Milli Eğitim Bakanlığı örgüt yapısı Prof.Dr. Mustafa ERGÜN Afyon Kocatepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ Milli Eğitim Bakanlığı örgüt yapısı

Örgüt Örgüt yapısı (güç ve yetkinin kullanılma biçimleri) Yapı, temel ve belirli görevleri kapsayan makamlar dizisi ile, bu makamların sahipleri arasındaki ilişkileri düzenleyen normlar dizisi

Gelenekleşmiş örgütlerde yapı durgun bir özellik gösterir ve süreçten üstün tutulur. Bu yapıya uymayan davranış da problemli kabul edilir. Böyle davranışlar örgüt mantığından sapmış sayılır. Halbuki bir örgütte sapmış kabul edilen davranış, diğerinde uygun görülebilir

3797 sayılı Millî Eğitim Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa ile de MEB’in görevleri belirlenmiştir. Buna göre; 1. Atatürk ilkelerine, devrimlerine ve T.C. Anayasası’nda belirtilen Atatürk Millîyetçiliğine bağlı, Türk Ulusu’nun millî, ahlakî, manevî, tarihi, kültürel değerlerini benimseyen, koruyan, geliştiren; ailesini, yurdunu, ulusunu seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasa’nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen, bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar yetiştirmek üzere, Bakanlığa bağlı her kademedeki öğretim kurumlarının öğretmen ve öğrencilerine ait bütün eğitim ve öğretim hizmetlerini plânlamak, programlamak, yürütmek, izlemek ve denetim altında bulundurmak. 2. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve her çeşit örgün ve yaygın eğitim kurumlarını açmak, yükseköğretim dışında kalan   öğretim kurumlarının diğer bakanlık kurum ve kuruluşlarınca açılmasına izin vermek.

3. Türk yurttaşlarının yurt dışında yapacakları eğitim ve öğretim hizmetlerini düzenlemek ve yürütmek. 4. Diğer bakanlık, kurum ve kuruluşlarca açılan, yükseköğretim dışında kalan örgün ve yaygın eğitim kurumlarının denklik derecelerini belirlemek, program ve yönetmeliklerini hazırlayıp onaylamak. 5. Türk Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı ortaöğretim kurumlarının  program, yönetmelik ve öğrenim denklik derecelerinin belirlenmesi konularında iş birliğinde bulunmak. 6. Yükseköğretimin, millî eğitim  politikası bütünlüğü içinde yürütülmesini sağlamak için Yükseköğretim Yasası ile Bakanlığa verilmiş olan görev ve sorumlulukları yerine getirmek. 7. Okullardaki beden eğitimi, spor ve izcilik eğitimi ile ilgili hizmetleri yürütmek. 8. Yükseköğrenim gençliğinin barınma, beslenme ihtiyaçlarını ve maddî yönden desteklenmelerini sağlamak.

1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile Bakanlık Avrupai bir örgüte dönüşmüştür. Merkez örgütünde maarif nazırının başkanlığında, ilmî ve idarî iki daireden oluşan bir Meclis-i Kebir-i Maarif (büyük eğitim meclisi) ve il düzeyinde bu meclisin şubesi ve icra organı olarak, bir maarif müdürünün başkanlığında maarif meclisi kurulmuştur.

1879’da Nezaret  merkez örgütü, öğretim basamaklarına göre daireler halinde düzenlenmiş ve bu temelde, Cumhuriyet döneminde de geçerliliğini sürdürmüştür. Meşrutiyetten Önce Meşrutiyetten Sonra Mekâtib-i Aliye (yüksekokul) Tedrisat-ı Tâliye (ortaöğretim) Mekâtib-i Rüşdiye (ortaokul) Tedrisat-ı İptidaiye (ilköğretim) Mekâtib-i Sıbyaniye (ilkokul) Mekâtib-i Hususiye (özel okullar) Telif ve Tercüme Tahrirat (yazı işleri) Matbaalar (yayın) Muhasebat   Sicil İstatistik Levazım Evrak

Kurtuluş Savaşı yıllarında iki eğitim bakanlığı vardı Kurtuluş Savaşı yıllarında iki eğitim bakanlığı vardı. Ankara’da Maarif Vekâleti, İstanbul’da Maarif Nezareti. 1920 yılında Maarif Vekâleti; 1. Program Heyeti, 2. İlk Tedrisat Dairesi, 3. Orta Tedrisat Müdürlüğü, 4. Türk Asârı Atikası Müdürlüğü, 5. Sicil İstatistik Müdürlüğü

- 1923 - 1935: “Maarif Vekâleti”, - 1935 - 1941: “Kültür Bakanlığı”, - 1941 – 1946: “Maarif Vekilliği”, - 1946’dan sonra “Millî Eğitim Bakanlığı”, - 1950’den sonra “Maarif Vekâleti”, - 1960’tan sonra “Millî Eğitim Bakanlığı” , - 1983’ten sonra “Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı”, - 1989’dan sonra “Millî Eğitim Bakanlığı”

Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkındaki 3797 sayılı Yasa’ya göre MEB bugün; olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Millî Eğitim Bakanlığı, taşrada 81 il ve 58’i büyük şehir merkez ilçesi olmak üzere 850 ilçede örgütlenmiştir. MEB’in,  21 eğitim müşavirliği ve 17 eğitim ataşeliği olmak üzere 22 ülkede temsilciliği  bulunmaktadır.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI MERKEZ TEŞKİLATI (8/4334 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararına Göre) (1982) Müsteşar Müsteşar Yrd. (5) Ana Hizmet Birimleri Danışma ve Denetim Birimleri Yardımcı Birimler Olmak üzere beş grupta toplanır.

iki müsteşarlı dönem bitmiş, tek müsteşar ve 5 yardımcı. Genel müdürlükler 22’den 12’ye indirilmiş, 16 adet bağımsız daire başkanlığı, 32 adet bağımlı daire başkanlığı oluşturulmuştur. Tüm atamalar “personel genel müdürlüğü”nde toplanmış. Araştırma planlama ve koordinasyon kurulu ile Bilgi İşlem dairesi kurulmuştur. Öğretmen okulların genel Müdürlüğü kaldırılmış, öğretmen yetiştirme yüksek öğretime bağlanmıştır. “Öğretim genel müdürlüğü” Eğitim genel Müdürlüğü” ne dönüştürülmüştür. İlköğretim Genel Müdürlüğü “Okul Öncesi” hizmetlerini kapsayacak biçimde düzenlenmiştir.

179 Sayılı Kanun Hükmünde kararname ile (1983), 1926/789 tarih sayılı “Maarif Teşkilatına Dair Kanun” ile 1933/2287 tarih sayılı “Maarif Vekaleti Merkez Teşkilatı ve Vazifesi Hakkında Kanun” ve “ek ve tadilleri” yürürlükten kaldırılmıştır.

Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü ile Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu. Bakanlığın üstünde “Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu” kurulmuştur. Bir de bakanlıkla ilişkileri sınırlı olan “Yüksek Öğretim Kurulu” bulunmaktadır.

179 Sayılı Kanun Hükmünde kararnameye göre Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı’ndaki sürekli kurullar şunlardır. Milli Eğitim Şurası, Gençlik ve Spor şuraları, Eğitim ve Öğretim Yüksek Kurulu, Gençlik Hizmetleri Kurulları, Mesleki ve Teknik Öğretim Yüksek Danışma Kurulu, Çıraklık Kurulu, Yaygın Eğitim ve Koordinasyon İşbirliği Kurulu, Öğrenci Disiplin Kurulları, Türkiye İzcilik Teşkilatı Milli İzcilik Kurulu, Gençlik Faaliyetleri Yüksek Disiplin Kurulu

Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri 1980 yılına kadar Özel Eğitim Hizmetleri adı altında İlköğretim Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmüş, 1998’de Daire Başkanlığına dönüştürülmüş; 1992’de ise Genel Müdürlük olmuştur. 4359 Sayılı kanunla Bilgisayar Eğitimi ve Hizmetleri Genel Müdürlüğü görevlerinde de değişiklikler yapılmış, Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü adını almıştır.

Milli Eğitim Akademisi 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri hakkında kanunun 55’inci maddesi bağlı kuruluş olarak yer almaktadır.

Merkez Örgütünün bugünkü yapısı, görevden çok biçimi başlangıç olarak almıştır. Bunun sonucunda, önce görevlerin tekrarı ve karışması; sonra aynı görevleri yapan birimlerin çoğalması gibi iki önemli sorun ortaya çıkmıştır. Örgüt modeli kadar, örgütteki insan öğesi de geliştirilmelidir. Zaten eğitimimizdeki birçok model değişmeleri, insan öğesinin gelişimi ile desteklenmediğinden, başarısız kalmıştır. . Bakanlığın bilimsel kurulu diye nitelendirilen Talim ve Terbiye Kurulunun, gerek nitelikleri gerekse görevleri bakımından görevini tam yapamıyor. Çünkü bilimsel nitelik ve hukuksal güvencesi yok.

”Eğitimimizde uzman gibi yönetici sınıfının da kabul edilmeyişi sonucunda, gerçekte var olan bu yöneticilerin doyumunu sağlamak için yapay yollara başvurulmuştur. Bunlardan biri olan ek görev mekanizması gereğince, en yüksek yöneticiler bile okul müdürlerinin maiyetinde çalışır duruma girmişler ve örgütte hiyerarşi, rol ve statü kavramları zedelenmiştir.(Bursalıoğlu, 2002, S,59)