serbest yazımdır. Bireye kendini bildiği andan itibaren yaşamını kısaca yazması istenir. İkincisi konuya bağlı olan otobiyografidir. Bu yöntemle bireye sözünü etmesi istenilen konular verilir ve yaşam öyküsünü bu konular çerçevesinde yazması istenir.

UYGULAMA AMACI Bireyin davranışlarının gerisinde yatan gereksinimlerini,bastırılmış duygularını,tutumlarını ortaya çıkarmak ve baskı altında tutulan duygu ve düşüncelerini ifade ederek bireyin rahatlamasını sağlamak, Bireyi dolaylı olarak farklı yönleriyle tanımak, Bireye zayıf ve üstün yanlarını,başarı ve başarısızlıklarını, insan ilişkilerini ve yaşantılarını anımsama fırsatı vermek. Bireyin kendi kendini nasıl algıladığını ortaya çıkarmak.

UYGULAMA ZAMANI Bu teknik, öğrencilerin bulundukları çağ gereği istek ve duygularındaki olabilecek değişiklikleri bilmek ve onu tanımada devamlılık sağlamak amacıyla her yıl birinci öğretim ortalarında uygulanır.

Otobiyografinin yararlı yanları 1.Öğretmen, öğrencinin önemli duygularını,tutumlarını,yaşantılarını öğrenebilir. 2.Uygulama ve değerlendirilmesi görüşmeden daha az zaman alır. 3.Öğrenci,kendini ve yaşantılarını anlatırken içini boşaltır.

Otobiyografinin sakıncaları Elde edilen bilgiler, başka kaynaklardan elde edilenlerle denetlenmedikçe öğretmeni yanıltabilir. 2. Yaş, zeka ve yazma yeteneği yazma tekniğini etkiler ve bu da öğretmeni yanlış yargılara götürebilir. 3. Öğrenci bazen gerçekleri değiştirebilir.

Otobiyografi yazımına başlamadan önce öğrencilere konunun önemini belirten bir konuşma yapmalıdır. Özellikle yazıların ve yazılan özel olayların gizli tutulacağı konusunda öğrenciye güven verilmelidir. Öğrenci, güven verici bir ortamda ve sorunlarına çözüm bulunacağına inandığı zaman kendini doğru bir biçimde açığa vurabilir. Ancak bu koşullarda yazılmış bir otobiyografi bireyi tanımada etkili bir araç olabilir.

OTOBİYOGRAFİ İÇİN ÖĞRENCİLERE HATIRLATMADA KULLANILACAK BAZI KONULAR Ailenizden biraz bahseder misiniz? Sizi çok etkileyen olaylar ve bunların etkileme sebepleri. Hayatınız boyunca geçirdiğiniz önemli hastalıklar. Bugüne kadarki öğrenim hayatınızda etkisinde en çok kaldığınız öğretmen ve bunun nedenleri. En çok hoşlandığınız dersler ve nedenleri. En çok sevdiğiniz renkler ve eşyalar. Bu sevmenin özel nedenleri var mı? Hiç sevmediğiniz dersler ve nedenleri.

DEĞERLENDİRME ŞEKLİ Sınıf öğretmeni tarafından tek tek okunarak değerlendirilir. Öğrenciyi rahatsız eden durumlar tespit edilir ve öğrenci kişisel dosyasına işlenir.

Otobiyografilerin yorumlanmasında yardımcı olabilecek sorular: 1)Öğrencinin bıraktığı genel izlenim nedir? Mutluluk,sevgi nefret,özlem gibi duygu yüklü sözcüklerin nasıl kullanıldığına dikkat ediniz. 2)Öğrencinin geçmişi hakkındaki bilgilerinize göre yazıda yer vermediği önemli olaylar ve kişiler var mıdır? Eğer öğrenci aile bireylerine değinmemişse ya da bilinen bir olayı anlatmaktan kaçınmışsa bu tür atlamalar dikkatlice incelenmelidir.

3)Yazıda tutarsızlıklar var mıdır, anlatımdaki özen ve tutum nasıl? 4) Otobiyografinin uzunluk ya da kısalığı. 5) Savunma içinde olan öğrenciler kendi gelişimlerini yazarken derinliğe gitmekten kaçınabilirler. Yüzeysel ve kaçamaklı yazılar, sorunlarını ve kaygılarını saklamak isteyen veya açığa vurmaktan kaçınan öğrencileri nitelendiren bir özelliktir.

BAŞARISIZLIK NEDENLERİ ANKETİ NEDEN KULLANILMALI? Başarısızlık nedenleri anketi, öğrencilerin okul başarısızlığına neden olan faktörlerin ortaya çıkarılmasında kullanılır. Anket, öğrencinin başarısızlığının okul ortamı, öğretmen, arkadaş ilişkileri, aile, kişisel vb. sorunların hangilerinden kaynaklandığını ortaya çıkartır. Sınıfın ve okulun başarısızlık nedenleri hakkında da genel bilgiler verir.

NASIL, NE ZAMAN UYGULANIR? İlköğretim 4.5.6.7.8. sınıflar ile ortaöğretim kademelerindeki tüm öğrencilere uygulanabilir. Dönem başında uygulanması, tespit edilen sorunların yıl boyunca ortadan kaldırılmasına yönelik rehberlik faaliyetlerinin planlanmasını ve buna yönelik çalışmaların yapılmasını kolaylaştırır.

NASIL DEĞERLENDİRİLİR VE YORUMLANIR? Anket uygulandıktan sonra her sorunun frekansları çıkarılır ve cevaplara göre yüzdelik değerlere dönüştürülür. Sınıf düzeyinde bu sonuçlar rapor haline getirilerek okulun başarısızlık nedenlerini ortaya koyan toplam sonuç ortaya çıkarılır. Sayısal verilerle birlikte öğrencilerin bireysel başarısızlık nedenleri yanında,sınıfın ve okulun genel başarısızlık nedenleri tespit edilir.

Anket sonuçlarının bireysel olarak ele alınması ve öğrenci için problem oluşturan konularda öğrenciye yardım edilmesi gereklidir. Öğrenciye bu desteği gerek sınıf öğretmeni gerek rehber öğretmen verebilir. Kişisel problemi olan öğrenciler danışmaya alınır ve aileleriyle de görüşülerek problemlerin giderilmesine çalışılır. Sınıfın ortak problemleri ve okul-sınıf ortamından kaynaklı nedenler sınıfta tartışılarak önlemler alınır, öğrencilere sınıf içi etkinliklerle grup rehberliği yapılabilir.

P R O B L E M T A R A M A ENVANTERİ Öğrencilerin sağlık, okul, öğretmen, ders,aile, toplumsal ilişkilerini ortaya çıkarmak ve karşılaşılabilecek problemlerin giderilmesi için çözüm yollarını belirlemek. UYGULANIŞI Okul rehberlik programı doğrultusunda sınıf öğretmenleri tarafından, her bir liste öğrencilere verilerek, açıklama bölümündeki bilgiler doğrultusunda cevap kağıdı üzerinde gerekli işaretlemeleri yapılarak uygulanır.

Problem Tarama Envanteri Hangi Amaçlarla Kullanılır Tüm bir okulun eğitim programının yeniden düzenlenmesinde, Okul rehberlik programının örgütlenmesi ve geliştirilmesinde, Bireylerin kendi problemlerini daha iyi anlamalarını sağlamada, Psikolojik danışmaya ihtiyaç duyan öğrencilerin saptanmasında, Öğrenci problemlerinin yaş, cinsiyet, sınıf düzeyine göre nasıl farlılaştığını incelenmesinde

DEĞERLENDİRME Sınıf genelinde problemler dikey toplamda görülür. Yatay toplamda ise öğrencilerin bireysel problemleri görülür. Yatay Toplam: 0-10 arası az 11-21 arası biraz 22-32 arası orta 33-43 arası çok 44-50 arası ise çok fazla problemli demektir. Bir öğrencinin işaretlediği problem olabilecek nedenlerin toplamı 22 - 32 ve yukarısı ise o öğrenciye problemleri doğrultusunda rehberlik yapılabilir. Sınıfta problemli olan öğrencilere de işaretledikleri nedenler doğrultusunda rehberlik yapılabilir.

SOSYOMETRİ Bir gruptaki bireylerin sosyal uyumunu, sosyal uzaklıklarını görmek yani grubun sosyal dokusunu anlamak için uygulanan bir tekniktir. Okulda öğrencilerin: Kimlerle arkadaşlık kurdukları, Oluşturdukları yaş grupları Kimlerle işbirliği yapabildikleri En çok sevilen öğrencinin kim olduğu, Kimlerin grupları meydana getirdikleri ve sınıftaki gruplaşmaların kimler tarafından ve nasıl yönetildiği, Grubun ya da sınıfın liderinin kim olduğu, sosyometri yöntemi ile anlaşılabilir.

Aşağıdaki tabloda dört öğrencinin her biri yanında oturmak istediği iki arkadaşını seçmiştir. Her bireyin birinci seçtiği arkadaşının puanı 2 çarpanı ile çarpılıyor. İkinci seçtiği arkadaşının puanı ise 1 ile çarpılıyor.

Ayhan Gül Nevin Ali 1 2 Toplam 2*2+2*1=6 2*1+2*1=4 2*1=2 En Çok Tercih Edilen Kişi Ayhan, En Az Tercih edilen kişi Ali’dir. Bireylerin Birbirini Tercih tablosu

Değerlendirme Puanlama 1.Derecede seçilen öğrenciye (3), 2.derecede seçilen öğrenciye (2), 3.derecede seçilen öğrenciye (1), Seçilen öğrencilerin puanları tespit edilerek toplam puan bölümüne kaydedilir. Sınıf listesi, enine ve boyuna olmak üzere hazırlanan tabloya yazılır. Her öğrencinin kağıdı alınarak seçtiği öğrenciler önem sırasına göre seçilen öğrencilerin bölümüne yazılır.Bu işlem her öğrenci için yapılıp bitirildikten sonra sonuçları puanlamaya geçilir.

Öğrenciler birbirleri hakkında tercihlerini yaptıktan sonra sosyogram hazırlanır. Sosyogramda en fazla yeğlenen öğrenci dairenin ortasında en az yeğlenen öğrenci ise kenarında bulunur. Tercihler çizgiler ile belirtilir.

Sosyogram 1 1 2 10 3 4 7 Kız 9 5 6 Erkek 8

Yorumlanması Sosyogramı yorumlarken grubun yaş ortalaması göz önünde bulundurulur. Örneğin ortaöğretim 1-2. sınıflarda karşı cinsten seçme eğilimi varken ilköğretim 3-5. sınıfların bu eğilimi aynı cinsler arasında seçim biçiminde kendini gösterir.

Sınırlılıkları Genellenemez: Yönerge ile Örneğin öğrencinin çalışma grubunda seçtiği arkadaş ile sinema için seçtiği arkadaş farklı olabilir. Geçerliliği ve güvenilirliği sağlamak güçtür. Güvenilirliği gurubun birbirini iyi tanıması ve içten yanıtlar vermesine bağlıdır.

Sosyometri testinin uygulanmasında dikkat edilecek hususlar: Testi uygulamadan önce testi uygulayacak öğretmen ve öğrenciler arasında sağlıklı ilişkilerin olması gerekir. Sosyometri test sonuçlarının kim,nerede ne amaçla kullanılacak ise soruların o amaca yönelik şekilde hazırlanması gerekir. Eğer cevap kağıdına yazabileceğiniz üç arkadaşınızın ismi yoksa 2, o da yoksa 1 kişinin ismini yazmaları istenmeli. Arkadaşlarının isimlerini yazarken tercihlerini derecelerine göre yapmaları hatırlatılmalı. Yazacağı arkadaşı o gün sınıfta yok ise onun adını da yazmalı. Başka sınıftan bir arkadaşını yazmamalı.

Yorum yapılırken grupları teşkil eden öğrenciler; Ekonomik nedenlerle mi? Akraba oluşlarından mı? Karakter ve mizaç uyuşmasından mı? Derslerdeki ortak başarı ya da başarısızlıklardan mı? Aile yaşantılarının benzer oluşlarından mı? vb. nedenlerden bir araya geldikleri araştırılır. Yalnızlığa itilen öğrencinin ,ailesi ve kendisi ile yapılan görüşmelerle sınıf içi ve sınıf dışı yapılan gözlemlerle,hayat hikayesi kendisine yazdırılarak öğretmen,idareci ve sınıf arkadaşlarının da düşüncesi alınarak onu bu duruma iten nedenler araştırılır.

KİME GÖRE BEN NEYİM ? Öğrencinin benlik algısını, yani bireyin kendisi ve başkalarının gözünde nasıl algılandığını ortaya çıkarmak amacıyla uygulanan bir tekniktir.

Uygulanması ve Değerlendirilmesi: ** Öğretmenler tarafından öğrencilere verilerek yönergeye uygun biçimde doldurmaları istenir. **Öğrenci işaretleme yaparken sıralanan yakıştırmalar, benlik tasarımına göre uymuyorsa cevap vermeyebilir. Örneğin “kavgacıyım” yakıştırması bireye uymuyorsa yakıştırmanın karşısındaki yerleri boş bırakabilir. **Uyuyorsa birine cevap verebileceği gibi dört seçeneğin tümüne de cevap verebilir. İşaretlemede önemli olan sıralanan yakıştırmaların hangilerini kişi kendine uygun görüyorsa; kime göre bu özelliklere sahip bulunuyorsa o bölümün içerisine (x)işareti koymasıdır.

Değerlendirmede öğrencinin testte işaretlediği yakıştırmalar “olumluluk ve olumsuzluk” derecesine göre herbiri için ayrı ayrı ele alınıp incelenebilir. Eğer bir öğrenci kendisini olumsuz algılıyorsa, kendisine olumsuz sıfatları yakıştırıyorsa o öğrencinin danışmaya alınması, verdiği cevaplar doğrultusunda özel görüşmeler yapılması doğru olur.

KİMDİR BU? Kimdir bu tekniği bireyin kendisi ve içinde bulunduğu grubun diğer üyeleri tarafından nasıl görüldüğünü gösteren bir tekniktir. Kimdir-bu uygulamasında bir dizi kişilik özelliği ya da davranış betimlemesi sıralanmakta ve gurup içinde bu betimlemeye en çok uyan kişinin adının yazılması istenmektedir.

Davranış Belirleme Numaraları Öğrenci Adı -Soyadı Davranış Belirleme Numaraları Olumlu Puanlar Olumsuz Kendini Anma Sayısı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ali can /// / // */ * M.Güneri B.Yeşim Devamı Tüm Cevapların Frekans dağılımları bu tabloda belirtildikten sonra Öğrencilerin durumları değerlendirilir. Kişinin kendine uygun bulduğu Betimlemeler de tabloda farklı bir işaretleme yöntemi ile gösterilir. (örnek * işareti ile).

Öğretmenler bu sayede, daha önce kullandığı sosyometrik teknik sonucu öğrendiği, sınıfta hiç istenmeyen ya da çok istenen öğrencilerin arkadaşları tarafından nasıl görüldüğünü anlamaya çalışabilir.

Uyarı: İsim belirtilmeden uygulanan “Kimdir Bu?” ile öğrencinin sınıf tarafından; isim belirtilerek yapılan “Kime Göre Ben Neyim?” Tekniğine göre ise öğrencinin kendini nasıl değerlendirdiği ortaya çıkmaktadır. İki teknik karşılaştırılarak yorumlanır. Onun için araka arkaya uygulanmalıdır.

BEİER CÜMLE TAMAMLAMA TESTİ KULLANILIŞ AMACI: Yansıtma tekniklerinden olan bu test, geniş kullanım alanına sahiptir. Bireylerin ve grupların tutum ve duygularının incelenmesinde kullanılır bu testle okul ortamında sıklıkla rastlanılan sorunlarda tespit edilmektedir. Birey, bu test aracılığıyla, bir ölçüde belirsiz bir uyarıcı karşısında kendi ilgilerini, duygularını tutumlarını, isteklerini, üzüntülerini ve kişiliğinin diğer önemli isteklerini yansıtmaktadır.

Eksik cümleleri tamamlarken, genel durumunun yanı sıra, iç durumunu yansıtan tepkiler de bulunmaktadır. KİMLERE UYGULANIR: 8 ile 16 yaşlar arasındaki çocuklara uygulanmaktadır. Formda 56 eksik cümle vardır.

YORUMLANMASI : Testlerde her bir cümlenin karşılığı bir davranış dinamiğini ifade eder. Bu testte öğrencinin ifade ettiği cümlelerin tek tek üzerinde durulur. Cümle tamamlama testinde cümlelerin aşağıdaki çözümleme kağıdında belirtilen alanları vardır. Değerlendirme bu gruplara göre de yapılabilir.

ARZU LİSTESİ Özellikle okul öncesi eğitim ve ilk öğretimde kullanılan bu teknikle, çocuğun doyurulmamış arzularını, açığa vurmadığı duygularını, güdülerini umut ve beklentilerini ortaya çıkarmak ve ifade olanağı sağlamak mümkündür. “İstediğiniz kadar paranız olsaydı ne yapardınız?”, ”Her türlü imkanların olsaydı hangi mesleğe girmek isterdiniz?” soruları bu tür sorulardır.

Aynı amaca hizmet eden bir diğer teknik ise “yarı cümle tamamlamadır. Bu teknik okul öncesi eğitim, anasınıfı ve birinci sınıfta sözlü olarak; sonraki sınıflarda yazılı olarak kullanılabilir. Aynı amaca hizmet eden bir diğer teknik ise “yarı cümle tamamlamadır. Örnek “Benim annem ………………………” “Keşke babam……………… olsaydı” “…………….. Yapmaktan nefret ediyorum

İster soru cümlesi ile isterse eksik cümlelerle oluşturulmuş olsun, istek listesinin öğrencinin kendi istekleri doğrultusunda cevaplanması beklenir. Onun için çalışmaların bunu sağlayacak bir güven ortamı hazırlandıktan sonra uygulanması gerekir.

BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ Psikolojik Danışma ve Rehberlikte kullanılacak tüm teknikler Psikolojik Danışma ve Rehberlikte tanıma ve tanıtma hizmetlerinin tamamlayıcı ve ayrılmaz bir parçası olarak düşünülmelidir. Bireyi tanıma teknikleri bir araçtır. Amaç sadece anket uygulamak değil daha çok öğrenciyi tanımaya yönelik olmalı ve anket sonuçları mutlaka değerlendirilmelidir. Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com