TÜRKÇENİN KONUŞULDUĞU ÜLKELER HAZIRLAYAN: CEYHUN SAĞ

Türk dilleri veya Türk lehçeleri, Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına dek uzanan bir alanda ana dil olarak 180 milyon kişi tarafından, ikinci dil olarak konuşanlar da sayılırsa yaklaşık 250 milyon kişi tarafından konuşulan, 40 ayrı yazı diline bölünen bir dil kümesi olarak tanımlanır. Türk yazı dilleri olarak da belirtilirler. Çağdaş dönem yazı dilleridirler.

Türk dilleri Altay dilleri ailesine aittir Türk dilleri Altay dilleri ailesine aittir. En çok konuşulan Türk dili, Türkiye Türkçesidir. Ardından Azerice, Özbekçe, Uygurca, Kazakça, Tatarca gelmektedir.

Azeri Türkçesi Anadolu Türkçesine yakınlığı ile bilinen Azeri Türkçesi de Oğuz dil grubundadır. Azeri Türklerinin toplam nüfusu yaklaşık 23 milyon kadardır ve Azerilerin ancak 6,5 milyon kadarı Azerbaycan Cumhuriyeti’nde yaşarken yaklaşık 16 milyon Azeri, İran İslam Cumhuriyeti’nin kuzeyinde (Güney Azerbaycan), 330 bini Gürcistan’da ve 110 bini Ermenistan’da yaşamaktadır.

Özbek Türkçesi Dilleri Karluk grubunda yer alan Özbek Türklerinin büyük çoğunluğu Özbekistan Cumhuriyeti’nde (16,2 milyon) yaşamaktadır. Başta Tacikistan (1,5 milyon) olmak üzere Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Afganistan’da yaklaşık 3 milyon Özbek bulunmaktadır.

Kazak Türkçesi Kazakça, Türk dillerinin Kıpçak grubunda yer alır Kazak Türkçesi Kazakça, Türk dillerinin Kıpçak grubunda yer alır. Kazak Türklerinin büyük bölümü Kazakistan’da yaşarken, komşu cumhuriyetlerde de (özellikle Türkmenistan, Moğolistan) Kazak azınlıklara rastlanır ve toplam nüfusları 9 milyonu aşar.

Kırgız Türkçesi Kırgız dili, Kırgız-Kıpçak grubunda yer alır ve bu dili konuşan Kırgızların sayısı, diğer komşu cumhuriyetlerde yaşayanlarla birlikte 4 milyonu bulur.

Türkmence Türkmenistan Cumhuriyeti’nde bugün 3 milyon, diğer bölgelerde de (İran, Irak, Afganistan) yine yaklaşık 3 milyon Türkmen yaşamaktadır. Dilleri Oğuz grubunda yer alır ve Anadolu Türkçesine çok yakın nitelikler taşır.

Tatarca Tatar Türklerinin 2 milyonu Rusya Devleti’nin içinde (Moskova’nın yaklaşık 750 km güneydoğusunda) Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nde (Kazan Tatarları) yaşarken, 1,1 milyon Tatar yine Rusya içindeki Başkurdistan Özerk Cumhuriyeti’nde, 350 bini Kazakistan’da ve 300 bini ise Kırım Yarımadası’nda (Kırım Tatarları) yerleşmiştir. Dilleri Kıpçak grubundandır.

Başkurt Türkçesi Günümüzde Başkurdistan Özerk Cumhuriyeti’nde (Moskova’nın yaklaşık 1.250 km Güneydoğusu’nda 1 milyon, diğer bölgelerde ise 1,6 milyon Başkurt Türkü yaşamaktadır. Dilleri Kıpçak grubunda yer alır.

Karakalpak Türkçesi Dilleri Kıpçak grubunda yer alan Karakalpak Türkleri, Özbekistan’da (Aral Gölü’nün güneyinde) Karakalpak Özerk Cumhuriyeti’nde yaşarlar; nüfusları 500 bin civarındadır.

Çuvaş Türkçesi Çuvaşistan Özerk Cumhuriyeti’nde (Moskova’nın yaklaşık 600 km güneydoğusunda, Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nin kuzeybatısında) 950 bin civarında Çuvaş Türkü yaşamaktadır.

Sors Türkçesi Kültür ve dil yönüyle Hakas ve Altay Türklerine çok yakın olan Sors Türkleri Rusya’nın Kemerowo bölgesinde (Alma-Ata’nın yaklaşık 1.750 km kuzeydoğusunda) yaşarlar; sayıları 17.000 dolayındadır

Altay Türkçesi Altay (Oyrat) dili Kırgız-Kıpçak grubunda yer alır Altay Türkçesi Altay (Oyrat) dili Kırgız-Kıpçak grubunda yer alır. Bu dili konuşan 60 bin Altay Türkü Altay Özerk Cumhuriyeti’nde (Rusya Cumhuriyeti’nde Kemerowo’nun güneyinde, Moğolistan sınırında) yaşarken 70 bini ise diğer bölgelere yerleşmiştir.

Uygur Türkçesi Türklerin ilk yazılı eserlerinde kullanılan Uygurca, Karluk dil grubunda yer alır. Bu lehçeyi konuşan yaklaşık 16 milyon Uygur Türkü (bazı kaynaklara göre 20-23 milyon) günümüzde Batı Çin’de (Doğu Türkistan’da), çok azı ise Rusya’da yaşamaktadır.

Stavropol Türkçesi Türkmence ve Nogay diline çok yakın olan bu dil, bölgeye göç etmiş Türkmenler tarafından konuşulmaktadır. Kumuk Türkçesi Kumuk Türkçesi Kıpçak grubundan olmakla birlikte Anadolu, Azeri ve Karaçay dillerine yakınlık da gösterir. Toplam nüfusları 300 bin kadar olan Kumuk Türklerinin yaklaşık 250 bini Dağıstan bölgesinde (Kuzeydoğu Kafkasya’da) yaşamaktadır.

Karaçay Türkçesi Karaçay dili Kıpçak grubundan olup, Karaçay-Çerkez Özerk Cumhuriyeti’nde (Gürcistan’ın 200 km kuzeyinde) yaşamakta olan yaklaşık 160 bin Karaçaylı tarafından konuşulmaktadır. Balkar Türkçesi (Malkar) : Dilleri hemen hemen Karaçay Türkçesi ile aynı olan Balkar Türkleri Gürcistan’ın kuzeyinde, bu ülkeye komşu olan Balkar Özerk Cumhuriyeti’nde yaşamaktadır; sayıları 85 bin civarındadır.

Karaim Türkçesi Kıpçak dil grubuna ait Karaim dili bugün çok az Karaim Türkü tarafından konuşulmaktadır. Bunlar, Ukrayna’nın batısı, Litvanya ve Polonya’da yaşamaktadır. Hakas Türkçesi Hakas Türkçesi Kırgız dil grubuna çok yakın olup, Hakas Özerk Cumhuriyeti’nde yaşayan yaklaşık 80 bin Hakas Türkü tarafından konuşulmaktadır

Nogay Türkçesi Nogay Türkleri, Stavropol ve Dağıstan Bölgesi, Çeçen-İnguş Cumhuriyeti ve de Karaçay-Çerkez bölgesinde dağınık olarak yaşamaktadırlar. Dilleri Kıpçak grubunda yer alan Nogaylar’ın sayısı 75 bin dolayındadır. Tuva Türkçesi Yaklaşık sayıları 220 bin tahmin edilen Tuva Türklerinin 200 bini Tannu-Tuva Halk Cumhuriyeti’nde (Moğolistan’ın kuzey sınırına komşu bölgede) yaşamaktadır.

Yakut Türkçesi (Saka) : Moğolcanın etkisi ile hayli değişikliğe uğrayan Yakut dili, tahmini sayıları 400 bin olan ve büyük çoğunluğu Yakut Özerk Cumhuriyeti’nde (Çin sınırına 1.250 km uzaklıktaki Doğu Sibirya’da) yaşayan Yakut Türkü tarafından konuşulmaktadır. Kaskay Türkçesi Anadolu ve Azeri Türkçesine çok yakın bir Türkçe ile konuşan Kaskay Türkleri, Hasme Türkleri ile birlikte İran’ın güneyinde yaşarlar; sayıları 700 bin dolayındadır

Ahıska Türkçesi (Mesketi, Meşet) : Dilleri Oğuz grubunda yer alan Ahıska Türkleri günümüzde dağınık olarak Özbekistan, Kırgızistan, Azerbaycan ve Türkiye’de yaşamaktadırlar. Sayıları 200 bin civarındadır.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM ARKADAŞLAR.