AÇLIK, İŞTAH, TOKLUK Prof.Dr. Meral AŞÇIOĞLU Sağlık Slayt Arşivi: http://hastaneciyiz.blogspot.com

Açlık,tokluk ve iştah duyuları, besin alımı ile enerji tüketimi arasında bir denge oluşturacak şekilde beslenme davranışının gerçekleşmesini sağlar.

Besin alımı ve enerji tüketimi arasındaki dengeyi sağlayan beslenme ile ilgili duyuların merkezleri hipotalamustadır. Merkezler bu dengeyi sağlarken, gastrointestinal kanal ve karaciğerden çıkan nöral ve hormonal mesajlar ile plazma glukoz düzeyi ve plazma serbest yağ asidi düzeyi vb mesajların koordinasyonuna göre bir beslenme davranışı gerçekleştirilir.

Beslenme ile ilgili merkezler Açlık merkezi  Lateral hipotalamusta Tokluk merkezi  Ventromedial hipotalamusta Türe özgü besin seçiciliği ile ilgili merkez  Amigdalada Mekanik aktiviteler ile ilgili merkez  Beyin sapında (Çiğneme, yutma) İştah merkezi  Anterior hipotalamusta

Beslenme ile ilgili merkezler karşılıklı koordineli olarak çalışıp vücut ağırlığının oldukça dar sınırlar içinde sabit tutulmasını sağlarlar.

Açlık: Kişinin şiddetli besin alma isteği duymasıdır. Bu duyu; mideden kaynaklanan açlık kasılmaları şeklindeki duyular ve farklı bir çok uyarıya bağlı olarak beslenme ile ilgili merkezlerde oluşturulur.

Besin alımının akut düzenlenmesinde rol alan uyarılar 1. Kan glikoz düzeyi (Glikostatik teori). 2. Kan aminoasit düzeyi (Aminostatik teori). 3. Kandaki yağ sindirim ürünlerinin düzeyi (lipostatik teori). 4. G.I. Dolgunluk, G.I’al hormonlar (CCK). 5. Çevre sıcaklığı 6. Baş bölgesindeki çiğneme ve yutma ile ilgili reseptörlerin uyarılma düzeyi

Besin alımının uzun süreli düzenlenmesinde rol alan uyarılar 1. Kandaki yağ sindirim ve metabolizma ürünlerinin düzeyi. 2. Troid hormon düzeyleri. 3. Insulin düzeyindeki bozukluklar. 4. Anormal psişik durumlar. 5. Zayıf düşüren hastalık sonrası nekahat. 6. Kalıtsal yapı

Besin alımının düzenlenmesinde rol alan nörotransmitterler: - Serotonin (besin alımını azaltır) - Katekolaminler (adrenalin, noradrenalin, dopamin) 2 adrenerjik reseptör aktivasyonu iştahı artırır.  adrenerjik ve dopaminerjik reseptörlerin aktivasyonu iştahı azaltır.

YEMEYİ ARTTIRAN, AÇLIK DUYUSU OLUŞTURAN FAKTÖRLER NORADRENALİN (NA) NÖROPEPTİD Y (NPY) GALANİN OPİYOİD PEPTİDLER GİBİ NÖROMEDİYATÖRLER BÜYÜME HORMONU SALIVERİCİ HORMON(GHRH) GHRELİN OREKSİNLER NA, HİPOTALAMUSTAKİ ALFA 2 ADRENERJİK RESEPTÖRLER NPY, HİPOTALAMUSTA VE YEME İLE İLGİLİ BEYİN SAPI ÇEKİRDEKLERİNDEKİ AKSON UÇLARINDA NA VE NPY, DAHA ÇOK KARBONHİDRATLI BESİNLERİN YENİLMESİNDE ARACILIK EDER

YEMEYİ AZALTAN, TOKLUK DUYUSU OLUŞTURAN FAKTÖRLER SEROTONİN VE DOPAMİN GİBİ SSS NÖROTRANSMİTTERLERİ HEM GASTROİNTESTİNAL HORMON HEM DE SSS NÖROMEDİYATÖRÜ İŞLEVİ YAPAN KOLESİSTOKİNİN (CCK) VE BOMBEZİN(GRP) SSS’ DE NÖROMEDİYATÖR İŞLEVİ YAPAN KORTİKOTROPİN SALIVERİCİ HORMON (CRH) PANKREAS HORMONLARI OLAN İNSÜLİN, GLUKAGON,AMİLİN , GLUKAGON-BENZERİ PEPTİD 1 (GLP-1) HORMON İŞLEVİ YAPAN DÖRT DOYMA FAKTÖRÜ (LEPTİN, ADİPOSİN,AGUTİ PROTEİNİ VE SATİETİN) NORADRENALİN ALFA 1 RESEPTÖRLERİ ÜZERİNDEN ALFA-MELANOSİT STİMÜLE EDİCİ HORMON

LEPTİNİN ROLÜ HİPOTALAMUSU ETKİLEYEREK BESİN ALIMINI BASKILAR AYNI ZAMANDA ENERJİ TÜKETİMİNİ ARTTIRIR NPY’NİN EKSPRESYONUNU AZALTMASININ ETKİSİ VARDIR LEPTİNİN PLAZMA DÜZEYİ YAĞ DOKUSU HACMİ İLE KORELASYON GÖSTERMEKTE

LEPTİNİN ROLÜ-2 LEPTİN YOKLUĞU OLAN FARELERDE OBESİTE , ENERJİ KULLANIMINDA AZALMA VE HİPERFAJİ GÖRÜLMEKTEDİR OBES İNSANLARDA KANDA LEPTİN DÜZEYİ YÜKSELMİŞTİR . SEBEBİNİ TARTIŞINIZ. LEPTİN HASSASİYETİNDE AZALMA TANIMLANMIŞTIR

Anoreksia nevroza: Hipotalamik beslenme merkezi anormalliklerinde veya psikolojik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan şiddetli iştahsızlık. Afaji: Açlık merkezindeki bir lezyona veya ventromedial merkezin sürekli uyarılmasına bağlı olarak gelişen tokluk hissi sonunda oluşabilir, besin alımının durdurulmasıdır.(Yutma felci de afajiye neden olabilir.) Hiperfaji: Aşırı beslenme.

Açlığın vücuttaki besin depolarına etkisi Karbonhidrat depoları enerji gereksiniminin ortalama 12 saatlik bir kısmını karşılar. Açlıkta yağlar en önemli enerji kaynağıdırlar, vücuttaki tüm yağ depoları boşalıncaya kadar boşalmaları kesintisiz devam eder. Yağların metabolizma ürünü olan asetoasetik asit, -hidroksibutirik asit, aseton kan-beyin bariyerini aşıp beyin tarafından enerji için kullanılabilirler.

Açlıkta proteinlerin enerji için kullanımı 3 fazda oluşur. Karaciğerdeki kolay mobilize olabilen proteinlerin glikoneojenezle glikoza dönüşümü Yavaş dönem Enerji temininin proteinlerle kısıtlı kaldığı hızlı yıkım dönemi

Sağlık Slayt Arşivi: http://hastaneciyiz.blogspot.com