İKTİSAT FAKÜLTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ Para Teorisi ve Politikası Doç.Dr.Murat Birdal BÖLÜM:3

PARA NEDİR?

Paranın anlamı ve fonksiyonları İktisatçılar Açısından Paranın Anlamı Satın alınan mal hizmetlerin bedelinin ödenmesinde genel olarak kabul edilen herşey (nakit, çek) . 2. Servet (tahvil, toprak, ev, mobilya) ve gelirden (akım değil stok) farklıdır.

Paranın Fonksiyonları 1. Değişim Aracı 2. Hesap Birimi 3. Değer Saklama Aracı

Paranın Fonksiyonları 1.Değişim Aracı Takasa dayalı ekonomiler: İsteklerin karşılıklı eşleşmesi. İktisatçı- çiftçi örneği. Parasallaşma: İşlem maliyetlerini düşürür (takasta kaybedilen zaman ve para). İsbölümü ve uzmanlaşmayı geliştirerek ekonomik etkinliği arttırır.

PARA - Standart olmalıdır (Kolay öğrenilebilir, homojen olmalıdır: objelerin hepsi aynı değeri temsil etmelidir) - Taklit edilememelidir. - Genel kabul görmelidir (kaime örneği). - Bölünebilir olmalıdır (Değişimde kolaylık). - Taşıması kolay olmalıdır. - Çabuk deforme olmamalıdır (değerini muhafaza edebilmelidir). Tarihte farklı nesneler kullanılmıştır boncuk (Amerikan yerlileri), sigara (esir askerler) vs.

2. Hesap Birimi İhtiyaç duyulan fiyat sayısını düşürür, zaman işlem maliyetlerini azaltır. Takas ekonomisinde ihtiyaç duyulan fiyat sayısı : C(n,2) = n! / n-2!.2! = n(n-1)/2 10 mal olduğu durumda 45 fiyat bilinmesi gereklidir. 1000 mal bulunan bir pazarda her malın üzerinde 999 ayrı fiyat bulunacaktır.(toplam 499500 fiyat) Zaman ve efor kaybı→ Yüksek işlem maliyetleri

3. Değer Saklama Aracı Paranın icadı tarihsel açıdan birikimin önünü açmıştır. Tek değer saklama aracı para değildir: Tahvil, hisse senetleri, gayrimenkul, toprak,mücevherat vs. Avantajları: yüksek getiri, değer artışından kaynaklı kazanç, farklı hizmetler (barınma, gösteriş, kira)

Paranın avantajı: Likidite (Bir aktifin değişim aracına dönüştürülmesindeki kolaylık). Diğer aktiflerde dönüşüm işlem maliyetleri (komisyon vs.) içerir. Kriz dönemlerinde diğer aktifleri elden çıkarmak zorlaşır. Hiperenflasyon : Elde para tutmak fazlasıyla maliyetlidir.

Ödeme Sisteminin Evrimi 1. Değerli metaller: mal para (altın, gümüş vs).Taşınması zor, çalınma riski yüksek. 2. Kağıt para. Önceleri değerli madenlere dönüştürülme güvencesi. Sonraları itibari para. Taşıma, çalınma riski var. Senyoraj gelirleri: Madeni parada da var (1 kr. dışında).

3. Çekler. Büyük miktarlardaki işlemlerde avantajlı 3. Çekler. Büyük miktarlardaki işlemlerde avantajlı. Tahsilatta zaman kaybı, yüksek işlem maliyetleri 4. Elektronik ödeme araçları: EFT, SWIFT, Otomatik ödeme talimatları. İşlem maliyetlerini düşürüyor. 5. Elektronik para: Bankamatik kartları, Akıllı kartlar (Limitli digital para kartları), PayPal vs…