DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KAR DAĞITIM KARARLARI

FİNANSAL KARAR TÜRLERİ Yatırım kararları, Finansman kararları, Kar dağıtımı kararları. PİYASA DEĞERİNİN MAKSİMİZASYONU

KAR KAVRAMI Belli bir hesap dönemi sonunda elde edilen satış geliri ile bu gelire ilişkin maliyet ve giderler arasındaki olumlu fark kâr olarak tanımlanır. Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri uyarınca bir hesap döneminin kârı “[(Net Satışlar + Diğer Gelirler) - (Satışların Maliyeti + Faaliyetin Giderleri + Diğer Giderler)] = KÂR” şeklinde ifade edilir.

Kardan söz edilebilmesi için aktif ve pasif kalemlerdeki değişikliklerin özsermaye üzerinde bir artış meydana getirmesi zorunludur.

KAR TANIMLARI Hesap dönemi yönünden kar, Dağıtım yönünden kar, Vergi hukuku yönünden kar…

Hesap Dönemi Yönünden Kar Dar anlamda kar, herhangi bir dönem içinde fiilen satılan malların satış tutarı ile bu malların maliyet bedeli arasındaki farktır. Geniş anlamda ise, bir işletmenin özvarlığında meydana gelen artış kâr kavramını ifade eder. Kâr, işletmenin hesap dönemi sonundaki özvarlığı ile hesap dönemi başındaki özvarlığı ya da başka bir deyimle işletmenin hesap dönemi içinde elde ettiği gelir ile yaptığı giderler arasındaki olumlu farktır.

Dağıtım Yönünden Kâr İşletmenin potansiyeline dokunmadan bir başka ifadeyle, işletmenin gelişmesini sağlayacak fonları saklı tutmak koşulu ile hisse senedi sahiplerine dağıtılabilecek aktif artış şeklinde tanımlamak mümkündür.

Vergi Hukuku Yönünden Kâr Kârın vergi hukuku yönünden tanımı, sermaye kazançlarının vergisel yönden saptamasına ilişkin teorilere göre yapılmaktadır. Bu teorilerden biri “kaynak teorisi” diğeri ise “net artış teorisi” dir.

Kaynak teorisine göre; Gelir; kişilerin sahip oldukları üretim faktörlerini (emek, sermaye) üretim sürecine sokmaları karşılığında elde ettikleri değerler akımı olarak tanımlanmaktadır. Bu teoriye göre bir unsurun gelir sayılabilmesi için iki önemli özelliğin bir arada bulunması gerekmektedir. Bunlar, belirli bir üretim faktörüne bağlılık ve devamlılık unsurlarıdır.

Net artış teorisine göre Vergiye tabi gelir kavramının belirlenmesinde kaynak ve devamlılık unsurlarının kullanılmasına ihtiyaç yoktur. Bu teoriye göre bir kişinin geliri, belirli bir dönemde yaptığı tüketim ile aynı dönemde net varlığında gerçekleşen değişimin (artış) toplamından oluşur.

Yapılan düzenlemelerle Türk Vergi Sistemi’nde, ödeme gücüne göre vergilendirme ilkesinden hareketle, satın alma gücü yaratan her türlü değer akımının vergilendirilmesi amaçlanmıştır. Buna göre vergisel olarak Türkiye uygulamasında, gelirin bir başka ifadeyle kârın en genel tanımı, tasarruf ve harcamalara konu olan her türlü değer olarak yapılabilir.

KÂRIN BELİRLENMESİ Özsermaye Karşılaştırması Yoluyla Kârın Belirlenmesi (Bilanço yöntemi) Gelir ve Giderlerin Karşılaştırılması Yoluyla Karın Belirlenmesi (Gelir tablosu yöntemi)

Özsermaye Karşılaştırması Yoluyla Kârın Belirlenmesi İşletme açısından kâr, belli bir dönemde satış gelirleri ile bu satışlara ilişkin giderler arasındaki olumlu farktır. Bu fark, diğer veriler aynı kalmak koşuluyla işletmenin özsermayesinde bir artış (zarar halinde azalış) şeklinde ortaya çıkar. Özsermaye karşılaştırması yoluyla karın belirlenebilmesi için öncelikle dönem başı ve dönem sonu özsermaye tutarlarının belirlenmesi gerekir. Özsermayenin saptanmasında en önemli finansal tablo bilançodur.

BİLANÇO Belirli bir tarihte, bir işletmenin varlık ve kaynak yapısını gösteren temel mali tablodur. Bilanço AKTİF (VARLIKLAR) 31/12/…. PASİF (KAYNAKLAR) I. Dönen Varlıklar I. Kısa Süreli Yabancı Kaynaklar (İşletme Sermayesi) Hazır Değerler Alacaklar Stoklar II. Uzun Süreli Yabancı Kaynaklar II. Duran Varlıklar III. Özkaynaklar AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI

Gelir ve Giderlerin Karşılaştırılması Yoluyla Kârın Belirlenmesi Geniş anlamda gelir, hesap dönemi içinde işletmenin ana faaliyetleri veya yan faaliyetleri sonucunda yaptığı tahsilat ile lehine doğan alacaklar toplamıdır. Gider ise, hesap dönemi içinde yapılan ve karşılığında herhangi bir aktif varlık elde edilmeyen harcamalar ile borçlanmalardır. Bu yönteme göre, hesap dönemi içinde elde edilen gelir ile yapılan giderler arasındaki fark, dönem kârını veya zararını verecektir.

Rapor Tipi Gelir Tablosu A İşletmesi 01.01.2009-31.12.2009 Dönemi Gelir Tablosu Tutarlar A. BRÜT SATIŞLAR XXXX B. SATIŞ İNDİRİMLERİ(-) C. NET SATIŞLAR D. SATIŞLARIN MALİYETİ(-) BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI E. FAALİYET GİDERLERİ FAALİYET KARI VEYA ZARARI F. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR G. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) H. FİNANSMAN GİDERLERİ(-) OLAĞAN KAR VEYA ZARAR İ. OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR J.OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR DÖNEM KARI VEYA ZARARI K. DÖNEM KARI VE VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER(-) DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI

İŞLETME AÇISINDAN KAR DAĞITIMI HİSSEDARLAR AÇISINDAN KAR DAĞITIMI Kar Dağıtımı İŞLETME AÇISINDAN KAR DAĞITIMI HİSSEDARLAR AÇISINDAN KAR DAĞITIMI

İŞLETME AÇISINDAN KAR DAĞITIMI Temelde finans yönetiminin amacı, işletmenin piyasa değerini, dolayısı ile işletme sahiplerinin servetlerini, en yüksek düzeye çıkarmaktır. İşletme yönetimi daha uzun süreli düşünürken, hissedarlar her yıl düzenli bir kar payı almayı umut ederler. İşletme yöneticileri uzun vadede, işletmenin piyasa değeri ile ortakların kar payı beklentileri arasında optimal bir denge kurmak zorundadır. FIRSAT MALİYETİ

Kar dağıtımı, işletmenin piyasa değerini, dolayısı ile hissedarların servetlerini değişik şekillerde etkileyecektir. İşletmenin sermaye piyasasından gerekli fonları sağlama olanağı yoksa, yüksek oranda kar dağıtımı, büyüme hızının yavaşlamasına yol açacaktır. Bu durumda, bir yatırım kararından vazgeçme söz konusu olabilecektir. Böylece, kar dağıtımı, bir yatırım kararı niteliğindedir. Eğer işletme, ihtiyaç duyduğu fonları, sermaye piyasasından uygun koşullarda temin edebiliyorsa, kar dağıtımı bir finansman kararıdır.

HİSSEDARLAR AÇISINDAN KAR DAĞITIMI Hissedarlar genellikle işletmenin değerini ve dolayısı ile hisse senetlerinin fiyatını, dağıtılan kar payı miktarı ve oranına göre ölçmeye eğilimlidir. Yatırımlarının karşılığını en kısa zamanda, devamlı artan veya hiç olmazsa düzeyini koruyan ödemeler şeklinde almak isterler. Böyle düşünen hissedarlar için ödenecek kar payı miktarı ve bu miktarın düzenli olması son derece önemlidir. Hissedarların bu düşüncesi, işletme yönetimini büyük bir baskı altına sokar. Böylece işletme, rasyonel bir karar olmasa bile, her yıl düzenli bir kar dağıtım politikası izlemek zorunda kalabilir.

Kar Dağıtımını Etkileyen Faktörler Kanun ve Şirket Sözleşmesinde Yer Alan Hükümler İşletmenin Nakit Durumu Borçlanma Yeteneği Varlıkların Büyüme Oranı Kredi Sözleşme Hükümleri Karlılık Kar Payı Dağıtımında İstikrarlılık Ortakların Vergi Durumları

KAR DAĞITIM KARARI VE POLİTİKASI Kar payı ödeme tutarı, işletmenin sahip olduğu yatırım fırsatlarına bağlı olarak dalgalanmalar gösterir. İşletmenin yatırım fırsatları çoksa, kar payı ödeme oranı oldukça düşük olacaktır. Eğer işletme, yatırım fırsatları bulmakta güçlük çekiyorsa, kar payı ödemeleri fazla olacaktır.

WALTER FORMÜLÜ Formüldeki semboller ; P = Adi hisse senedinin pazar fiyatı D = Hisse başına dağıtılan kar payı E = Hisse başına düşen gelir r = Yatırımın karlılığı q = Pazar kapitalizasyon oranıdır.

ÖRNEK r=0,30 q=0,20 E=500 TL D=250 TL 250 + 0,30 (500 – 250) 0,20 P = 250 + 0,30 (500 – 250) 0,20 P = = 3.125 TL 0,20

r > q Dağıtmama kararı ÖRNEK 0 + 0,30 (500 – 0) 0,20 D = 0 alınır P = = 3.750TL 0,20 r > q Dağıtmama kararı

ÖRNEK r=0,15 q=0,25 E=500 TL D=250 TL 250 + 0,15 (500 – 250) 0,25 P = 250 + 0,15 (500 – 250) 0,25 P = = 1.600TL 0,20

ÖRNEK D = E olarak alınır 500 + 0,15 (500 – 500) 0,25 P = = 2.000TL 500 + 0,15 (500 – 500) 0,25 D = E olarak alınır P = = 2.000TL 0,25 r < q Dağıtma kararı

Eğer r, q’dan küçükse optimal kar payı ödeme oranı %100 olmalıdır. Yatırım karlılığının pazar kapitalizasyon oranından küçük olması halinde (r<q), şirket karlarının tamamını dağıtırsa hisse senedinin pazar değeri maksimum düzeye ulaşacaktır. Eğer yatırımın karlılığı, pazar kapiitalizasyon oranına eşit olursa (r=q), hisse senedinin pazar fiyatı, kar payı ödeme oranına karşı duyarsız olacaktır. Başka faktörlerin incelenmesi gereklidir.

Walter formülünde kar payı ödemesinin, sadece yatırımların karlılığı açısından belirlenmesi gerekmektedir. Böylece işletmenin elinde çok sayıda karlı yatırım fırsatları varsa, nakit kar payı ödemeleri yapılmamalıdır. Çünkü, bu fırsatların değerlendirilebilmesi için kaynağa ihtiyaç vardır. Diğer taraftan, işletmenin karlı yatırım fırsatları yoksa, karın tamamının ortaklara dağıtması daha uygun olacaktır.

Walter formülünü dikkate alarak optimal kar payı dağıtımını gerçekleştirmek hatalı bir davranış olacaktır. Çünkü, hisse senetlerinin pazar fiyatı, sadece kar payı dağıtım oranına bağlı olmamaktadır. Diğer taraftan karlı yatırım fırsatlarının finansmanında kullanmak üzere, uygun dış kaynak bulunup bulunmaması, işletmenin likiditesi gibi bir çok faktörün de dikkate alınması gereklidir.

KAR PAYI DAĞITIM POLİTİKALARI İstikrarlı Kar Payı Dağıtım Politikası Sabit Kar Payı Dağıtım Politikası Sabit Kar Payı Ödeme Oranı Politikası Katkılı Sabit Kar Payı Dağıtım Politikası

KAR PAYI DAĞITIM ŞEKİLLERİ Nakdi Kar Payı Dağıtımı Nakdi Olmayan Kar Payı Dağıtımı Hisse Senedi Olarak Ödeme Borç Senedi (Bono) Olarak Ödeme Ayni Olarak Ödeme