YEŞİM BAYKAL 109032090

FİİLİMSİLER

Fiilimsiler üç gruba ayrılır: Fiiller (Ad Eylemler) Sıfat-Fiil Ekleri (Ortaçlar) Zarf Fiil Eki (Ulaç, Bağ-Eylem)

İSİM FİİLLER Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mek, -mak,-iş, -ış, -üş, -uş, -me, -ma ekleri getirilerek yapılır.

ÖRNEKLER : Bir gülüşün ömre bedel. Gün biter gülüşün kalır bende. Seninle akşamları yürüyüşe çıkardık. Adamın yalvarışlarını bir görecektin.

Unutuş, unuturlar seni de. Bu kucaklayış belki de bir haykırışın sesiydi. Yaşamak, ölmekten zor. Buralardan gitmek istiyorum.

İçimde maziden kalma duygular var. Onunla yeniden başlamayı düşünüyor musun? Madem ki yükseliş var iniş olmadan olur mu? Seni bile özlemek istemiyorum bu akşam.

NOT-1: İsim- fiil ile türetilen bazı sözcükler, isim-fiil özelliğini yitirip kalıplaşarak kalıcı bir nesne ya da kavram adı olabilir. Artık bunlara isim-fiil eki olarak bakmamak gerekir. *kaymak, kaçmak, dondurma, kavurma, dolma, gözleme, bağış, geviş…

NOT-2: Fiilden fiil yapım eki olan –iş ile isim-fiil yapım eki olan –iş’i birbirine karıştırmamak gerekir. Anlamsal olarak fiilden isim yapım eki (işteşlik eki) bir işi karşılıklı ya da birlikte yapma anlamı verir. İsim-fiil eki böyle bir anlam vermez.

Gülüşün çok güzel. (isim-fiil eki) Onu öyle görünce gülüştüler. (işteşlik eki)

NOT-3: Fiilden fiil yapan olumsuzluk eki olan -me,-ma ile isim fiil eki olan -me, -ma birbirine karıştırılmamalıdır. Fiilden fiil yapan -me, -ma fiile olumsuzluk anlamı katarken, fiil eki olan -me, -ma fiile olumsuzluk anlamı katmaz.

Artık sevmeyeceğim. (olumsuzluk eki) İnsanın mesleğini sevmesi gerekir. (isim-fiil eki)

SIFAT-FİİL EKLERİ Fiil soylu sözcüklerin sonuna –an, -en, -ası, -esi, -mez,-maz, -ar, -er, -dik, -dık, -dük, -duk, -tık, -tik, -tük,- tuk, -ecek, -acak, -müş, -muş, -mış, -miş ekleri getirilmek suretiyle yapılır. Sıfat-fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması kurar.

ÖRNEKLER: Her seven sevilen boy aynasıdır. İşleyen demir pas tutmaz. Öpülesi o eller beni tuttu. Yıkılası Bağdat nice askerler yedi.

Onunla unutulmaz akşamlar yaşadık. Bilinmez diyarlara gitme. Senin bu yaptığın olur iş değil. Benim doğduğum köyleri akşamları eşkıyalar basardı.

Tanıdık bir yüz çıkmadı karşımıza. Görülecek günler var daha aldırma gönül. Bense penceremde gelmeyecek saatleri beklerim. Gelecek hafta sınavım var.

NOT: Zaman ekleriyle sıfat-fiil eklerini karıştırmamak gerekir. Zaman ekleri şahıs ekinden önce gelerek fiili yüklem yapar. Sıfat-fiil ekleri ise genellikle sıfat yapar ve üzerine isim çekim eklerini alabilirler. Ancak zaman ekleri, isim çekim eklerini almazlar.

Hiç oturacak zamanım yok. s i (-acak sıfat tamlaması kurmuş bu yüzden sıfat-fiil ekidir.)

Oğlum, okuyacak ve büyük adam olacak. (Zaman eki; çünkü fiili yüklem yapmış.) Okumuş insanlar daha kültürlü. (s.f.e.) s i Annem okumayı çok istemiş. (zaman eki)

ZARF-FİİL EKİ Fiil, kök ve gövdelerinin üzerine –ınca, -dıkça, -dığında, -ken, -ı… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a..-a, -ıp ekleri getirilerek oluşturulur. Zarf,fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olurlar.

ÖRNEKLER: Ben gidince hüzünler bırakırım. Senin bu halini görünce lise yıllarımı hatırladım. Gözlerin, gözlerime değince felaketim olurdu, ağlardım. Öldüğünde henüz çok gençti.

Sen geçerken sahilden sessizce, gemiler kalkar yüreğimden gizlice Sen ağlarken ben nasıl gülerim. Onu görür görmez tanıdım. Yarim sen gideli yedi yıl oldu.

Gülerek yanıma geldi. Böyle yaparak beni çok üzüyorsun. Hiçbir şey söylemeden geri gitti. Sizin durmaksızın çalışmanız lazım.

NOT-1: Bir cümlede ne kadar fiilimsi varsa o kadar da yan cümle var demektir.

NOT-2: Bir cümlede fiilimsi varsa o cümle girişik bitişik cümledir.

NOT-3: Bir cümledeki fiilimsi sayısıyla temel cümlenin yükleminin toplamı o cümledeki yargı sayısını verir.