Ortopedik engelli çocuklar

Temel hareket fonksiyonlarını olumsuz şekilde etkileyen vücudun nörolojik veya kas sistemlerinde doğuştan ya da sonradan edinilmiş yetersizlik Tanım

Sınıflandırma Ortopedik yetersizlik ya da sağlık sorunlarının derecesine göre sınıflandırılması Meydana geldiği yere göre sınıflandırılması

Derecesine göre sınıflandırılması Hafif derecede yetersizlik Orta derecede yetersizlik Ağır derecede yetersizlik

Meydana geldiği yere göre sınıflandırılması I. Sinir sistemi ile ilgili yetersizlikler II. Kas iskelet sistemi ile ilgili yetersizlikler III. Sağlıkla ilgili sorunu olanlar

Sinir sistemi ile ilgili yetersizlikler Merkezi sinir sisteminde meydana gelen bir zedelenme belirli vücut parçalarını hareket ettirme, kullanma, kontrol etmesinde yetersizliklere neden olur. Küçük kas-büyük kas becerilerinde işlev kaybına yol açar.

Motor problemin yanı sıra görme vb Motor problemin yanı sıra görme vb. alanlarda da meydana gelen yetersizlikler programlarda uyarlamaları gerektirir.

Serebral palsy (beyin felci) (SP) SP çeşitli hareket ve duruş bozukluklarına neden olur. Sinir ve kaslarda herhangi bir problem olmamasına karşın, beyinde bulunan ve kasların kasılıp/gevşemesini kontrol eden mekanizmanın bozulması sonucu kasılmalar ortaya çıkar.

SP devam... Erken yaşlarda uygun fizyoterapi programına alınmamaları, egzersiz programının düzenli uygulanmaması, uzun süreli kötü/uygun olmayan pozisyonda kalmaları sonucunda duruş bozuklukları, eklemlerde tutulmalar görülmektedir.

Çocuğun erken dönemde tanılanması erken eğitim programlarına hemen başlayabilmeleri açısından önemlidir Çocuk, ailenin uygun yönlendirilmesiyle eğitim ve fizyoterapi programlarına alınmaktadır.

SP’li çocuklarda emme, yutma, beslenmeyle ilgili sorunlara rastlanıyor. Kas gerginlikleri ve kasılmaları bazen uyarlanmış cihazlar, ilaç tedavileri ile ya da cerrahi müdahalelerle kontrol altına alınabiliyor.

SP SP’li çocuğun eğitiminde ekip çalışması: Doktor, Özel eğitimci, Sınıf öğretmeni, Fizyoterapist, İş-uğraşı terapisti, Dil/ konuşma terapisti

Günlük yaşam becerilerini kazanmaları için yardım (okul öncesi ve okul dönemi için önemli) Teknolojik gelişmeler: Ses komutuyla çalışan bilgisayarlar, Elektrikli tekerlekli sandalye, El yazısını geliştirmek için uyarlanmış aletler, Özel oturma ve transfer aletleri İletişim araçları

Spina Bifida Hamileliğin erken dönemlerinde omurgada doğuştan bir yetersizlik olması sonucunda oluşur. Omuriliğin alt kısmını, bacak kaslarını ve duyuyu kontrol eden sinirlerin gelişimde yetersizlik meydana gelir.

Spina bifida devam... Çocuk hidrosefali yüzünden shunt ameliyatı geçirdiyse, öğretmen uyku hali, kusma, baş ağrısı, rahatsızlık hissi ve şaşılık gibi uyarıcı belirtilere dikkat etmeli

Spina bifida devam... Çoğunluğunda felç, idrar, gaita kontrolüyle ilgili yetersizlikler vardır, Yazı yazma, soyunma vb. etkinlikleri yapabilirler Cihazlar, koltuk değnekleri ya da yürüteçle yürürler, uzun mesafede tekerlekli sandalye Mimari engeller ortadan kaldırılmalı

Çocuk felci Aşı, İlaç tedavisi, beslenme, fizyoterapi, cihazlarla yetersizlik en aza indirilmeye çalışılır

Multiple skleroz MS ilerleyici bir sinir sistemi hastalığıdır, Çocuklarda nadir görülür, Erken dönemlerde yorgunluk, denge bozukluğu, kas güçsüzlüğü ve duyu bozuklukları, ileri dönemlerde zihinsel problem, görme/ konuşma bozukluğu, spastise, mesane ve bağırsak sorunları oluşabilir. Kişiden kişiye değişir/ normal bir yaşam/tekerlekli sandalye/tekrarlanan ataklarla kötüleşebilir

Omurilik zedelenmesi Trafik kazası, yüksekten düşme, derin olmayan sulara dalma (içimdeki deniz) Tümörler, bel fıtığı, bazı sinir sistemi hastalıkları sonucu Omurilik zedelenmesi olanlar için fizik tedavi, bağımsız yaşam için gerekli yardımcı cihazlar ve psikolojik destek programları bulunmaktadır.

Travmatik beyin yaralanmaları Araba, bisiklet kazaları, düşme, saldırı, çocuk istismarı Zihinsel yetersizlik, dil-konuşma kaybı, hafıza kaybı, nöbetler, davranış ve algı ile ilgili problemler meydana gelir Sık sık mola verme, okul gününün kısaltılması, uyarlamalar ve kaynak oda desteği sağlanmalı

Rett sendromu Kızlarda görülen, ağır zihinsel gerilik ve otistik özelliklerin görüldüğü ilerleyici sinir sistemi ile ilgili bozukluk Normal gelişim gösterirken gelişim durduğu uzun bir duraklama dönemi geçirir Gelişimsel düzeyinde gerilik görülür, sahip olduğu beceriler kaybolmaya başlar Elde stereotipik hareketler (el çırpma vb) davranışlar görülmeye başlar,

Rett sendromu Yürüyüş gergin ve hantal Doğduğunda kafa çevresi normalken, kafa büyümesinde yavaşlama (alıcı ve ifade edici dil becerilerinde bozulmalar/gecikmeler) Oluşumunun önlenmesi, tedavisi mümkün değil Fizyoterapiyle motor gerilik yavaşlıyor, yürüme ve denge geliştiriliyor, cihazlarla elin amaçlı kullanımı sağlanabiliyor.

Kas iskelet sistemi ile ilgili ortopedik yetersizlik Kas hastalığı Kol-bacak eksikliği Kalça çıkığı Doğuştan şekil bozukluğu Romatoit artrit Ateşli romatizma

Kas hastalığı Vücut kaslarında ilerleyici yazıflık ve kullanılamaz hale gelmesi (kalıtsal) Bunların da çeşitli tipleri var (örneğin, becker distrofisi vb.) Fizyoterapi, düzenli egzersiz, uygun yardımlar, uygulamalarla bağımsızlık en iyi düzeyde tutulur Enerjisi sınırlı olduğu için uzun otobüs yolculuğundan kaçınılmalı

Kas hastalığı devam... Önemli dersler günün ilk saatlerine alınmalı Not tutamıyorsa not tutan başka birisi ya da mp3

Kas hastalığı devam...

Kol-bacak eksikliği Kaza-cerrahi müdahale sonucu Protezler Büyük uyarlamalar olmaksızın normal sınıfta yer alır

Kalça çıkığı Herhangi bir düzenlemeye gerek yoktur Ortopedik cerrahinin en ciddi hastalıklarından biri olan doğuştan kalça çıkığı, kalça eklemindeki top (femur başı) ile yuva (asetabulum) ilişkisinin değişik derecelerde bozulmasıdır. Doğuştan kalça çıkığı daha çok kızlarda olur.

Doğuştan şekil bozukluğu Nedeni tam bilinmiyor çoğunluğu kalıtımsal Çok hafif (parmak yapışıklığı/fazlalığı) Çok ciddi (kalpte, yemek borusunda, beyinde) Protez ve yardımcı cihaz Mimari engellerin kaldırılması, ev ve okul ortamında çevresel düzenlemeler

Romatoit artrit Eklemlerde iltihaplanma Eklemlerde ağrı, şişlik, tutukluk Bitkinlik, hareketler sırasında ağrı, yemek yeme/giyinme gibi özbakım becerilerinde zorluk El bileği ve parmaklarda etkilemişse yazı yazma, resim yapma vb. motor becerilerde, diz, ve ayak bileği eklemleri etkilenmişse, koşma, yürüme, merdiven çıkma, beden eğitimi derslerinde zorlanmaktadır/yorucu etkinliklerden kaçınılmalı

Ateşli romatizma Belirtileri bitkinlik, ateş, yorgunluk, susuzluk, iştahsızlık ve kilo kaybı. Kalça gibi büyük eklemlerde şişlik, kızarıklık, ağrı, hareket kısıtlanmasına ve tedavi edilmediğinde kalp problemlerine neden olur Yorucu etkinliklere katılmaması konusunda dikkat edilmeli

Sağlıkla ilgili sorunlar Epilepsi (sara) Astım Şeker hastalığı Kistik fibrozis Orak hücre anemisi Hemofili Yanıklar Kanser AIDS

Epilepsi (sara) Çeşitli psikolojik, fiziksel ve duygusal faktörlerin (yorgunluk, telaş, heyecan, kızgınlık, şaşkınlık, ışık, ses vb.) nöbetleri tetiklediği düşünülmektedir Arkadaşlarının ve öğretmenlerinin nöbetten önce bilgilendirilmeleri gerekir

Epilepsi Dört tip nöbet vardır: büyük nöbet, küçük nöbet, karışık kısmi nöbet, basit kısmi böbet Nöbet türlerine göre yapılması gerekenler değişiklik göstermektedir

Epilepsi devam... Büyük nöbet: nöbet başlamadan önce çocuğun kendini güvenli bir yere ve pozisyona alması önemli Kaslar sertleşir, bilincini kaybeder ve yere düşer, kollarda ve bacaklarda çırpınmalar başlar Soluk almakta zorluk, idrarını/gaitasını kaçırma, dişlerin kenetlenmesi ve dilini ısırma

Epilepsi devam... Büyük nöbet geçiren kişi yorgunluk, zihin bulanıklığı, uyuma isteği hissetmektedir Gün içinde daha çok görülüyor Çocuk etiketlenmeden diğer çocuklar bilgilendirilmeli Nöbet geçirme sırasında yapılacak ilk yardım

Epilepsi devam... Küçük nöbet: daha az şiddetli ancak daha sık Birkaç saniye için bilincini kaybeder/nöbet geçirdiğinin farkında olabilir ya da olmayabilir Nöbet sırasında dalıp gider, boş boş bakar, rengi solar, gözlerini kırpar, elinde tuttuğu şeyi düşürür. Öğretmen sınıf arkadaşlarına uygun şekilde açıklama yapmalıdır

Karışık kısmi nöbet (psikomor nöbet) Elde, ayakta ya da yüzde istemsiz hareketler, seğirmeler şeklinde ortaya çıkar Ağzını şarpırdatma, dudaklarını yalama, giysilerini çıkarma gibi amaçsız hareketler yapar 2-5 dakika sürer Çocuk nöbet sırasında olanları hatırlayamamaktadır

Astım Hırıltılı solunum, öksürme, nefes darlığı berlitileri olan akciğer hastalığıdır. Astım atakları konusunda öğretmenin bilgilendirilmesi önemlidir.

Şeker hastalığı (diyabet) Belirtileri, susuzluk, baş ağrısı, kilo kaybı, sık idrara çıkma ve yaraların geç iyileşmesi Bazı kişilerin insülin yapması gerekmektedir Diyabetik şok yaşandığında, bir adet kesme şeker, az miktarda şekerli su ya da meyve suyu alınmasıyla belirtiler sona ermektedir. Diyabetik koma yaşandığında doktora haber verilmelidir

Kistik fibrozis Genetik geçişli bir hastalık Hastanede uzun süre yatmaları gerekebilir Diğer çocukların hastalık hakkında bilgilendirilmesi, hastalığın bulaşıcı olmadığının belirtilmesi sosyalleşmeleri açısından önemlidir

Orak hücre anemisi Kırmızı kan hücrelerinin yapısında kalıtsal bir bozukluk sonucu ortaya çıkar Çocuk fiziksel güç harcadığı, oksijensiz kaldığı zamanlarda zorlanmakta ve acı çekmektedir

Hemofili Kan pıhtılaşma mekanizmasında bir bozukluğun olduğu kalıtsal bir hastalık En ciddi sonucu iç kanamadır Yaralanma olasılığını azalmak amacıyla riskli durumlarda tekerlekli sandalye kullanılmaktadır.

Yanıklar Ağır yanıklar sonucu dokularda ağır zedelenmeler, uzun süreli fiziksel sınırlanmalar, psikolojik sorunlar ortaya çıkmaktadır Yanık tedavisinden sonra çocuğun görünüşüyle ilgili öğretmene ve öğrencilere açıklama yapılması gerekir (çocukların hazırlanması ve sosyal kabulü açısından önemli)

Kanser Çocukların görünüşlerinin bozulmasına, zayıflamalarına, saçların/kirpiklerin/kaşların dökülmesine neden olmaktadır. Görünüşteki bu değişikliğin arkadaşları tarafından soyutlanmasına neden olmayacak şekilde önceden arkadaşları bilgilendirilmelidir

Aids Kişi zamanla vücudun bağışıklık sistemini etkilenerek mikroplara karşı savunmasız kalmaktadır Kanunen okula gitme hakları vardır

Değerlendirme İlk önce tıbbi tanılama sonra eğitsel değerlendirme: sınıfta uyarlamalar yapılması gerekmektedir. Bu uyarlamaları yapabilmek için çocuğun; büyük kas, küçük kas, özbakım, bilişsel, iletişim, sosyal becerilerde performans düzeyi belirlenir

Teknoloji Teknolojik gelişmeler öğrencilere yaşamlarını ve hareket etmeyi kolaylaştırmak, iletişim kurmak, öğrenmek için yardımcı olur.

Teknoloji devam... Baş destekli tekerlekli sandalyeler Ses komutuyla çalışan bilgisayarlar

Teknoloji devam... Yüksek teknolojik araçların kullanımı gibi, sapı kalınlaştırılmış kaşıklar/ kalemler/makaslar gibi düşük teknolojik araçlar da kullanılabilmektedir.

Teknoloji devam... Birçok uyarlamalarla bilgisayar kullanabilmektedir: sesle, göz hareketi ile, ağızda tutulan ya da başa tutturulan bir çubukla, ayak başparmağıyla

Teknoloji devam... İnternet aracılığıyla ödevleri hakkında bilgi sahibi olabilmektedirler. Hareket için biyonik kol ve bacaklar (beyinden elektriksel sinyalleri toplayan bir alıcı bulunur)

Eğitim Öğrencilerin özel gereksinimleri birbirinden farklıdır. Sıklıkla hareketle ilgili yardıma gereksinim duyarlar. Fiziksel çevrenin uygun hale getirilmesi gerekmektedir.

Eğitim devam... Profesyonellerden ve ailelerden oluşan disiplinler arası bir ekip, ortopedik ya da sağlık yetersizliği olan öğrencinin eğitsel programının başarıya ulaşması için 5 amaç belirlenmiştir: 1. Günlük yaşam becerilerini de kapsayan fiziksel yetersizlik 2. Kendinin farkında olma ve sosyal yeterlik 3. İletişim 4. Akademik gelişme 5. Mesleki yeterlik

Sınıf öğretmeni etkinliklerde uyarlamalar yapmalı: Öğrencinin performansı hakkında kaynaştırma ekibine bilgi vermeli Devamsızlığı sık olan öğrenciler için ek eğitim sağlanmalı Hareket edebilmesi için çevresel düzenlemeler ve materyallerde uyarlamalar yapılmalı (fırçayı ağzıyla tutması, kalemi kalınlaştırmak vb.)

Fiziksel ve sağlık gereksinimlerinin karşılanması Öğretmenler öncelikle öğrencilerin fiziksel ve sağlıklarına ilişkin bilgileri topladıktan sonra diğer öğrencilere ne tür bilgiler verilmesi gerektiğini düşünmelidir Kaynaştırma ekibiyle tartışılmalıdır Çocuğun sadece yetersizliği değil, yeterli olduğu alanlar da vurgulanmalıdır/akranlarının sorduğu sorular açık bir şekilde cevaplanmalı

Öğrenciler yetersizlikleri yüzünden sınıftaki etkinliklerden izinli olmamalıdır Sınıf standartları değiştirilmelidir. Örneğin, tekerlekli sandalye kullanıyorsa ya da hareket sınırlılığı varsa sınıftan biraz erken çıkmasına izin verilebilir Dinlenme, tuvalete gitme gibi ihtiyaçlarında derse ara vermeleri gerekebilir

Bazı öğrenciler için diyet ya da etkinlikle ilgili kısıtlamaları izlemek zor olabilir Bunu ortadan kaldırmak için, örneğin, ödül olarak yiyecek yerine etkinlik kullanmak, öğrenci spor yapamıyorsa öğretmen yardımcısı olması vb. uygun olabilir.

Fiziksel çevrenin değiştirilmesi Mimari engellerin azaltılması gerekir Bina ve sınıfların tekerlekli sandalyenin geçebileceği genişlikte olması gerekir Rampaların olması gerekir

Sınıf, tuvalet, kantin vb Sınıf, tuvalet, kantin vb. yerlerin tekerlekli sandalyeyle hareket edebileceği uygunlukta olmalı, Tuvaletlerde tutamaklar olmalı Zemin kaymayan malzemeyle yapılmalı Halı saçakları ortadan kaldırılmalı Kapılardaki eşikler kaldırılmalı Kapılar içe doğru açılmalı

Kapı/pencere kolları, muslukların, elektrik prizlerinin, lamba düğmeleri uygun yükseklikte olmalı. Bu düzenlemeler başkalarına bağımlılığı ortadan kaldırır.

Eğitimsel etkinlikleri uyarlama Kağıt gizli bir bantla sıraya tutturulabilir Kalemin ucuna ip bağlanarak, diğer ucunu da sıraya raptiye ile tutturarak kalemin düştüğünde kolaylıkla alabilmesi sağlanabilir Cevapları yazmak yerine kaydetmesi sağlanabilir Not tutmakta güçlüğü olan öğrenciler için öğretmenin ders notlarının bir kopyası verilebilir