Plan Demans, tanımlar Her unutkanlık demans mıdır ? Alzheimer Hastalığı Diğer demanslar Kanıta dayalı değerlendirme Tanı algoritması ve özet

DEMANSI NASIL TANIYALIM ? Prof.Dr. Abdulkadir Koçer-2012

Demans / Bunama ? Demans, beyin hastalığına bağlı olarak bilişsel fonksiyonlarındaki kötüleşmeyi ifade eder Daha önceki bilinen bir seviyeden geriye gidiş Yavaş, sinsi başlangıç ve ilerleme Geri dönüşsüz, >6 ay Sosyal yaşantıyı ve çalışma kapasitesini olumsuz etkiler

Demans Sendromu MSS’ nin edinsel ve multifaktöriyel nedenlerle hasarlanması sonucu, bilinç bulanıklığı olmaksızın, birden fazla kognitif alanın bozukluğu (bellek, yargılama, soyut düşünce, dil vb.) ile birlikte non kognitif değişikliğin olması ve (kişilik ve davranışlarda), bununla ilintili olarak günlük yaşam aktivitelerinin eskisi düzeyinde sürdürülememesine neden olan, doğal seyri açısından kalıcı, sıklıkla da ilerleyici bir klinik tablodur.

Demans sendromunun semptomatolojisi Demansın sonsuz yüzü vardır ve ne çıkacağını kestirmek zordur 1. Kognitif 2. Davranışsal 3. İşlevsel (GYA’lar)

Demans önemli bir sağlık problemi % Age

Sınıflandırma Birincil Dejeneratif Demanslar (60%) Alzheimer hastalığı (AH)* Fronto-temporal lober dejenerasyon Lewy cisimciği demansı ve Parkinson hastalığı Vasküler Demans (30%) Küçük damar hastalığı – Stratejik enfarkt Multi enfarkt demansı İkincil, demansa neden olan hastalıklar (10%) Depresyon, tümörler, enfeksiyonlar, metabolik hastalıklar vs.

Alzheimer Hastalığı ? Yavaş ilerleyici dejeneratif hastalık Kolinerjik nöronlar ve sinaptik bağlantıların destrüksiyonu ile giden Ety ? Beta amyloid üretimi ve tau proteininin hiperfosforilize olması Yaş Demanslı hastaların >50%

Demans Nadir BİR HASTALIK DEĞİL! Yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. 65 yaşın üzerindeki nüfusun % 2 - 4’ünde değişik derecelerde demans görülürken 80 yaşın üzerindeki bireylerde bu oran % 20' lere kadar çıkmaktadır. Türkiye’de ortalama 250.000 hasta ve %10 tedavi alıyor

AH’nın ilerlemesi Hafif Orta Şiddetli Son dönem Bağımsız yaşam Yıl Afazi Apraksi Ajitasyon Bellek Yönelim Dezoryantasyon İdrar ve gayta problemleri Beslenme problemleri Motor problemler Bağımsız yaşam Yanıtsızlık Yatağa bağımlı Disfaji Enfeksiyonlar Bilişsel bozulma Fonksiyonel bozulma Yıl

HKY (Petersen 2003) Normal değil, demanslı değil(DSM IV, ICD 10) Bilişsel defisit -Bildirme -Objektif klinik testlerle ortaya konmuş GYA etkilenmemiş Geçiş süreci ???

Normal Yaşlanma HKY Demans Bilişsel yetmezlik Zaman (yıl)

Erken demans ? 6-25% yılda Normal HBY AH 1-2% yılda MMSE>24-26

Tanı amaçlı neler yapılabilir ? Öykü* Erken dönemde önemli bir problem -Anormal mi ? -Bellek ? Diğer bilişsel işlevler ? -İlerleyici mi ? -İkincil bir nedenle ilişkili mi ? -Birincil demansı düşündüren yeterli veri var mı ?

Anormal mi ? “Hayat hatırlamaktır” Fatura unutma, randevu problemi… Dezoryantasyon (kaybolmalar) ! GYA ve fonksiyonlarını etkileyen bir sorun ! “Unutkanlıkla ilgili detayları akrabalarından aldığımız hastalar” !

Tanı çalışması “Kaynaklar” “Kriterler” Klinik öykü Tanı DSM-IV/ NINCDS Muayene Görüntüleme MRI veya BBT SPECT / PET BOS / Kan EEG NPT

Medial Temporal Lobe Atrophy

Examples-SPECT Alzheimer Frontotemporal Vascular Dementia dementia

Alzheimer Hastalığı Tanı Kriterleri

ALZHEIMER HASTALIĞI-Klinik Tanı Kriterleri En yaygın biçimde kullanılan iki tanı aracı; 1. DSM-IV: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders,4’üncüsü. 2. NINCDS-ADRDA: National Institute of Neurol and Comm Dis and Stroke and AD and Rel.Dis.Ass.

NINCDS-ADRDA’nın UYARILARI *Ani başlangıç *Fokal nörolojik bulgular *Hastalığın erken evrelerinde nöbetler ve/veya denge ve yürüyüş bozukluğu

ALZHEIMER HASTALIĞI Non-kognitif Alanlar *Davranışsal problemler Depresyon Psikotik bulgular *Gündelik Yaşam Aktiviteleri(GYA)

Tanı için gerekli şart - 1 Kognitif yıkım edinilmiş olmalıdır mesleki ve sosyal işlevleri etkileyecek düzeyde olmalı daha önceden varolan daha yüksek bir işlev düzeyinden düşüşe yol açmalıdır

Tanı için gerekli şart - 2 Tek bir kognitif alandan ziyade birden çok alanda kötüleşme olmalıdır Bellek bozukluğunu + aşağıdakilerden az bir tanesini içeren bozukluk olmalı Afazi Apraksi Agnozi Yürütücü işlev bozukluğu

Tanı için gerekli şart - 3 Koma gibi herhangi bir uyanıklık bozukluğu bu tablonun nedeni olmamalıdır Diğerleri; 1. Akut konfüzyon 2. Delirium (Madde kötüye kullanımı, toksinler, genel tıbbi bozukluk..) Demans, SSS ve sistemik hastalığa bağlı değildir. Demans psikiyatrik hastalığa bağlı değildir

AH ? AH benzeri demans tanısı için; Bellek kaybının başkalarınca da tasdik edilmesi Birden çok kognitif alanda kaybın göterilmesi Sekonder demans nedenlerinin dışlanması (varsa muhtemel AH)

AH- Makroskopi

AH- Mikroskopi *Senil(Nöritik)Plaklar *Nörofibriller İğcikler *Nöronal kayıp-subreaktif gliozis *Granulovakuoler Dejenerasyon Not: Bu bulgulara ileri yaşlılıkta ve diğer bazı nörodejeneratif hastalıklarda da rastlanabilmektedir.

Nöritik plaklar Senil nöritik plak Amiloid birikimi

Nörofibriler yumaklar

AH - Laboratuvar

LR+ for different diagnostic tests. AD vs Controls (SBU data up to 2004) Method Nstudier Nind. LR+ Neuropsych .test 5 742 14,3 (MMSE 1 316 9) Clock test 5 381 10 APOE 78 38000 2,0 EEG 6 638 3,9 MR/CT 14 1600 9,0 SPECT/PET 14 1315 4,2 CSF t-tau 20 2555 11,8 CSF p-tau 12 1129 9,6 CSF Ab 5 422 6

Kılavuzlar bize neler söyler ? EFNS BT ve MRG kullanılmalı (+ NICE) SPECT ve PET – şüphe varsa (NICE: ”mutlaka”) EEG (CJD veya epileptik nöbet) (NICE: yalnızca CJD) APOE genotiplemesi ???

A Tau ApoE Chol Inflam OS Kombinasyon tedavisi ???