Amaç Ateroskleroz risk belirlemede kullanılan biyokimyasal parametreleri bilecekler.
Öğrenim Hedefleri Dönem III öğrencileri bir saatlik eğitim oturumu sonunda bir hastada ateroskleroz riskini değerlendirebilmek için; Aterosklerozla ilişkili risk faktörlerini sayabilecekler, Bu risk faktörlerinden önemlilerinin olası etkilerini tanımlayabilecekler, Lipidlerle KKH arasındaki ilişkiyi tanımlayabilecekler, Majör risk değerlendirmesi ile olması gereken LDL-K düzeyini belirleyebilecekler, Lipid parametrelerinin çalışılmasında preanalitik dönemde nelere dikkat edileceğini sayabileceklerdir.
Ateroskleroz Risk Faktörleri İflamatuvar markerlar Hemostaz/tromboz ve platelet ilişkili faktörler Lipid ilişkili faktörler Diğer faktörler
İnflamatuvar Markerlar C-reaktif protein İnterlökinler (IL-6) Serum amiloid A Vasküler ve sellüler adezyon molekülleri Soluble CD40 ligand
Hemostaz/Tromboz ve Platelet İlişkili Faktörler Fibrinojen vW faktör antijen Plazminojen aktivatör inhibitör 1 Fatör V, VII, VIII D-dimer Fibrinopeptid A Platelet agregasyonu ve aktivitesi
Lipidle İlişkili Faktörler Küçük-yoğun LDL ve Ox-LDL Lp(a) Kalıntı lipoproteinler Apo A1 ve B HDL
Diğer Faktörler Homosistein Lipoprotein ilişkili fosfolipaz A2 Mikroalbuminuri İnsulin direnci PAI-1 genotipi ACE genotipi Apo E genotipi İnfeksiyoz ajanlar (CMV, C. pneumonia, H. pylori, HSV) Psikososyal faktörler
CRP Akut faz reaktanı Doku hasarı ya da infeksiyondaki inflamatuvar yanıtla Primer olarak kc.de sentez IL-6 gibi inflamatuvar sitokinlerce salımı uyarılır Asemptomatik, sağlıklı bireylerde normal sınırlar içinde dahi CRP’deki küçük gelecekteki vasküler olayların habercisi olb.
CRP CRP normal alt sınırındaki bireylerle, üst sınırındaki bireyler arasındaki düzeltilmiş risk oranı 1.9 Atheroskleroz patogenezinde CRP’nin direk rol oynadığı; Ateromatöz plaklarda protein oldukça Makrofajlarca LDL uptake’ini teşvik edebilir Endotelyal h.lerden adezyon molekülleri sentezi plak bölgesine dolaşan monositlerin katılımı
CRP Birlikte bulunan inflamatuvar durumlarda özgünlüğü Fibrinojen gibi diğer KV risk faktörleri ile güçlü korelasyon Fibrinojenden bağımsızlığı henüz gösterilmemiş Aspirin ve statinler CRP Henüz CRP’yi riski azalttığını gösteren klinik prospektif çalışmalar bitmemiş
Lp(a) Kan düzeyi büyük oranda genetik olarak kontrol edilmekte Diyet ya da egzersiz ile değişiklik Biyolojik fonk.u Akut faz reaktanı IL-6’ya yanıt olarak düzeyi 2 katına çıkabiliyor
Lp(a) Lp(a) endotelyal h.lere bağlanıp Vasküler düz kas h. proliferasyonu Monosit kemotaksisi Doku hasarı olan bölgede pıhtı fibrinolizini inhibe eder PAI1 üretimini (fibrinolitik sistemin esas inh.ü) Kabul edilmiş, standardize bir Lp(a) ölçüm yöntemi Yüksek doz niacin Lp(a) düzeyini
Fibrinojen Pıhtılaşma faktörlerinden Fibrinojen Fibrin Akut faz reaktanı (infl. ya da enf. 4 kat ) Diğer fonk.ları; Hücre adezyon, kemotaksis ve proliferasyon reg.u Damar duvar hasarında vazokons.u uyarır Platelet agg.u uyarır Kan viskosite belirleyicilerinden Trombin
Fibrinojen Epidemyolojik veriler KV morbidite ve mortalite ile fibrinojenin düzeyleri arasında bağımsız ilişki Normal değerlerin alt sınırına yakın bireyler ve üst sınırına yakın bireyler arasında risk oranı 1.8
Fibrinojen düzeyi Fibrinojen düzeyi Fibrat ve niacin Sigara (içilen sigara sayısı ile orantılı) DM HT Obesite Sedanter yaşam
Homosistein Metionin met.da yan ürün Vasküler hasarı indükleyebilir; Platelet aktivasyonu Oksidatif stress Endotelyal disfonksiyon Hiperkoagülasyon Vasküler düz kas h. proliferasyonu
Homosistein MTHFR geninde nokta mutasyonu için (677CT) homozigotluk %15 homosistein ve erken yaşta vasküler hastalık TT ve CC genotipi arasında iskemik kalp hastalık riski 1.21 Homosistein düzeyini için vitamin B6, B12 ve folat
Lipid-KKH ilişkisi 1910 yılından beri aterosklerotik arter lezyonlarında kolesterol varlığı 1938 yılında kolesterol ile ateroskleroz ilişkisi
Artmış KKH Artmış LDL-K Azalmış HDL-K Özellikle de küçük, yoğun LDL subfraksiyonu Azalmış HDL-K LDL düzeyine karar vermek için risk değ.si yapılır LDL düzeyi normal, ancak apo B100 artmışsa, bu küçük, yoğun ve daha aterojenik LDL partiküllerinin yüksekliğini gösterir.
Risk Faktörleri Majör Çevresel Diğer
Çevresel risk faktörleri Obesite (BMI 30) Fiziksel inaktivite Aterojenik diyet
Risk değerlendirme Majör risk faktörleri sayılır Çoklu risk faktörü (2+) olan hastalar Az (0–1) risk faktörü olan hastalar
Majör risk faktörleri (LDL hedef değerini düzenlemek amacıyla) Sigara HT (KB 140/90 mmHg ya da antihipertansif ilaç kullanımı) HDL-C (<40 mg/dL)† Prematür KKH aile öyküsü Erkeklerde 1. derece akrabalarda <55 yaş KKH Kadınlarda 1. derece akrabalarda <65 yaş KKH Yaş (erkek 45 yaş; kadın 55 yaş) (†: HDL-C 60 mg/dL “negatif” risk faktörü olarak sayılır; varlığı total sayıdan bir risk faktörünü uzaklaştırır)
KKH risk eşdeğerleri Atherosklerotik hastalığın diğer klinik formları periferal arterial hastalık abdominal aortik anevrizma semptomatik karotid arter hastalığı DM
LDL düzeyini düzenlemek amacıyla kullanılan üç risk kategorisi KKH ve KKH risk eşdeğeri Çoklu (2+) risk faktörleri 0-1 risk faktörü LDL hedefi (mg/dL) <100 <130 <160
9-12 saat açlığı takiben alınan kan örneğinde çalışılan lipoprotein profiline göre;
LDL-K (mg/dL) <100 Uygun 100–129 Uyguna yakın/üstü 130–159 Sınırda yüksek 160–189 Yüksek 190 Çok yüksek
HDL-K (mg/dL) <40 Düşük 60 Yüksek
Total-K (mg/dL) <200 Arzu edilen 200–239 Sınırda yüksek 240 Yüksek
Hiperlipidemiler primer ya da sekonder olb. Laboratuvarda ilk basamak fenotipik görünümü ortaya çıkarmak; Total kolesterol Trigliserid HDL kolesterol LDL kolesterol
Primer hiperlipidemilerde; Apolipoproteinler Enzimler Lipoprotein reseptörleri
Primer hiperlipidemilerde etyolojiye yönelik olarak Apo E izoformları Apo CII düzeyi Apo B 3500 mutasyonu Postheparin lipolitik aktivite LDL reseptör aktivite ölçümleri
60 yaşında hipertansiyon için ilaç kullanan bayan hasta, babası 45 yaşında koroner kalp hastalığından ex olmuş. 12 saat açlığı takiben yapılan laboratuar tetkiklerinde; Total-K 220 mg/dL HDL-K 65 mg/dL LDL-K 135 mg/dL Trigliserid 100 mg/dL ise LDL-K düzeyi nasıldır? Yaş, HT, baba KKH = 3 + risk HDL 65 = 1 – risk 2 majör risk LDL 130’un altına indirilmeli
60 yaşında bayan hasta, babası 40 yaşında koroner kalp hastalığından ex olmuş. 12 saat açlığı takiben yapılan laboratuvar tetkiklerinde; Total-K 220 mg/dL HDL-K 65 mg/dL LDL-K 135 mg/dL Trigliserid 100 mg/dL olduğuna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur? HDL-K düzeyi (-) risk faktörü olacak kadar yüksek değildir. Lipid değerleri taşıdığı risk faktörlerine göre normal değildir. LDL-K düzeyi 100 mg/dL’nin altına indirilmeli. LDL-K düzeyi 130 mg/dL’nin altına indirilmeli. LDL-K düzeyi 160 mg/dL’ye kadar normal kabul edilebilir.