METEOROLOJİ DERSİ ATMOSFERİN KATLARI GÜNEŞ DÜNYA Prof.Dr. Ahmet ÖZTÜRK

1.GAZLARA GÖRE ATMOSFERİN KATLARI UZAY HİDROJEN KATI HELYUM KATI ATOMİK OKSİJEN KATI MOLEKÜLER OKSİJEN KATI 10 000 km 2400 km 115 km 965 km -Hidrojen katı uzayla içiçedir. -Helyum katında helyumun %10’u iyon halindedir. -Atomik oksijen katında oksijen atom halindedir ve molekül haldeki oksijenden hafif olduğundan üste yerleşmiştir. Güneş enerjisi etkisi ile atomlara ayrılır. -Moleküler oksijen katında Oksijen ve Azot molekül haldedir.

-Homosferde gazların hacimsel oranı değişmez. %78 N, %21 O…. 2.KİMYASAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE ATMOSFERİN KATLARI 10 000 km HETEROSFER HOMOSFER 90 km -Heterosferde O ve N dışında Helyumda bulunur. Atmosferin bileşimi değişkendir. -Homosferde gazların hacimsel oranı değişmez. %78 N, %21 O….

3.FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE A. K. EKZOSFER 10 000 km Sıcaklık 1000-2000 0C üstte Hidrojen altta Helyum. İYONOSFER 300-325 km Sıcaklık yükseldikçe artar. İyonlar var, radyo dalgalarını iletiyor. KEMOSFER 90 km Üstünde iyonlar altta ozon bulunur. Ultraviyole etkisi altındadır. 45 km STRATOSFER (OZONOSFER) Ozon tabakasıdır. TROPOSFER 12 km

10 000 km TERMOSFER MEZOSFER 80 km MEZOPOZ (-90 0C) 4. SICAKLIĞA GÖRE ATMOSFERİN KATLARI 10 000 km TERMOSFER MEZOSFER 80 km MEZOPOZ (-90 0C) STRATOSFER (OZONOSFER) 45-50 km STRATOPOZ (0 0C) TROPOSFER 12 km TROPOPOZ (-56.5 0C) + 15 0C Gerçek sınıflandırma sıcaklığa göre yapılır. Bu nedenle ayrıntılı görelim.

Troposfer (0↔12) (15-56.5 oC): İçinde canlıların yaşadığı ekvatorda 17 km kutuplarda 7 km kalınlığındaki tabakadır. İnce olmasına rağmen atmosfer ağırlığının %75’ini oluşturur. Tüm su buharının % 90’ını içerir. Yükseldikçe sıcaklığın azalmasına Lapse-Rate denir. Bu tabakada 100 m de 0.65 0C lik + Lapse-Rate yani azalma vardır. Bazen yükseldikçe sıcaklığın azalma yerine arttığı görülür. Buna inversiyon ya da sıcaklık tersimesi denir. Yükseklikle sıcaklık değişmiyorsa buna izotermal durum denir. Hava kuruysa Lapse-Rate 10C/100 m Hava nemliyse Lapse-Rate 10C/150 m Hava doygunsa Lapse-Rate 0.50C/100 olur. Yükseldikçe havanın soğuması bir yerde durur, buraya tropopoz denir. Yani burası Troposfer ile Stratosferin sınırıdır.

Stratosfer (12↔45-50) (-56.50oC): Bu katmanda sıcaklık yükseklikle artar (-Lapse-Rate). Katmanda O3 vardır. Güneşten gelen ultra viyoleyi O3 emdiği için tabaka sıcaktır. Mezosfer (45-50↔80) (0-90oC): Sıcaklık yükseklikle azalır (+L-R). Atmosferin en soğuk katmanı. Buz halinde parçacıklar bulunur. Termosfer (80↔10000) (-90 1000-2000 oC): Yükseldikçe sıcaklık hızlanarak artar. Gece ile gündüz arasında 600 0C civarında fark vardır.

Işık küre (Fotosfer) 2000-3000 km Saydam Akkor halinde GÜNEŞ Dünyamızın enerji kaynağı olan sıcak gazlardan oluşan gök cismidir. Samanyolu galaksisindeki 1014 (Yüz Trilyon) yıldızdan biridir. Dünyamıza 150 milyon km uzaklıktadır. GÜNEŞ’İN TABAKALARI Işık küre (Fotosfer) 2000-3000 km Saydam Akkor halinde Renk küre (Kromosfer) 10 000 km Parlak kırmızı H ve Ca dan oluşur. Taş küre (Corona) Renk küreden daha sıcaktır. Kalınlığı 682000 km dir.

DÜNYA Atmosfer: Hava küre Hidrosfer: Su küre Litosfer: Taş küre DÜNYA’NIN YAPISI Atmosfer: Hava küre Hidrosfer: Su küre Litosfer: Taş küre LİTOSFER Derine doğru sıcaklık 1 0C/ 33 m artar. NİFE çekirdek NİFSİMA SİMA(Pirosfer) Ateş küre SİAL(Kabuk) 2000oC 6500 km Nikel Demir 1700 Silisyum Magnezyum 1200 60 km

Dünyanın Hareketleri 1. Kendi ekseni etrafında 2. Güneş etrafında 3. Koniksel hareketi 4. Güneş sistemiyle beraber 5. Galaksimiz (samanyolu) ile beraber 1. Kendi ekseni etrafında 24 saatte olur. Buna 1 gün denir. Dönüş hızı ekvatorda 27 km/dak. Türkiye’de 20 km/dak. 21 Mart ve 23 Eylül’de güneş ışınları ekvatora dik gelir ve gece ve gündüz 12 h olur. 21 Haziranda kuzey yarım kürede 21 Aralıkta da güney yarım kürede en uzun gün yaşanır.

2. Güneş etrafında:365 gün, 5 h, 48ı, 46ıı = 1 yıl SONBAHAR 21 Aralık 23 Eylül Y A Z K I Ş 10 Ocak 149 milyon km 152 milyon km 1 Temmuz 21 Haziran 21 Mart İLKBAHAR

Güneş ışınları yılda iki defa ekvatora, birer defada dönencelere dik gelir. Ekvatora dik gelmesine Ekinoks (21 Mart, 23 Eylül) denir.

Dönencelere dik gelmesine ise Solstis (21 Haziran, 21 Aralık) denir. 21 Haziran Yengeç D. 21 Aralık Oğlak D. Dünyanın diğer hareketleri bizim dersimiz açısından önemli değildir.