KIYMET Gümrük Kıymeti

Kıymet Nedir ? Kıymet; “…değer, istenen; alım gücü; bir şeyin karşılığı; başka bir şeyin yerine geçen veya onunla değiştirilebilen…” ifadeleriyle tanımlanabilir. Eşyaya kıymetini veren, o eşyaya duyulan istek, ihtiyaç, tercih ya da ulaşılabilirliktir. Bir eşyanın kıymeti, elde edilmesi ile ortaya çıkar. Bu ise eşyanın satın alınması, kiraya verilmesi, ödünç verilmesi, değiş tokuş edilmesi veya takas edilmesi ile meydana gelir.  

Gümrük Kıymeti “Gümrük kıymeti”; eşyanın bir ülkeden diğerine fiziksel hareketi sonucunda ithalatçı ya da alıcının, ithalatçı ülke gümrük idaresine verdiği “kıymet beyanı” ile ortaya çıkar.   Gümrük kıymeti, gümrük vergisinin ad valorem usulde belirlenmesine imkân sağlayacak şekilde tespit edilir. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (GATT) VII nci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşmanın (Kıymet Anlaşması) 15.1 (a) Maddesi ithal eşyasının gümrük kıymetini; “ad valorem gümrük vergisi tarh edilecek kıymet” olarak tanımlamıştır.

Gümrük Kıymetinin Tarihçesi “Brüksel Kıymet Tanımı” ( BKT ) Batılı ülkeler kıymet ve ticarete ilişkin ihtiyaç duyulan konuları incelemiş ancak gümrük kıymeti hakkında genel prensipleri belirleyecek bir Anlaşmaya 1947 yılında Cenevre’de yapılan Birleşmiş Milletler Ticaret ve İş Gücü Konferansına kadar ulaşamamıştır. Bu Konferansın sonuçları, GATT 47’nin VII nci Maddesinde son halini almış, fakat bu ilkeler gümrük kıymetinin pratik uygulamasına dair yol gösterir nitelikte olamamıştır.  

Avrupa Gümrük Çalışma Grubu 1947 yılında gümrük kıymeti alanında uluslararası iş birliğini artırmak hedefiyle Brüksel’de toplanmıştır. Bu hedefler arasında, bir gümrük birliği içinde kullanılmak üzere kıymet tanımına ilişkin bir taslak hazırlamak ve bu tanımın uygulanmasına yönelik yöntemleri belirlemek de bulunmaktadır.

Bu doğrultuda, GATT’ın VII nci Maddesinde yer alan prensiplere uygun taslak metin 1949 yılının ortalarında hazırlanmış ve 15 Aralık 1950 tarihinde Brüksel’de imzalanan ve 28 Temmuz 1953 yılında yürürlüğe giren Gümrük Kıymet Sözleşmesine derç edilmiştir. Bu Sözleşme, Brüksel Kıymet Tanımı ( BKT ) olarak bilinmektedir. BKT gümrük kıymetini, kıymeti belirlenen eşyanın tasavvur edilen bazı koşullar altında satılabileceği fiyat olarak kabul eder. BKT’nın ana unsurları fiyat, zaman, mekân, miktar ve ticari düzeydir.

“Tokyo Turu” 1973 ve 1979 yılları gümrük kıymeti açısından yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. “Tokyo Turu” olarak bilinen Tokyo Çok Taraflı Ticaret Müzakereleri Cenevre’de gerçekleşmiştir. Müzakerelerin bu turu, uzun süredir görülen en belirgin ticaret politikası tartışmalarına sahne olmuştur. Tokyo Turu’nun öncelikli hedefi, “ticaretin önündeki engelleri kaldırarak dünya ticaretinin büyümesini ve serbestîsini sağlamaktır”. Bu hedefin sağlanmasının bir yolu da yaygın olarak benimsenecek ortak bir uluslararası kıymet sisteminin kabulü ile benzer ve pozitif kıymet kurallar bütünü oluşturmaktır.

Tokyo Turu’nun sonunda GATT’ın VII nci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşma (GATT Kıymet Kodu) kabul edilmiş ve böylece “ithal eşyası için gerçekte ödenen veya ödenecek fiyat”a dayanan pozitif bir kıymet sistemi oluşturulmuştur. Bu Kod’un temel amacı ticari gerçekliklerle uyumlu, keyfi ve fiktif kıymetlerin kullanımını ortadan kaldıran, ithal eşyası için adil, yeknesak ve objektif bir kıymet sistemi yaratmaktır. Uluslararası ticarette kısıtlamaları azaltmak ve ticaretin kolaylaştırılması da bu kıymet sisteminin esasları arasındadır.

1 Ocak 1981’de yürürlüğe girdiği tarihte GATT Kıymet Kodunun 25 taraf ülkesi vardı. 1953’te kullanılmaya başlanan ve sadece CIF ülkelerce uygulanan BKT’nın aksine, Kıymet Kodu hem FOB hem de CIF ülkelerce uygulanabilmekteydi. BKT, 1974’de FOB ülkelerini de içine alacak şekilde değiştirilmiştir.

DTÖ Kıymet Anlaşması’nın Gözden Geçirilmesi Uruguay Turu Kıymet Kodu, 1994 yılında GATT’ın VIII nci Ticaret Müzakeresi olan Uruguay Turu sonunda imzalanan Marakeş Deklarasyonunun yayınlandığı 15 Nisan 1994 yılına kadar değiştirilmeden kullanılmıştır.  

Uruguay Turu (Uruguay Çok Taraflı Ticaret Müzakereleri) 1986 yılında başlamış ve Aralık 1993 yılında tamamlanmıştır. Bu Tur, dünya ekonomisindeki kötü gidişten dolayı bazı ülkelerin “eskinin koruma politikalarına” yönelmesine duyulan tepki nedeniyle başlatılmıştır. Eğer eskiye dönüşe izin verilirse, Kıymet Kodu’nun etkisini ve kullanım alanını kaybedeceği düşünülmüştür.  

Gümrük Kıymeti açısından Uruguay Turu’nun getirileri arasında, GATT’ın VII nci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşmanın içeriğini ve hedeflerini güçlendirmek ve özellikle Madde 17’ye; tek bayi, tek dağıtıcı, tek mümessil uygulamasına; minimum kıymet kullanımının terk edilmesine ve Madde 20’inin uygulanmasına vurgu yapmak sayılabilir.

Uruguay Tur’u sonunda aşağıdakiler kabul edilmiştir. 1 Ocak 1995’te Dünya Ticaret Örgütü’nün kurulması, DTÖ’ ye imzacı tüm ülkelerin, Kıymet Anlaşması da dahil olmak üzere GATT 94’ün tüm anlaşma ve hükümlerini kabul etmesi, Anlaşmazlıkların Halli Mekanizmasının Kabulü, Gelişmiş ülkelerce gelişmekte olan ülkelere verilen teknik yardıma ilişkin önceki Protokolün yerini alan Ek III, İspat yükümlülüğü, asgari (minimum) kıymetler ve tek bayi, tek dağıtıcı ve tek mümessile ilişkin kararların kabulü, Kıymet Kodunun I, II, III, IV bölüme ve 3 eke ayrılması, Kıymet Kodunun adının DTÖ Kıymet Anlaşması olarak değiştirilmesi.

Beyannameye Eklenen Belgelerde Kıymet Gümrük Yönetmeliğinin 114. maddesi ve devamındaki maddeler. Müsteşarlıkça belirlenecek haller hariç, aşağıdaki belgelerin gümrük beyannamesine eklenmesi zorunludur: a) Fatura, b) Teslim şekline göre navlun faturası ve/veya sigorta poliçesi, c) Eşyanın laboratuvar tahliline veya ekspertize tabi tutulması durumunda buna ilişkin raporlar, ç) Eşyanın tercihli tarife uygulamasından yararlanması halinde, buna ilişkin gerekli belgeler, d) İhracat, transit ve antrepo rejimleri dışında kalan rejimlerde Kıymet Bildirim Formu, e) Transit ve antrepo rejimlerinde, taşıma belgeleri, f) Eşyanın ilgili gümrük rejimine tabi tutulabilmesi için bir izin veya bir belge arandığı hallerde, söz konusu izin veya belge.

(2) Birinci fıkranın (a) bendinin uygulanmasında; a) İhracata ilişkin gümrük beyannameleri ile birlikte yurt dışındaki alıcılar adına düzenlenmiş fatura nüshasının ibrazı yeterlidir. b) Fiyatın sonradan oluşacağının tevsik edildiği durumlarda, fatura ibrazı zorunluluğu gümrük idaresince ertelenir. (3) Kanunun 60 ıncı maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendi uyarınca ibrazı istenmeyen belgeler, gümrük idaresi istediğinde ibraz edilmek üzere, beyan sahibince beş yıl süreyle muhafaza edilir. (4) Beyannamede belirtilen alıcının, beyannameye eklenen belgelerdekinden farklı olması durumunda, eşyanın satıcısı veya göndericisi tarafından düzenlenmiş ve yanlışlığın teyit edildiğine dair bir belgenin sunulması halinde bu belge gümrük idaresince kabul edilir. (5) Elektronik ortamda güvenli erişimi olmayan ve beyannameye eklenmesi gereken belgeler, elektronik ortama aktarılarak veri işleme tekniği yoluyla yapılan beyana eklenir.

Fatura nedir yada faturada bulunması gereken bilgiler nelerdir Fatura nedir yada faturada bulunması gereken bilgiler nelerdir? (MADDE 115) Fatura, kesin satışlarda, satıcı ve diğer hallerde gönderici tarafından mahallinde düzenlenmiş ve başlıca aşağıdıki bilgileri içeren belgedir.; a) Faturanın düzenleme yeri, tarihi ve sayısı, b) Kesin satışlarda satıcı firmanın, diğer hallerde ise satıcı veya eşyayı gönderen firmanın adı ve adresi, c) Eşyayı satın alanın veya kesin satış dışındaki hallerde gönderilenin adı ve adresi, ç) Ödeme şartları (peşin veya vadeli gibi),

d) Satış bedeli ve teslim şartı (CIF, FOB veya diğer bir bedel gibi), e) Eşyanın gümrük tarife istatistik pozisyonu ve satış birimine göre miktarı (kilo, metre, adet, düzine gibi), f) Eşyanın birim fiyatı (bir metre, bir kilo ve bir adedinin fiyatı gibi), g) Eşyanın bulunduğu kapların cins ve nev’i, marka ve numarası ve adedi, ğ) Eşyanın teslim ve bedelinin ödeme yeri, h) Eşyanın gönderilme şekli, ı) İhracata ilişkin faturalar için ayrıca, seri ve sıra numarası, bağlı olunan vergi dairesi ve vergi kimlik numarası,

Ayrıntılı fatura Kıymetleri üzerinden vergiye tabi olup da birden ziyade kap içinde gelen ve aynı zamanda çeşitli cins ve kıymette olan eşyadan, her kapta aynı cins ve kıymette ne miktar eşya bulunduğunu gösteren ve faturaya uygun bir şekilde, satıcı veya gönderici tarafından mahallinde düzenlenmiş bir belgedir. Faturalarda her kabın içinde satış birimine göre ne miktar eşya bulunduğu gösterilmediği takdirde, ayrıntılı faturanın beyanname ile birlikte idareye verilmesi gerekir.

Çeki listesi Bir fatura kapsamı eşyanın çeşitli cins ve nev’ide ve çeşitli ağırlıktaki kaplara konulması halinde, her kapta ne miktar eşya bulunduğunu göstermek amacıyla düzenlenen bir belgedir. (2) Çeki listesi satıcı veya gönderici tarafından fatura ile birlikte hazırlanabileceği gibi, beyan sahibi tarafından da hazırlanabilir. (3) Ağırlıkları üzerinden vergiye tabi eşyaya ilişkin çeki listesinin beyan edilen eşyanın, tarife cetvelinde gösterilen vergiye esas olan, daralı ve net ağırlık, adet, baş ve hacim gibi ölçüler üzerinden hazırlanması gerekir.

Taşıma belgeleri (1) Deniz yoluyla yapılan taşımalarda geminin kaptanı veya donatanı veya mümessili tarafından yükletene taşıma belgesi olarak konşimento verilir. Konşimentoda aşağıda yazılı bilgiler bulunur. a) Taşıyanın adı ve soyadı veya ticaret unvanı, b) Kaptanın adı ve soyadı, c) Geminin adı ve tabiyeti, ç) Yükletenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı, d) Alıcının adı ve soyadı veya ticaret unvanı, e) Yükleme limanı, f) Boşaltma limanı veya buna dair talimat alınacak yer, g) Gemiye yüklenen veya taşınmak üzere teslim alınan eşyanın cinsi, ölçüsü, sayı veya tartısı, markaları ve dıştan belli olan hal ve mahiyetleri, ğ) Navluna ait şartlar.

(2) Hava taşımalarında, aynı anlamda ve benzeri bilgileri kapsayan hava konşimentosu kullanılır. (3) Kara nakliyatında taşıyıcılar tarafından konşimento yerine düzenlenen belgeye yük senedi (CMR)’nde aşağıda yazılı bilgiler bulunur: a) Alıcının adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi, eşyanın gönderildiği yer ve taşıma senedinin emre yazılı olması isteniyorsa emrine şerhi, b) Taşınacak eşyanın cinsi, ağırlığı veya adedi, paket halinde iseler paketlere yazılı numaraları ve işaretleri ve ambalajın şekli ve niteliği, c) Gönderenin adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi, ç) Taşıyıcının adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi, d) Taşıma ücreti ve ücret ödenmiş ise bu husus, e) Taşımanın yapılacağı müddet, f) Taraflar arasında kararlaştırılan diğer hususlar. (4) Demiryolu ile yapılan taşımalarda ise benzeri bilgileri içeren CIM ve CIV belgeleri gibi uluslararası kabul görmüş taşıma belgeleri kullanılır.

Beyanın kontrolü MADDE 180 Beyanın kontrol türü ve kontrolle görevli memur, bilgisayar sistemi tarafından risk kriterlerine göre belirlenir. Kontrol türleri: a) Kırmızı hat; eşyanın muayenesi ile birlikte belge kontrolünün de yapıldığı hattır. b) Sarı hat; muayeneye gerek görülmeksizin eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğunun ve birbiriyle uygunluğunun kontrol edildiği hattır. c) Mavi hat; eşyanın 184 üncü madde uyarınca ertelenmiş kontrole tabi tutulduğu hattır. ç) Yeşil hat; eşyanın belge kontrolüne veya muayeneye tabi tutulmadığı hattır.