YAZI DEVRİMİ TANZİMAT DÖNEMİ II YAZI DEVRİMİ TANZİMAT DÖNEMİ II.MEŞRUTİYET DÖNEMİ CUMHURİYET’İN İLANINDAN SONRA ALFABE TARTIŞMALARI AYŞE PALAZEKİN

İlk kez 17. yy. da Katip Çelebi Arap alfabesinin Türk dili için yetersizliğini görür ve “Herkes onaylar ki, müddet’i ömründe doğru yazılmış bir kitap öğrenmemiştir.” der.(1) (1)Bilal.N.Şimşir,Türk Yazı Devrimi,Ankara:1992,s.18

Değişen tarihsel olayların sonucunda, yazı devrimi konusunda gerçek uyanış Tanzimat döneminde başlar.

Tanzimatla birlikte pek çok kurum yenilenmeye başlar Tanzimatla birlikte pek çok kurum yenilenmeye başlar. Bu yenilenme, eğitim alanını da etkiler.

Eğitim öğretim alanındaki değişiklikler Arap yazısı tartışmalarını da beraberinde getirir. Arap yazısı ile eğitim zor bir iştir ve öğretimi uzun zaman alır.

Antepli Münif Paşa Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye’de 11 Mayıs 1862 tarihinde verdiği konferansında, Arap harflerinin düzeltilmesi gerektiğini savunur.

Azerbaycanlı piyes yazarı Mırza Fethali “Harflerin Islahı” tasarısını sadrazam Fuat Paşa’ya sunmuştur. Alfabe konusunun din işleriyle bir alakası bulunmadığını, yeni yazının şeriatle ters düşmeyeceğini söylemiştir.(2) (2)Bilal.N.Şimşir,Türk Yazı Devrimi,Ankara:1992,s.20

Tanzimat aydın ve yöneticileri köklü bir değişikliğe açık değillerdi Tanzimat aydın ve yöneticileri köklü bir değişikliğe açık değillerdi. Arap yazısını biraz değiştirmenin yeteceğini düşünüyorlardı. Ama bu gelişmeler, alfabe sorununu ilk kez tartışmaya açmıştı.

Tanzimat’tan Meşrutiyet’e kadar geçen 70 yıl boyunca tartışmalara hakim fikir, yazıyı anlamayı kolaylaştıran ıslahatlar çerçevesindeydi.

Meşrutiyetle birlikte yeni rejim eğitim öğretim alanında atılım yapmak ister. Bu da beraberinde yazı sorununu getirir. Tartışmalar yeniden başlar.

Tartışmalar 2 ana grupta toplanır Islahatçılar Latinciler

II. Meşrutiyet döneminde bireysel düşüncelerin dışında, dernekler ve komisyonlar da kurulmuştu.

Maarif Nezaretinde 1909 yılında kurulan ”İmla Komisyonu”, Recaizade Mahmut Ekrem’in 1911’de kurduğu “Islah-ı Huruf Cemiyeti”, Müşir Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın başkanlığını yaptığı ve 1912’de kurulan “Islah-ı Huruf Encümeni” alfabe sorununa çare bulmaya çalışan dernek ve komisyonlardan başlıcalarıydı.

II. Meşrutiyet döneminde aydınların büyük çoğunluğu ıslahatçıydı II. Meşrutiyet döneminde aydınların büyük çoğunluğu ıslahatçıydı. Islahatçılar da kendi aralarında görüş ayrılığına düşüyorlardı. Ama genel görüş, Arap harflerine sesli harflerin eklenmesi ve harflerin ayrı yazılması ile sorunun çözümlenebileceği yönünde idi.

II. Meşrutiyet döneminde Arap harflerinde değişiklik yapılmasına karşı olan az da olsa İslamcı ve Türkçü yazarlar da vardı.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında da tartışmalar devam ediyordu.

Latin Alfabesi taraftarlarının gerekçeleri: Eski yazı, güç ve geç öğreniliyor. Herkes birçok kelimeyi çeşitli şekillerde yazıyor.Bu harflerle belli bir yazım kuralı mümkün değil. Bu harfler yüzünden yabancılar Türkçe’ yi öğrenmeye rağbet etmiyor. Az çok öğrenim görmüş olanlar bile bir yazıyı yanlışsız okuyamıyorlar.Yayınları, sınırlı kişiler okuyabiliyor.Eğitim yaygınlaşmıyor.(3) (3)Mustafa Ergün,Atatürk Devri Türk Eğitimi,Ankara:1997,s111

Latin alfabesine karşı olanlar bu iddialara şöyle cevap veriyorlardı: Eski harfler 2-3 ayda öğrenilebiliyor.Öğrenmesi biraz daha güç ama kullanılması kolay. İmla farklılıkları, bilimsel bir kurulun bunları belirlememiş olmasındandır. Bir imla kılavuzu çıkarılarak bu iş halledilebilir. Yabancılar Türkçe’ ye bu harfler yüzünden ilgi duymuyor deniyor. Bu doğru değildir.Birçok yabancı aynı harflerle Arapçayı öğreniyor. Öte yandan, harflerini değiştirdi diye kaç kişi Arnavutça öğrenmeye başladı? Bugün yazılarda bilinmeyen kelimeler doğru okunamıyor.Bunlar Latin harfleri ile okunup yazılsa ne olacak? Eğitimin yaygın olmamasının nedeni, konuşma dili ile yazı dilinin birbirinden farklı olmasıdır.(4) (4)Mustafa Ergün,Atatürk Devri Türk Eğitimi,Ankara:1997,s112

Bu konulardaki tartışmalar, fikirler tam oturana kadar sürdü.

KAYNAKLAR: Bilal N. ŞİMŞİR,Türk Yazı Devrimi,Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara:1992 Mustafa ERGÜN,Atatürk Devri Türk Eğitimi,Ankara:1997 M. Şakir ÜLKÜTAŞIR,Atatürk ve Harf Devrimi,Türk Dil Kurumu Yayınları,Ankara Rekin ERTEM,Elif Be’ den Alfabe’ ye,Dergah Yayınları,Ekim:1991