Muğla Halk Sağlığı Müdürlüğü Tuz ve Sağlık Dyt.Mustafa YILDIZ Muğla Halk Sağlığı Müdürlüğü MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Tuzun Tarihi M.Ö 6000’ lerde Çin’ de, M.Ö 5000’ lerde Polonya’ da, M.Ö 3500’ lerde İspanya’ da ve aynı dönemlerde Avusturya’ da tuz yataklarının ya da tuz madenlerinin varlığına işaret eden verilerden söz edilmektedir. İlk olarak lezzet daha sonra saklama ve dayanıklılık Anadolu da ilk kullanan hititler Para yerine tuz (İngilizcede salary = maaş –ücret) Romalı askerlerin maaşları tuz olarak ödeniyordu Bazı afrika ülkelerinde hala tuz değişim aracı olarak kullanılmaktadır. MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Kültürümüzde Tuz Açık yaraya tuz ekilmez Üzerine tuz biber ekmek Çorbada tuzu bulunmak Yaraya tuz basmak Ağzının tadı tuzu kaçmak Tadı tuzu kalmamak Tuzu kuru MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Ülkemizde Tuz Tüketimi 2008 18 g 2012 15 g Dünya Sağlık Örgütü Günlük 5 G Öneriyor MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

“Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı 2011-2015” Hastalık Yükü Çalışması Verilerine Göre Türkiye de Gerçekleşen Her Dört Ölümden Biri Hipertansiyon İle İlgilidir. Hipertansiyon Ülkemizde En Fazla Ölüme Neden Olan Kalp Hastalıkları Oluşum Riskini Arttırır. Ülkemizde Kronik Böbrek Hastalığı Görülme Oranı Giderek Artmaktadır. 10-16 MART TUZA DİKKAT HAFTASI MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Sodyum Nedir? Sodyum besinlerde doğal olarak bulunan bir mineraldir. Vücuttaki sodyumun yaklaşık %60’ ı hücre dışı sıvıda bulunur. Vücuttaki sodyumun %30-40’ı kemiklerde bulunur Geri kalanı kan içeriğinde, sinir ve kas dokusunda bulunur. MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Sodyum Vücudumuzda Ne İşe Yarar Sodyum, klor ve potasyum gibi diğer minerallerle birlikte elektrolit olarak adlandırılır. Bu ismi almalarının nedeni, vücutta elektrik akımını iletmeleridir. Sıvı dengesinin sağlanmasında fonksiyonu vardır. Asit -baz dengesinin sağlanmasında görev alır. Sinir- kas çalışmasında; elektro-kimyasal uyarıları sinir hücresi boyunca taşıyarak uyarının kasa iletilmesini sağlar. MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Aşırı Tuz Kullanımı Bir çok Sağlık Sorununa Neden Olabilir Yüksek tansiyon Kalp Hastalıkları İnme Böbrek Hastalıkları Kemik Erimesi Bazı kanser türleri görülme riski artar MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Tuz Sodyum İlişkisi Sofra Tuzu (sodyum klorür) % 40 sodyum % 60 klordan oluşur Etiketlerdeki Sodyum Miktarını 2.5 İle Çarparak Tuz Miktarını Kolayca Hesaplamak Mümkündür (400 mg sodyum içeren ürün 1 g tuz içerir) MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Sodyum ve Hipertansiyon Erkeklerde %19.5 Kadınlarda %22.6 Aşırı Tuz tüketimi = Hipertansiyon Hipertansiyon = İnme Hipertansiyon = Kalp Hastalıkları Yapılan çeşitli çalışmalarla diyette tuz alımının 1g/gün azaltılması felçlerde %5, kalp krizlerinde %3 azalma, diyette tuz alımının 9g/gün azaltılmasının ise felçlerde %34, kalp krizlerinde ise%24’ lük bir azalma sağladığı tespit edilmiştir. MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Sodyumdan Zengin Besinler Sofra Tuzu Karbonat Kabartma Tozu Et suyu tabletleri Hazır çorbalar Konserveler Salamura besinler Soya sosu Hardal Ketçap Soslar Salam,sucuk, sosis Kurutulmuş Sebzeler Peynir Krakerler Fast-food besinler Tuzlu kuruyemişler MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Bazı Yiyeceklerin Sodyum İçerikleri (100 g/mg) Tuz 40 000 mg Et Suyu Tableti 24 000 mg Kabartma Tozu 11000 mg Turşu 1300 mg Ketçap 1000 mg Cibs (patates) 1000 mg Hazır Çorba 5300 mg Kaşar Peyniri 700 mg Lor Peyniri 400 mg Süt 49 mg Yumurta 138 mg Dana Eti 80 mg Tavuk Eti 70 mg Balık 68 mg Tuzlu Kraker 1100 mg Yufka 1000 mg Ekmek 585 mg Kereviz 100 mg Enginar 86 mg Ispanak 70 mg Havuç 47 mg Kuru Soğan 10 mg Marul 9 mg Salatalık 5 mg Taze Fasulye 7 mg Domates 3 mg Patates 3 mg MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Ekmek ve Tuz Türk Gıda Kodeksi Ekmek Tebliğinde Yapılan Değişiklikle Ekmekteki Tuz Oranı Azaltılmıştır. % 1.75 % 1.5 MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

ETİKET OKUMA KARBONAT (SODYUM BİKARBONAT) KABARTMA TOZU SALAMURA DİSODYUM FOSFAT MONO SODYUM GLUTAMAT (MSG) NaCl(Sodyum klorür) TUZ (SODYUM KLORÜR) MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

ETİKET OKUMA SODYUM KAZEİNAT (KEK,HAZIR BESİNLER) SODYUM SİTRAT (ASİTLİĞİ DÜZENLEYİCİ) SODYUM NİTRAT (SUCUK,SALAM,SOSİS KIRMIZI-PEMBE RENK VE KORUYUCU) SODYUM PROPİONAT (UNLU MAMÜLLER KORUYUCU) SODYUM SÜLFİT (KORUYUCU ,İŞLENMİŞ ET ÜRÜNLERİ) SOYA SOSU MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

MONO SODYUM GLUTAMAT HAZIR ÇORBALAR TUZOTLAR TAVUK VE ET SUYU TABLETLERİ HAZIR SOSLAR CİBSLER HAZIR KÖFTELER VE ISITILIP YENİLEN ET ÜRÜNLERİ SUCUK,SALAM,SOSİS VB.

TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK İÇİN İlk Önce Tadına Bak Masa Da Tuzluk Yok Salça Varsa Tuz Ekleme Et Ve Tavuk Suyunu Kendin Yap

TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK İÇİN 1 Hafta Sonra Daha Kolay Biraz Sabret Limon Ya Da Ya Da Tuz Eklenmemiş Baharat Ekle Çökelek Ve Daha Az Tuzlu Peynirleri Tercih Et Tuz İçeriğini Azaltmak İçin Peynir Ve Zeytini Suda Beklet MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

TUZ TÜKETİMİNİ AZALTMAK İÇİN Etikette Sodyum Miktarına Dikkat Et.Daha Az Sodyumlu Ürünleri Tercih Et Tuz Eklenmemiş Kuruyemişleri Tercih Et Salam, Sosis Ve Sucuk Gibi İşlenmiş Et Ürünlerini Daha Az Tüketin Fast Food Besinlerden Uzak Durun Hazır Soslar,ketçap Ve Hardal Gibi Ürünlerini Daha Az Tüketin MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Tuz Tüketimini Azaltmak İçin Daha fazla taze sebze ve meyve tüketin Satın aldığınız hazır besinlerin etiketlerini mutlaka okuyun ve daha az tuzlu olanları tercih edin Yemeğinizin lezzetini arttırmak için tuz yerine maydanoz, nane, kekik, dereotu, rezene, fesleğen, limon gibi besinler ile baharatları kullanın MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

Tuz Tüketimini Azaltmak İçin Tuz Yerine Maydanoz, Nane, Kekik, Dereotu, Rezene, Fesleğen, Limon Gibi Besinler İle Baharatları Kullanın Yemeklerle birlikte yoğurt tüketilmesi tuz tüketiminin azaltılmasına yardımcı olur Maden suları kaynağına göre farklı miktarda sodyum içerir, sodyum içeriğini etiketinden kontrol edin MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

İYOT VE TUZ Türkiye’ de 1994 yılından beri “İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı” yürütülmektedir. Program kapsamında 1998 yılında tuzun iyotlanması konusunda yasal düzenleme yapılarak tuzların iyotlanması zorunlu hale getirilmiştir. Türk Gıda Kodeksi Tuz Tebliği Tebliğ No: 2007/53 23 Ocak 2008 tarih ve 26765 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yeniden düzenlenmiştir. Bu çerçevede ülkemizde sofralık tuzlar iyotla zenginleştirilmekte, sadece 250 gramlık iyotsuz sofra tuzları hastalığı olan kişiler için üretilmektedir. MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

İYOT VE TUZ Sağlığınız için az ama iyotlu tuz tüketin İyotlu tuz; zeka geriliğini ve beyin hasarını önler, okul başarısını arttırır İyot Kaybını Önlemek İçin Tuzu; * Yemeklerinizi pişirdikten sonra ekleyin * Serin, kuru ve ışıksız ortamda ve koyu renkli cam kaplarda saklayın MUĞLA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

OBEZİTE VE FİZİKSEL AKTİVİTE Dyt. Mustafa YILDIZ Muğla Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Programlar ve Kanser Şubesi

OBEZİTE VÜCUMUZDA AŞIRI MİKTARDA YAĞ DEPOLANMASI SONUCU ORTAYA ÇIKAN VE ÖLÜMLE SONUÇLANAN BİR ÇOK SAĞLIK SORUNUNA NEDEN OLAN ÇOK ÖNEMLİ BİR HASTALIKTIR.

OBEZİTE HER YIL DÜNYA DA 2.8 MİLYON KİŞİ OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR NEDENİYLE HAYATINI KAYBETMEKTEDİR. HER YIL BU RAKAM GİDEREK ARTMAKTADIR.

OBEZİTE Yetişkin erkeklerde vücut ağırlığının %15-18'i, kadınlarda ise %20-25'ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Bu oranın erkeklerde %25, kadınlarda ise %30'un üstüne çıkması obeziteyi oluşturmaktadır.

OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU KRONİK HASTALIKLAR İnsülin direnci – Hiperinsülinemi Tip 2 Diabetes Mellitus Hipertansiyon Koroner arter hastalığı Hiperlipidemi – Hipertrigliseridemi Metabolik sendrom

OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU KRONİK HASTALIKLAR Safra kesesi hastalıkları Bazı kanser türleri (kadınlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri ) Osteoartrit Felç Uyku apnesi

OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU KRONİK HASTALIKLAR Karaciğer yağlanması Astım Solunum zorluğu Gebelik komplikasyonları Menstruasyon düzensizlikleri Aşırı kıllanma Ameliyat risklerinin artması

OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU KRONİK HASTALIKLAR Ruhsal sorunlar (Anoreksiya nevroza (yemek yememe) veya Blumia nevroza (kusarak yediği besinlerden yararlanmama) Toplumsal uyumsuzluklar Deri enfeksiyonları, kasıklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonları Kas-iskelet sistemi problemleri

ATEROSKLEROZ Yağlı Bandlar

ATEROSKLEROZ İlerlemiş Faz

ATEROSKLEROZ Geç Ülseratif Faz

İSKEMİ

ÜLKEMİZDE OBEZİTE 1990 ERKEKLERDE %9 KADINLARDA %24

İLİMİZDE OBEZİTE 2005 YILINDA YAPILAN ARAŞTIRMADA MUĞLA İLİNDE YAŞAYAN 6-15 YAŞLARI ARASINDAKİ 4260 ÇOCUK VE GENÇLERDE YAPILAN ARAŞTIRMADA ERKEKLERİN % 9.1’i KIZLARIN %7.6’i OBEZDİR.

OBEZİTE ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ BEDEN KİTLE İNDEKSİ BEL ÇEVRESİ BEL KALÇA ORANI

BEDEN KİTLE İNDEKSİ BKI = AĞIRLIK (KG) / BOY (KARE) (M) 18.5 – 24.9 ARASI NORMAL 25 – 29.9 ARASI FAZLA KİLOLU 30 – 34.9 ARASI 1. DERECE OBEZ 35 – 39.9 ARASI 2. DERECE OBEZ 40 VE ÜZERİ MORBİD (ÖLÜMCÜL) OBEZ

BEL ÇEVRESİ KADINLARDA 88 CM VE ÜZERİ ERKEKLERDE 102 CM VE ÜZERİ

OBEZİTE TEDAVİ YÖNTEMLERİ TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ FİZİKSEL AKTİVİTE İLAÇ TEDAVİSİ CERRAHİ TEDAVİ

TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ ENERJİ ALIMININ AZALTILMASI YETERLİ VE DENGELİ BESLENME HERKES İÇİN FARKLI DAHA YAVAŞ VE SIK ARALIKLARLA BESLENME DAHA FAZLA DOYGUNLUK DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ

Kontrol Edici Faktörler Dengeli Kilonun Fizyolojisi Kontrol Edici Faktörler Alınan Enerji Tüketilen Enerji

OBEZİTE VE YAĞ 1 G YAĞ 9 KALORİ 1 G UN 4 KALORİ 1 G ET 4 KALORİ ENERJİ VERİR

OBEZİTE VE YAĞ YAĞLI BESİNLER; DAHA LEZZETLİ DAHA AZ ÇİĞNEME GEREKTİRİR.

ZEYTİNYAĞI KEPÇEYLE , BARDAKLA YA DA DOĞRUDAN ŞİŞEDEN BOLCA DÖKMEYİN

Tarihsel Süreçte İnsan Besin İçerikleri Tarımcı Köylü Nişasta Şeker Protein Yağ Modern İnsan Avcı/Toplayıcı

DAHA AZ YİYEREK DOYMAK İÇİN HER LOKMAYI EN AZ 10 DEFA ÇİĞNE HER LOKMADAN SONRA ÇATALI- KAŞIĞI BIRAK EKMEĞİ KAŞIK YAPMA İLK ÖNCE SALATADAN BAŞLA EKMEĞİNİ MUTLAKA DİLİMLETTİR.

ARA ÖĞÜNLER DAHA TOK HİSSETMEK İÇİN SAAT 11 00 VE 16 00 MUTLAKA ABARTMADAN KEK,PASTA YERİNE; TAZE YA DA KURU MEYVE BİR AVUÇ ÇİĞ FINDIK, CEVİZ YA DA BADEM AYRAN,SÜT VEYA CACIK KISIR PEYNİRLİ SANDVİÇ ÇÖKELEK – YEŞİL SOĞAN HAŞLANMIŞ YUMURTA DOMATES

TAM BUĞDAY EKMEĞİ KEPEK EKMEĞİ DEĞİL DAHA DOYURUCU TOHUM (RUŞEYM) KISMI AYRILMAMIŞ POSA KAYNAĞI B1 VE BİRÇOK BESİN ÖĞESİ VAR DAHA LEZZETLİ

TAM BUĞDAY EKMEĞİ MİDE VE BARSAK KANSERLERİNE KARŞI KORUYUCU KABIZLIĞA KARŞI KORUYUCU KAN KOLESTEROLÜNÜ DÜŞÜRÜCÜ ETKİSİ VAR ZAYIFLAMAYA YARDIMCI SİNDİRİMİ DAHA KOLAY

Kansızlık ve Beslenme Kırmızı et , karaciğer ve yumurta daha sık tüketilmeli Öğünlerde mutlaka C vitamini kaynağı besinler tüketilmeli Pekmez,kuru meyve tüketimi önemli Kafein içeren içecek (çay,kahve,kola) tüketimi azaltılmalı ve demir kaynağı besin tüketildikten en az 45 dk sonra tüketilmeli.

ERGENLİK VE BESLENME TOST SİMİT HAMBURGER CİBSLER HAZIR KEKLER BİSKÜVİLER KOLALI VE GAZLI İÇECEKLER HAZIR MEYVE SULARI ÇİKOLATA VE ŞEKERLEMELER

KANTİNLER EN ÇOK SATILAN YİYECEK MADDELERİ TOST SİMİT HAMBURGER DÖNER GAZLI İÇECEKLER ÇİKOLATA VE ŞEKERLER

SİMİT UN SIVIYAĞ TUZ SU SUSAM PEKMEZ ???

TOST SUCUK ?? KAŞAR ?? YAĞ ?? KETÇAP ?? MAYONEZ ?? BOYA FIRÇASI ??

ETİKET OKUMA NE ZAMAN ÜRETİLMİŞ SON KULLANMA TARİHİ ÜRETİM İZNİ VAR MI? KAÇ GRAM KAÇ KALORİ NE KADAR TUZ VAR İÇİNDE NELER VAR?

ETİKET OKUMA EVDE YAPILMIŞ KEK UN , YUMURTA ,ŞEKER ,YAĞ ,SÜT HAZIR KEK GLİSEROL ( NEM TUTUCU) ,SODYUM HİDROJEN KARBONAT,KORUYUCU (POTASYUM SORBAT) GLİKOZ ŞURUBU,FRUKTOZ ŞURUBU,ASİTLİĞİ DÜZENLEYİCİ SİTRİK ASİT, KIVAM ARTTIRICI (KSANTAN GAM)

FİZİKSEL AKTİVİTE YÜRÜYÜŞ KOŞMA BİSİKLETE BİNME BAHÇE İŞLERİ YÜZME VOLEYBOL, BASKETBOL VB.SPORLAR

ÜLKEMİZDE FİZİKSEL AKTİVİTE DÜZENLİ % 3.5 BELLİ ARALIKLARLA %29 HİÇ YAPMAYAN % 67.5

FİZİKSEL AKTİVİTE HEDEF KALP HIZI 220- (YAŞ) = MAKSİMUM KALP ATIŞ SAYISI AKTİVİTE YAPARKEN İDEAL KALP ATIŞ SAYISI MAKSİMUM KALP ATIŞININ YARISI KADAR

FİZİKSEL AKTİVİTE ÖRNEK YAŞ : 50 MAKSİMUM KALP ATIM SAYISI : 220 – 50 = 170 İDEAL KALP ATIM SAYISI : 170 / 2 = 85 (BU SAYI EN FAZLA % 20 DAHA ARTTIRILABİLİR)

FİZİKSEL AKTİVİTE UYGUN KIYAFET AYAKKABI ZEMİN SICAKLIK SIVI TÜKETİMİ AKŞAM YA DA SABAH

FİZİKSEL AKTİVİTE BAŞLARKEN YAVAŞ GİDEREK DAHA HIZLI NEFES KONTROLÜ MÜMKÜNSE KONUŞMADAN SPOR ALETLERİ EN SON

GÜN İÇİNDE FİZİKSEL AKTİVİTE ARAÇLA GİTMEK YERİNE YÜRÜYEREK YA DA BİSİKLETLE ÇOCUKLARINIZA MOTORSİKLET YERİNE BİSİKLET HEDİYE ALIN BAHÇENİZE BİSİKLETLE YÜRÜYEREK YA DA BİSİKLETLE GİDİN

KALORİ HARCAMASI ( 70 KG) UYUMA 82 KALORİ OKUMA YAZMA 123 KALORİ GEZEREK YÜRÜME 140 KALORİ TEMPOLU YÜRÜME 273 KALORİ KOŞMA YAVAŞ 545 KALORİ KOŞMA HIZLI 1091 KALORİ BİSİKLET HIZLI 520 KALORİ FUTBOL 477 KALORİ YÜZME 545 KALORİ

FAST FOOD HAMBURGER 500 KALORİ PATATES KIZARTMA 390 KALORİ KOLALI İÇECEK (400 ML) 180 KALORİ DONDURMA 350 KALORİ

SON OLARAK DAHA AZ YAĞ DAHA AZ ŞEKER DAHA AZ TUZ DAHA AZ FAST FOOD DAHA FAZLA FİZİKSEL AKTİVİTE

TEŞEKKÜRLER Dyt. Mustafa YILDIZ Muğla Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Programlar ve Kanser Şubesi Obezite , Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Birimi