VTEC (Variable-valve timing and electronic-lift control) Değişken Zamanlı Subap Kontrol Sistemi Gökhan TAŞTAN Cenk SÖKMEN Hakan AVCU

VTEC NEDİR ? Değişken supap zamanlaması, motor işletim sisteminin hangi devire göre hangi supap zamanlamasının kullanılacağını belirlenmesi ve her devirde en verimli çalışmayı sağlamasıdır Böylece motor düşük devirlerde az yakıt tüketirken yüksek devirlerde de iyi bir performans sunmaktadır.

Otomobil markalarındaki değişken zamanlamalı supap kontrol sistemleri için kullandığı terimler: VTEC.......HONDA’nın VVT-i......TOYOTA’nın VANOS........BMW’nin VVC........ROVER’ın kullandığı sistem

DOHC VTEC SOHC VTEC VTEC-E 3 KADEMELİ VTEC VTEC ÇEŞİTLERİ DOHC VTEC SOHC VTEC VTEC-E 3 KADEMELİ VTEC

DOHC VTEC DOHC VTEC sistemi, yüksek devirli bir DOHC motorunda hem gücü hem de torku optimize etmek için geliştirilmiştir. Her iki supap için, 3 kam profili bulunur. Dış taraflardaki profiller düşük devirlerde, ortadaki profil ise yüksek devirlerde kullanılır

SOHC VTEC Üstten tek eksantrikli bir motorda, her silindir sırası için bir kam mili bulunur. Emme ve egzoz profilleri aynı kam mili üzerinde yer alır. Kam milinin orta kısmında 3 kam profili bulunmaktadır, bunlar emme kam profilleridir. Bu 3 kam profilinden dış tarafta olanlar düşük devirlerde kullanılırken, ortadaki profil yüksek devirlerde kullanılır. Fakat SOHC VTEC motorlarda egzoz supaplarının zamanlamaları değiştirilmez. Egzoz supapları tüm devir bantları için aynı profilleri takip eder.

DOHC VTEC - SOHC VTEC ARASIDAKİ FARK… egzoz supaplarının zamanlamaları arasındaki farktır. Bunun yanı sıra SOHC VTEC motorların yapıları, DOHC VTEC motorlara göre daha basittir.

VTEC-E Amacı : VTEC-E sisteminin asıl amacı, düşük devirlerde yakıt ekonomisini artırmak için oldukça fakir yakıt-hava karışımı sağlamaktır. 1,5 litrelik SOHC VTEC-E sistemine sahip motor 92 HP güç üretmektedir. 12 supap modunda hava-yakıt oranı 20:1 ve üzerinde olabilmektedir ve buda oldukça fakir bir karışımdır!!!

Peki Nasıl Çalışır? Tork üretmek için, yakıt silindir içine emilen hava ile birlikte yakılır. Ne kadar çok tork üretileceği, direkt olarak, yakıt-hava karışımının birbiriyle ne kadar iyi karışmasıyla ilgilidir Düşük devirlerde motorların emme dolgu hızı, yakıt ve havanın iyi bir şekilde birbirine karışabilmesi için yeterli değildir. VTEC-E, yapay olarak emme dolgu hızını türbülans etkisi yaratacak şekilde artırır. Bu şekilde yakıt ve hava arasında oldukça iyi bir karışım gerçekleşir.

Yapısı… VTEC-E motoru ise, iki farklı emme kam profiline sahiptir. Düşük devirlerde, her emme supabı kendi emme profilini takip eder. Emme kam profillerinden biri diğerine göre oldukça normal kalmaktadır. Diğeri ise, neredeyse yuvarlak bir profile sahiptir. Düşük devirlerde sadece bir emme supabı çalışmaktadır. Emilen dolgu bu supaptan silindire girmektedir ve sonuç olarak silindir içinde türbülans efekti oluşturulmaktadır. Türbülans etkisi, dolgunun çok iyi bir şekilde karışmasını sağlamaktadır. Bu sayede motor, oldukça fakir karışımlarda çalışabilmektedir. VTEC sistemi, düşük devirlerde çalışmayan emme supabını aktif hale getirmek için kullanılır

3 KADEMELİ VTEC Kademeli VTEC sistemi, VTEC-E ve SOHC VTEC sistemlerini birleştirmiştir.Bu sayede motorun yakıt tüketimi düşürülmüş ve yüksek devirlerde yüksek güç elde edilmiştir. Kademeli VTEC sistemine sahip 1,5 litrelik motor 128 HP güç üretmektedir.

KADEME 1 (… 2500 d/d ‘ya kadar) Birinci kademede külbütörler bağımsız olarak alışmaktadır. Düşük devirlerde sadece bir emme supabı çalışmakta,diğer emme supabı ise neredeyse yuvarlak bir kam profilini takip etmektedir. Bu kademede motor, 2500 d/d’ye kadar 12 supap modunda çalışmaktadır. 12 supaplı modla birlikte fakir yanma modu (lean-burn) devrededir, yakıt-hava oranı 20:1 gibi bir orana ulaşmaktadır. Bu sayede düşük devirlerde yakıt ekonomisi sağlanmaktadır.

KADEME 2 (2500-6000 d/d) İkinci kademe motorun orta devir bandında devrededir. 2500 d/d’de devreye girer ve 6000 d/d civarında devreden çıkar. Uygulanan yağ basıncı pimi iterek iki emme supabının külbütörlerinin beraber çalışmasını sağlar. İki supap da düşük kam profilini takip etmektedir.

KADEME 3 (6000 d/d ve sonrası ) Üçüncü kademede 6000 d/d’den sonra yağ basıncı iki kanaldan da geçerek ortadaki kam profilini kilitler ve her iki emme supabı da daha yüksek liftle daha uzun süre açık kalır.

SONUÇ OLARAK… VTEC teknolojisi ile motorlar düşük devirlerde az yakıt tüketirken yüksek devirlerde de iyi bir performans sağlamaktadır…

TEŞEKKÜRLER ESKİŞEHİR 2006