GERİATRİK PSİKİYATRİ; YAŞLILAR ARTIYOR, SORUNLARI ÇOĞALIYOR... Prof.Dr. Işın Baral Kulaksızoğlu

Türkiye’ de 65 yaş üzeri nüfus %6.3 ama 2050 de %19 olacak (A.B.D de %26) En hızlı büyüyen nüfüs kesimi yaşlılar İhtiyaçlarımız için hiçbir hazırlığımız yok

Yaşlılık Psikiyatrisi Psikiyatrik hastalıklar Hastalıkların yaşa özgü belirtileri ve sunumları Farklı etyolojik nedenler Yaşlılığa özgü ek biyolojik değişiklikler Farklı tedavilerin gerekliliği Psikososyal Sorunlar Yaşanılan yerlerin yaşlılara göre düzeninin sağlanması Yaşlıları koruyan kanunlar hazırlanması Bakım ve huzurevleri açılması Yaşlı istismarın önlenmesi Bakım verenlerin sorunları

D-D-D Afektif bozukluklar Nörodejeneratif hastalıklar Depresyon Nörodejeneratif hastalıklar Alzheimer Demansı Amnestik ve diğer kognitif bozuklular Akut konfüzyonel durum, Delirium Psikotik bozukluklar Anksiyete bozuklukları Diğerleri..

Alzheimer Demansı

Epidemiyoloji Prevalans [%] 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 Yaş grubu 90+ Prevalans 1.2 2.8 5.8 13.3 22.6 33.5 Demansın prevalansı yaşla birlikte kademeli olarak artar. Her 5 yılda bir ikiye katlanarak artar. Bickel 2002, pooled data

AH ve ATD (MAH) Kavramları Alzheimer hastalığı: patolojik tanı Nörofibriler yumaklar ve amiloid plaklar tarzında biriken anormal protein katlanma ürünlerinin kendilerine özgü bir nöro anatomik seçicilikle beyin dokusunda yayıldığı dejeneratif bir hastalık. Alzheimer tipi demans sendromu: klinik tanı Çekirdeğini yakın bellek bozukluğunun oluşturduğu çoğul kognitif bozuklukların GYA’ları alışılmış düzeylerinde sürdürülemez kıldığı bir demans sendromudur. Gürvit

Alzheimer Sendromu Bellek de dahil en az 2 kognitif alan, günlük yaşam aktivitelerinin idamesini engelleyecek ağırlıkta, sinsi başlangıçlı, yavaş ilerleyen bir seyirle bozulur, bu tablo demansa neden olabilen başka bir hastalıkla açıklanamaz. DSM-IV : ATD NINCDS-ADRDA: MAH/MüAH Tanısal duyarlılık/özgüllük %90

Yeni Kriterler

Başlıca Demans Alt Tipleri Lewy CD Parkinson HD FTD Diğer Diğer %10-25 VaD %15-20 AH %60-70 Alzheimer hastalığı (AH) en sık demans nedenidir (Evans, JAMA, 1989; 262: 2551-2556)

Bu Görüşmede Aile Fertlerinden de Bilgi Alınmalıdır. Unutuyor mu? Neleri unutuyor? Ne zamandır var? Nasıl başladı ve ilerledi? Günlük yaşamını nasıl ve ne derecede etkiliyor? Psikiyatrik belirti var mı? Halüsinasyon, depresyon, delüzyon, ajitasyon Başka fiziksel bir hastalığı var mı? İlaçları neler? Ailede başka demans hastası var mı?

Genel Yaşam Aktiviteleri Enstümental GYA’lar Temel GYA’lar Alışveriş Yemek hazırlama Günlük ev işleri Nakil araçlarını kullanma Para kontrolü Telefon kullanımı Kişisel yazışmaları yürütme Durumları ve açıklamaları kavrama Ev gereçlerini kullanma Hobiler/boş zaman etkinliklerini gerçekleştirme Giyinme Kişisel hijyen ve özbakım Banyo yapma Yemek yeme Tuvalete gitme Yürüme

Demanslarda Ayırıcı Tanı Kognitif bozukluğun tipi Başlangıç ve seyir özellikleri İşlevsel bozukluğun seyri Davranışsal ve/veya motor bulguların mevcudiyeti; mevcutsa tablodaki ağırlıkları ve katılım zamanlamaları Biyolojik belirleyiciler

Kognitif Yıkıma Neden Olabilecek A.D Dışı Durumlar GERİ DÖNÜŞÜMLÜ DEPRESYON TİROİD HASTALIKLARI İLAÇ YAN ETKİLERİ İLAÇ TOKSİSİTESİ DELİRİUM ENFEKSİYONLAR ORGAN YETMEZLİKLERİ ELEKTROLİT DENGE BOZ GERİ DÖNÜŞÜMSÜZ DİĞER DEMANSLAR VASKÜLER FRONTOTEMPORAL LEWY CİSİMCİKLİ PARKİNSON YKL İNME ENSEFALİT DİĞER ..(CA MET. JC HASTALIĞI...)

Kardinal Alanın Ağırlığına Göre Demanslar Kognitif > Davranışsal > Motor > AH PPA/SD LCD PKA FTD Depresyon PHD VaD NBH KBD PSP HD Gürvit

Başlangıç ve Seyre Göre Demanslar Sinsi/kronik sürekli AH PKA LCD PSP FTD KBD PHD HD Akut-subakut/hızlı CJD Paraneoplastik LA FTD-ALS MSS kronik enfeksiyonları YKL Akut/kronik basamaksı VaD Statik Travmatik beyin hasarı Hipoksik ansefalopati HSE sekeli Stratejik enfarkt demansı Gürvit

Alzheimer Hastalığında Klinik Seyir Nasıldır? Yavaş başlar Sinsi ve yavaş ilerler Başlangıçta sadece bellek bozukluğu ile başlar Zamanla diğer kognitif, psikiyatrik ve işlevsel sorunlar eklenir Geri dönüşümsüzdür

Normal yaşlanma 0.5 MCI 1 Hafif demans %48 CDR %31 2 Orta demans %21 3 Bellekle ilgili yakınmalar yok veya özel isim unutma gibi sübjektif yakınmalar İlerleyici unutkanlık, objektif yakın bellek bozukluğu, GYA’larda bozulma yok 0.5 MCI Çoğul kognitif bozukluklar, enstrümental GYA’larda bozulma: hobiler, mali işler, yabancı mekanda yön bulma, alet kullanma, ± depresyon 1 Hafif demans %48 CDR Kognitif bozulmada artış, ev çevresinde yön bulma, iletişim, temel GYA’larda güçlük: giyinme, yıkanma, beslenme; davranışsal problemler: hezeyan, halusinasyon, anksiyete, fobiler %31 2 Orta demans Global kognitif yıkım, temel GYA’larda tümüyle bağımlı, ajitasyon, amaçsız tekrarlayıcı hareketler, sifinkter kontrol kusuru, yürüyüş bozukluğu %21 3 Ağır demans 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Yıl Hebert 2003

Alzheimer Hastalığında Klinik Evreler I AH’nin HAFİF EVRESİ (MMSE= 21-30) Galasko 1997

Alzheimer Hastalığında Klinik Evreler II AH’nin ORTA EVRESİ (MMSE= 10-20) Galasko 1997

Alzheimer Hastalığında Klinik Evreler III AH’nin İLERİ EVRESİ (MMSE <10) Galasko 1997

Alzheimer Hastalığında Görülen Psikiyatrik Belirtiler Nelerdir? Deluzyonlar Halüsinasyonlar (görsel/ işitsel ve diğerleri) Ajitasyon Anksiyete Depresyon Mood elevasyonu Apati Disinhibisyon İrritabilite Motor kontrolsüzlük

Yapılması Gerekenler MUAYENE LABORATUAR TA / nabız Kalp solunum sistemi Yürüyüş /denge Psikiyatrik değerlendirme Nörolojik değerlendirme Diğer hastalıklar: diabet, KOAH... LABORATUAR Tam kan sayımı Tiroid fonksiyonları Bun-kreatinin Akş Kc fonksiyon testleri Elektrolitler, kalsiyum B12-folik asit Sy testi Ekg

AH Risk Faktörleri Modifiye edilebilir Modifiye edilemez Serebrovasküler hastalık Diabet Hipertansiyon Hiperkolesterolemi Hiperhomosisteinemi Obesite Hipotiroidi Depresyon Modifiye edilemez Yaş (toplam risk ~%12)* Aile öyküsü (toplam risk %27)* APOE-ε4 (tek: ORx3; çift: ORx10)§ Kadın cinsiyet Eğitim Kafa travması *Hardy 2005 (http://www.geneclinics.org/profiles/alzheimer/details.html#gcID16827) §Bertram, Tanzi. J Clin Investigation 2005 Gürvit

Tedavi Psikososyal tedaviler Farmakolojik tedavi EKT ve diğerleri.... Doğru tanı ve gerekli olunca ilaç; Az ilaç; yavaş titrasyon; yan etkilerin gözlenmesi; maliyet analizi gibi faktörler söz konusudur.

İlaç Seçenekleri AChE inhibitörleri Diğer demans ilaçları. Atipik antipsikotikler Antidepresanlar Diğerleri Mood stabilizatörü (Na valproat,lityum ...) Psikostimulanlar Anksiyolitikler