1 LİPİDLERİN YAPISAL VE İŞLEVSEL ÖZELLİKLERİ XIV Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006

2 Eikozanoidler Eikozanoidler, omurgalı hayvanların çeşitli dokularında son derece güçlü hormon benzeri etkilerinin çeşitliliği ile bilinen, 20 karbonlu poliansatüre yağ asidi olan 20: 4  5, 8, 11, 14 araşidonik asit türevi bileşiklerdir.

3 Eikozanoidler, prostanoidler, lökotrienler (LT) ve lipoksinleri (LX) kapsar.

4 Prostanoidler, çekirdek yapı olarak siklik yapıda prostanoik asit içeren prostaglandinler (PG), prostasiklin (PGI) ve tromboksanlardır (TX)

5 Prostaglandinler (PG) Prostaglandinler, ilk defa seminal plazmada gösterilmiştir. Daha sonra bütün memeli dokularında bulunduğu ve lokal hormon olarak etki gösterdikleri anlaşılmıştır.

6 Prostaglandinlerin, PGA, PGB, PGE, PGF gibi tipleri vardır. Her tipe ait alt tipler de tanımlanmıştır. Prostaglandin sembolündeki A, B, D, E, F, G, H, I büyük harfleri, moleküldeki halka tipini göstermektedir.

7 Prostaglandin sembolünde büyük harften sonra gelen ve alta yazılan küçük rakam, moleküldeki doymamış bağ sayısını göstermektedir.

8 F serisi için C 9 ’daki –OH grubunun durumunu gösteren  yunan harfi de kullanılmaktadır.

9 Prostaglandinler, otokrin ve parakrin düzenleyici işlevlere aracılık ederler. Prostaglandinlerin sayısız işlevi vardır. Bunların bazıları birbirlerinin zıddı izlenimi verir.

10 Prostaglandinler için iki genel fizyolojik etki kabul edilmiştir: -Düz kasın kasılma durumu üzerine etki. -Sinyal iletimini aktive eden, dış uyarıya hedef dokuların yanıtını değiştirici etki.

11 Prostaglandinler tarafından düzenlenen işlevler.

12 Prostasiklin Prostasiklin, PGI 2 ’dir. Prostasiklin, damar endoteli tarafından sentezlenen temel prostaglandindir. PGI 2 stabil değildir; hızla inaktif PGF  ’ya dönüşür.

13 Prostasiklin, bir vazodilatördür. Damar düz kasını gevşetir. Prostasiklin, trombositlerin agregasyonunu ve endotel yüzeyine tutunmalarını engeller.

14 Tromboksanlar Prostaglandinlerden farkı, halkaya bir oksijen atomu (O) eklenmiş olmasıdır.

15 TXA 2, trombositler tarafından sentezlenir, arterleri daraltır ve trombosit agregasyonunu tetikler. Yarı ömrü 30 saniye kadardır; hızla inaktif bir metabolit olan TXB 2 ’ye dönüştürülür.

16 Lökotrienler Lökotrienler, moleküllerinde üç konjuge çift bağ içeren, halkalı yapı içermeyen eikozanoidlerdir.

17 Lökotrienler, kemotaksisi, inflamasyonu ve allerjik tepkimeyi kolaylaştırırlar.

18 LTC 4 ve LTD 4, düz kas kasılmasına neden olurlar ve akciğer hava yollarını daraltmada histaminin 1000 katı etki gösterirler. Aynı zamanda küçük kan damarlarından sıvı sızmasını artırırlar ve koroner arterleri daraltırlar.

19 LTB 4, inflamasyon yerine nötrofilleri ve eozinofilleri çeker.

20 Lipoksinler Lipoksinler, araşidonik asidin trihidroksi türevleridirler.

21 Lipoksin A; nötrofil lökositlerde süperoksit anyon oluşumunu uyarır, kemotaksise neden olur, mikrovasküler yapılarda spazm yaratır.