TELEVİZYON’DA YAPIM YÖNETİM Medya ve İletişim Bilimleri Yüksek Lisans 2014-2015 Yrd. Doç. Dr. Ramazan Cihan

Televizyonda Temel Unsurlar 1-Düşünce ve fikir (Mesaj) 2-Yapım ve Yapımcı (Prodüksiyon) 3-İzleyici (Hedef Kitle)

1-Fikir Bütün yapımlar bir fikirle başlar. Bu fikir, “Şimdi hava durumu” kadar basit ya da bir entrika oyunu kadar karmaşık olabilir. Program hazırlanır ve izleyiciler seyreder. Ama programın yaşam öyküsü, fikrin sahibi izleyicinin tepkisini ölçene kadar tamamlanmış sayılmaz.  Bu tepki ister izleyici anketleri, mektupları veya bilgisayar oylamaları yoluyla, isterse programın parasal kazancından öğrenilsin, fikrin iyi olup olmadığını ve yapım sürecinin bu fikri, aslına sadık kalarak iyi bir yapım haline getirip getirmediğini görmek çok önemlidir.

Yapım Döngüsü

2-Yapım ve Yapımcı Bir yapım, izleyici için hazırlanır ve amacına uygun olarak etkilemesi beklenir Bir TV yapımının amacı, hedef kitleyi olabildiğince kapsayıcı olarak ulaşabilmek, ulaştıktan sonra da izleyicileri ekran başında tutmaktır.

Yapımcılık Nedir? Bir konu veya düşüncenin bir yapım ekibi tarafından televizyon tekniğinden yararlanarak izler kitleyle buluşturulması sürecidir.

Yapımdan Beklenen İşlevler -Haber verme -Eğitim ve Kültür -Eğlendirme -Mal ve hizmetlerin tanıtılması Bu işlevler TV Program Türlerini ortaya çıkarmıştır.

Bütünsel Mesaj Tek tek her program ve yapımın kendine ait bir mesajı vardır. Bununla birlikte bir TV kanalının genel yayın akışı “bütünsel çıktı” olarak değerlendirilir. (Raymond Williams) Örneğin: Eğlence, bilim, ahlaki değerler, politika vb konuları ön planda tutan televizyon kanalları mesajlarını bütünsel bir çıktı olarak verirler. Bu “bütünsel çıktı” aynı zamanda o kanalın kimliğini oluşturur.

Mesajların Etkisi-1 Televizyon Programları açık veya gizli mesajlarla izleyiciye ulaşırken onların bireysel ve toplumsal tutum ve davranışlarında değişiklik meydana getirir. Reklamların veya dizi filmlerin etkisi ayrı ayrıdır…

Mesajların Etkisi-2 Bir yapımın mesaj verme etkisi içerik ve sunum biçimiyle çok yakından ilişkilidir. Örneğin bir gıda reklamı sonucunda hiçbir ürün satılmıyorsa mesajın etkisi olmamış demektir.

Yapımcılık Uzmanlık İster Her yapım bir uzmanlık ister. Belgesel, spor, drama veya haber programı yapımcılığı kendi alanında uzman olmayı gerektirir. A-Programın türü B-Programın Formatı (Anlatım ve sunum biçimi) C-Programın içeriği Çok dikkatli bir şekilde planlanmalıdır.

Bir Program Çekim Planı Örneği (Drama) Burada yazar tarafından, senaryo bir fikirden geliştirilmekte ve sonra çekim ekibine teslim edilmektedir.  “Dış provalar” olacaktır, çünkü bir oyunda oyuncular da vardır.  Bir “teknik prova” olacaktır, çünkü ışıklandırma yönetmeni ve ses yönetmeni oyuncuların yaptıkları bütün hareketleri görmek isteyeceklerdir.  Bu iki unsuru çıkarırsanız, şemanın geri kalan maddeleri hemen hemen diğer bütün yapımlar için geçerlidir.

Drama Yapım ve Çekim Planı

TV Program Tanımı TV programı, belli bir izleyici kitlesi olan, Belirlenmiş amaçlara göre hazırlan, Belli yayın kuşaklarında ve belli saatlerde yayınlanan, Televizyon tekniklerine ve diline uygun üretilmiş televizyon eserleridir. Programlar tek tek üretilmiş birimlerdir. TV programları bunların tümünden meydana gelir.(*) (*) Özden Çankaya, Türk Televizyonunun Program Yapısı (1968-1985) Mozaik Yayınları, sf. 5, İstanbul, 1990

Program Formatı Her programın; Anlatım Biçimi, Amacı, Yapım Süreci, Yapım biçimini ve Yapım yaklaşımını anlatan bir kavramdır. Belli bir içerik, belli bir tür ve izleyicinin ilgisini çekecek tarzda hazırlanan programın “Anlatı ve Sunum Biçimi”ni ifade eder. (Un, şeker, su, hamur ve pasta örneği. Pastanın şekli farklı olabilir)

Uluslararası Formatlar Beğenirliliği ülke sınırlarını aşan bazı program formatları vardır. Pekçok TV programı uluslararası pazarda “format” olarak satılmakta, yapılan anlaşmalar çerçevesinde alıcı ülkelerin toplumsal ve kültürel durumlarına göre “uyarlama”lara izin verilmektedir. “Kim 500 milyar ister”(ABC Televizyonu, Who wants To bea Millionaire) “Çarkı Felek” “Susam Sokağı” “Beyaz Show” gibi formatlar Batılı kanallardan satın alınmış formatlardır. “Kim 500 milyar ister” Program formatı üzerinde (ışık, ses, oturma biçimi, sorular, izleyici ile temas vs) görüş alış verişi yapılsın. Ödev: Türkiye’deki TV’lerde dışarıdan satın alınan Program formatlarını yayınlandıkları kanala göre tablo halinde araştıralım.

Formatların Etkisi Arthur Asa Berger: “TV programları aynı zamanda insanların (izleyicilerin) tutum ve davranışlarının programlanmasıdır.” İnsanlar önemli bir diziyi kaçırmamak için günlük programlarını buna göre ayarlayabilmektedirler. Yemek saati, yolculuk veya toplantıların yeri bile buna göre şekillendirilmektedir. Maçlar, diziler, konserler, yarışmalar insanların en çok ekran başında olacakları saatlere göre ayarlanmaktadır.

Ülkemizde Durum Nedir? Türkiye’de televizyon programları etki araştırması yok denecek kadar azdır. Bu nedenle bir formatın yakın ve uzun vadede tutunması çok zordur. Beğenilen fakat istenen ratingi yakalayamayan birçok yapım rating kurbanı olarak program çöplüğünde yerini almıştır. Yerli ve kalıcı formatlar yerine Batıda etkileri sınanmış, başarısı kanıtlanmış başta Amerikan kökenli yabancı yapımlar olmak üzere çoğu kez çeviri veya uyarlama şeklinde yeniden üretilip yayınlanmaktadır. Türkiye gibi Tüketici kültürler, Üretici Kültürlerin teknik, format ve içeriklerini de ister istemez satın almak veya taklit etmek durumunda kalıyorlar. r

3-İzleyici (Hedef Kitle) A-İzleyici Edilgendir. Kitle İletişim araçları kaynaktan izleyiciye doğru tek yönlü bir yayın akışı gerçekleştirirler. B-İzleyiciler hangi beklentilerle bir programı izlemeyi seçerler? C-İzleyici sayısı kadar beklenti var. Önemli olan “ortak beklenti”nin belirlenmesidir.

“Kullanımlar ve Doyumlar” Yaklaşımı İzleyicilerin (tüketicilerin) beklenti ve ihtiyaçları vardır. İnsanlar, TV programlarını bu beklenti ve ihtiyaçlarını gidermek amacıyla izlerler. Bu yaklaşım, bireylerin ihtiyaçlarını başlangıç noktası olarak kabul eder.

Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımında Katz’ın Formülasyonu Yaklaşımla ilgili Katz, Blumler ve Gurevitch’in tanımlaması şöyledir: 1- İhtiyaçların toplumsal ve psikolojik temelleri vardır. 2-Bu beklentiler bireyi kitle iletişim araçlarına yönelmenin farklılaşan biçimlerine (ya da diğer etkinliklere) yöneltir. 3-Sonuç olarak, gereksinimler bir şekilde karşılanır ve belki de çoğu zaman amaçlanmamış diğer doyumlar elde edilir.” (Katz, Blumler ve Gurevitch, 1974, s.20).

İnsanlar TV’yi Ne Amaçla İzliyorlar? Katz ve Foulkes’a göre A-Dinlenme ve eğlence B-Haberdar olma, Bilgi edinme (enformasyon) C-Boş vakitleri değerlendirme D-Sosyal Etkileşim

Bir Yapımın Başarısı Neye Bağlıdır? Programlar bir televizyon kuruluşunun genel mesajını iletirler. Hiçbir yapımcı hazırladığı programını kendisi veya yakın çevresi için hazırlamaz. Bu nedenle: A-Yapımcı, hazırladığı/hazırlayacağı bir programın başarıya ulaşabilmesi için izleyicinin o programı tüketme amacını göz önünde bulundurmalı. Yapımcı ve izleyicinin amaçları örtüşmelidir. B-Mesaj verilecek kitlenin hangi toplumsal katmanlardan oluştuğu, toplumun yapısı, toplum psikolojisi ve tüketim alışkanlıkları önemli konulardır.

Üç Temel Beklenti (Katz ve Blumler) A-Bilişsel Beklenti: (İzleyici, içinde yaşadığı dünya ile ilgili bilgi edinmek ister. Haber, yorum, belgesel ve tartışma programları) B-Duygusal Beklenti: (İnsanlar günlük yaşamın sıkıntılarından uzaklaşmak isterler. Müzik, eğlence, güldürü, spor ve yarışma programları) C-Sosyal Beklenti: (İnsanlar, toplumda kendilerine benzeyen insanlarla özdeşleşmek ister. Yalnız olmadığını, kendisi gibi insanların var olduğunu görmek ister. Dizi karakterleri, Politikacılar, Sporcular ve Engellilere yönelik programlar sayılabilir)

İzleyici Seçer Yapılan araştırmalar, her izleyici, beklenti ve ihtiyacını karşılayacak TV programlarını “seçerek” doyuma ulaşmayı hedeflediğini ortaya koymaktadır.

“Kitle” TV yayıncılığında “Hedef Kitle” çok önemlidir. Yerel, bölgesel ve ulusal kanallar buna göre kurulur. Sadece belli bir alanda yayın yapan TV kanalları vardır. Tematik kanallar. (Spor, belgesel, müzik, haber vb) Araştırma Konusu-2 : «Kitle» Kavramını inceleyiniz

Kaç Türlü Kitle var? A-Potansiyel Kitle: (Belli bir bölgeye yapılan yayınları alabilme imkanına sahip izleyiciler. GAP TV, Karadeniz TV gibi) B-İzler Kitle (Fiili izleyici): (Potansiyel kitle içinde küçük grupları ifade eder. Belli bir anda belli bir televizyon kanalını izleyen kişilerin toplamıdır) C-Hedef Kitle: Bir TV yapımının belli bir bölgeden ziyade yaş, cinsiyet, eğitim, ekonomik gelir vb durumlarına göre hitap etmeyi düşündüğü izleyici kümelerini ifade eder. “Hedef Kitle”nin özenle belirlenip tanımlanması bir Yapımı amacına ulaştırdığı gibi Yapımcıyı da başarılı kılar.

Feedback (Geri Besleme) TV yapımının amacına ulaşıp ulaşmadığı, “İzler kitle”nin oluşup oluşmadığı İzleyicinin eleştiri, katkı ve tepkilerini ifade eder.

Feedback Nasıl Alınır? A-İzleyici Ölçüm Çalışmaları ile TV yayıncılığında izleyici “anında” interaktif bir tepkide bulunamaz. Bu nedenle geri besleme gecikmeli olarak uygulanır. A-İzleyici Ölçüm Çalışmaları ile B-Mektup, Telefon ve mail yoluyla bireysel tepki C-Yazılı ve Sosyal medyada yapılan eleştiri ve yorumlarla

İzleyici Ölçüm Çalışmaları Çeşitli araştırma kuruluşları tarafından yapılan İzlenme Oranı (Rating) ve İzlenme Payı (Share) çalışmalarıdır. Özel Televizyonların reklam gelirleri ve ticari kazançları rating oranları ile belirlenmekte.

Rating Nasıl Ölçülür? (İzlenme Oranı) -Genel nüfus özelliklerini yansıtabilen bölgelerdeki evlere Peoplemeter takılır. Rating: Cihaz takılmış evlerdeki programı izleyen alıcıların tüm diğer cihaz takılmış evlerdeki alıcıların sayısına oranı olarak hesaplanır. Diğer cihaz takılmış televizyonların açık olup olmaması önemli değildir. Örnek: Erenköy’de 1950 evde Peoplemeter takılı olsun. Herhangi bir TV kanalında Akşam 19:00-20:00 arasındaki bir program 350 evde aynı anda izlenmiş olsun. Bunun oranı 350/1950=x/100 35000/1950=17,9

Share Nasıl Ölçülür? (İzlenme Payı) -Genel nüfus özelliklerini yansıtabilen bölgelerdeki evlere Peoplemeter takılır. Share: Cihaz takılmış evlerdeki programı izleyen alıcıların o anda televizyonları açık diğer cihaz takılmış evlerdeki alıcıların sayısına oranı olarak hesaplanır. Burada cihaz takılmış televizyonların açık olanları dikkate alınır. Örnek: Erenköy’de 1950 evde Peoplemeter takılı olsun. Bunların 1250’si açık olsun. Herhangi bir TV kanalında Akşam 19:00-20:00 arasındaki bir program 350 evde aynı anda izlenmiş olsun. Bunun oranı 350/1250=x/100 35000/1250=28 İzlenme Payı, her zaman İzlenme oranından yüksektir. Çünkü İzlenme Payı hesaplamasında o anda açık olan televizyonlar dikkate alınır.

Bu Konudaki Makaleler http://yayinlar.yesevi.edu.tr/files/article/209.pdf https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/358/463688.pdf?sequence=1&isAllowed=y http://josc.selcuk.edu.tr/josc/article/viewFile/127/122

Ödevler veya Araştırma Konuları 1-Türkiye’de izleyicinin ihtiyacına göre TV programı üretiliyor mu? 2- Ticari yayıncılık ve Kamu yayıncılığı modellerini araştırıp özetleyiniz. 3-Türkiye’deki TV’lerde yayınlanan ve dış ülkelerden satın alınan Program formatlarını yayınlandıkları kanala göre tablo halinde araştıralım. (İsteyen, istediği yprogram türüne göre araştırabilir. Haber, Müzik, Eğlence, Spor vs.) Bu konuda örnek bir çalışmayı sizlerle paylaşıyorum. 4-Yayıncılık açısından «Kitle» kavramını inceleyiniz. 5-Yazacağınız makaleler bilimsel veriler ışığında olmalı, alıntı ve dipnotlara önem verilmeli. 6-Ödevler dijital ortamdan mailime, diğer yandan kağıt olarak elde toplanmalı. Ödev yapanlara vize ve final notlarında ilaveler yapılacaktır. Yapmayanlar salt vize ve final notuyla yetineceklerdir. 7-Yazım kuralları ve ödev kapağı konusunda sizlere örnek veriyorum.