DENİZ ULUÇ 1332 BURCU SÖNMEZ 1150 BESLENME DENİZ ULUÇ 1332 BURCU SÖNMEZ 1150

BESLENME NEDİR? Beslenme; sağlığı korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için vücudun gereksinimi olan besin öğelerini yeterli miktarlarda ve uygun zamanlarda almak için bilinçli yapılması gereken bir davranıştır. Beslenme açlık duygusunu bastırmak, karın doyurmak ya da canının çektiği şeyleri yemek içmek değildir.

YETERSİZ BESLENME NEDİR? Besin öğeleri vücudun gereksinmesi düzeyinde alınamadığında YETERSİZ BESLENME oluşur. İnsanın yaşamı için 50’ ye yakın besin öğesine gereksinimi vardır. İnsanın, sağlıklı büyüme ve gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için bu öğelerin her birinden günlük ne kadar alınması gerektiği belirlenmiştir.

Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında, gereğinden az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişme engellenir, sağlık bozulur.

DENGESİZ BESLENME NEDİR? Gereğinden fazla besin tüketilirse, çok alınan bazı öğeler vücutta yağ olarak depolandığından sağlık için zararlı olur. Bu duruma Dengesiz Beslenme denir. Dengesiz beslenmenin önlenmesinde beslenme eğitimi ile sağlıklı beslenme bilincinin kazandırılması büyük bir önem taşır.

Yeterli ve Dengeli Beslenen Kişiler Sağlam ve sağlıklı bir görünüştedir. Hareketli ve esnek bir bedene, Muntazam bir cilde, canlı ve parlak saçlara ve gözlere, Kuvvetli, gelişimi normal kaslara, Çalışmaya istekli kişiliğe, Boy uzunluğuna uygun vücut ağırlığına, Normal zihinsel gelişme, Sık sık hasta olmayan bir yapıya sahiptir.

Yetersiz ve Dengesiz Beslenenler ise; Hareketleri ağır ve isteksiz Sağlıksız genel görünüşte (aşırı zayıf veya şişman) Pürüzlü, kuru, sağlıksız cilt yapısına, Şişman veya zayıf vücut yapısına, Sık sık baş ağrısından şikayet eden İştahsız, yorgun, isteksiz bir yapıya sahiptir.

Temel Besin Grupları Yeterli ve dengeli beslenme için aşağıdaki 4 temel besin grubunda yer alan besinlerden önerilen miktarda tüketilmelidir.

Süt Grubu Başta yetişkin kadınlar, çocuklar ve gençler olmak üzere tüm yaş gruplarının bu grubu her gün tüketmesi gerekir. BU GRUPTA YER ALAN BESİNLER; Süt ve yerine geçen besinler; yoğurt, peynir ve süttozu gibi sütten yapılan besinler. İÇERDİĞİ ÖNEMLİ BESİNLER; Protein, kalsiyum, fosfor, B2 vitamini (riboflavin) ve vitamin B12 olmak üzere birçok besin öğesinin önemli kaynağıdır.

NE KADAR TÜKETİLMELİDİR? Her gün yetişkin bireylerin günlük  2 porsiyon, Çocuklarda 3-4 porsiyon süt ve yerine geçen besinleri tüketmeleri gerekir.

Bir orta boy su bardağı (200 cc) süt veya yoğurt ile iki kibrit kutusu büyüklüğünde peynir bir porsiyondur.

ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU Bu grupta yer alan besinler: Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi besinler bulunur. Ceviz, fındık, fıstık gibi yağlı tohumlar da bu grupta yer alır. İçerdiği Önemli Besinler : Protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B6, B12, B1 ve A vitamini, posa (kurubaklagiller) içerir.

NE KADAR TÜKETİLMELİDİR? ET günde 1 porsiyon Yumurta günde 1 porsiyon Balık haftada 2 porsiyon

EKMEK VE TAHIL GRUBU BU GRUPTA YER ALAN BESİNLER: Buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, yarma, gevrek ve benzeri ürünler bu grup içinde yer alır. İÇERDİĞİ ÖNEMLİ BESİNLER: Tahıl ve tahıl ürünleri vitaminler, mineraller, karbonhidratlar (nişasta, lif), proteinler. B1 vitamini içerir.

NE KADAR TÜKETİLMELİDİR? Tam tahıl ürünlerini tüketin. Tüketilecek miktar bireyin ağırlık ve bedensel çalışma durumuna göre değişir. Tam tahıl ürünleri günde 6 porsiyon tüketebilir.

SEBZE VE MEYVE GRUBU BU GRUPTA YER ALAN BESİNLER: Bitkilerin her türlü yenebilen kısmı sebze  ve meyve grubu altında toplanır. İÇERDİĞİ ÖNEMLİ BESİNLER: Mineraller ve vitaminler bakımından zengindirler. Folik asit, A vitaminin ön öğesi olan beta-karoten, E, C, B2 vitamini, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özelliğe sahip bileşiklerden zengindirler.

ŞİŞMANLIK NEDİR? Bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranla aşırı artması ve buna bağlı olarak boya göre arzu edilen ağırlığın üzerine çıkılması şişmanlık olarak tanımlanır. Şişmanlığın tanısında birçok yöntem kullanılmaktadır. Pratikte ise en çok başvurulan ve kullanılan yöntem beden kitle indeksidir (BKI).

BKİ NASIL HESAPLANIR? Beden kitle indeksi, ağırlığın boyun metre cinsinden karesine bölümü ile bulunur. ( BKI= Ağırlık / (boy)2 )

BKİ ye GÖRE ŞİŞMANLIK BKİ (kg/ m²) <19.9 Zayıf 20.0-24.9 Normal 25.0-29.9 Hafif şişman >30.0 Şişman

İdeal Bel Çevresi Genişliği Nedir ? Boyunuzu 2’ ye bölün. İdeal bel çevresi genişliğiniz boyunuzu yarısından az olmalıdır. Yani 170 boyundaki bir insanın ideal bel çevresi genişliği 85 cm de az olmalıdır. Bunun üzerindeki rakamlar ciddi sağlık risklerinin işaretidir.

OBEZİTE

OBEZİTE NEDİR? Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması sonucu boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının arzu edilen düzeyin üstüne çıkmasıdır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da obezite, sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanmıştır.

OBEZİTENİN NEDENLERİ Aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları Yetersiz fiziksel aktivite Yaş Cinsiyet Eğitim düzeyi Sosyo – kültürel etmenler Gelir durumu Hormonal ve metabolik etmenler Genetik etmenler Psikolojik problemler Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama Sigara- alkol kullanma durumu Kullanılan bazı ilaçlar (antideprasanlar vb.) Doğum sayısı ve doğumlar arası süre

YOL AÇTIĞI SAĞLIK PROBLEMLERİ İnsülin direnci – Hiperinsülinemi Tip 2 Diabetes Mellitus Hipertansiyon Koroner arter hastalığı Hiperlipidemi – Hipertrigliseridemi Metabolik sendrom Safra kesesi hastalıkları Bazı kanser türleri (kadınlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri ) Osteoartrit Felç Uyku apnesi Karaciğer yağlanması Astım

Astım Solunum zorluğu Gebelik komplikasyonları Menstruasyon düzensizlikleri Aşırı kıllanma Ameliyat risklerinin artması Ruhsal sorunlar (Anoreksiya nevroza veya Blumia nevroza Binge eating ,  gece yeme sendromu gibi ortaya çıkabilir veya bir şeyi daha fazla yiyerek psikolojik doyum sağlamaya çalışma) Toplumsal uyumsuzluklar Özellikle sık aralıklarla ağırlık kaybetme ve kazanma sonucunda deri altı yağ dokusunun fazla olması nedeniyle deri enfeksiyonları, kasıklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonları Kas-iskelet sistemi problemleri

OBEZİTENİN TEDAVİSİ

TIBBİ BESLENME (DİYET)TEDAVİSİ Vücut ağırlığının, boya göre olması gereken (BKİ= 18.5 – 24.9 kg/m2) düzeye indirilmesi hedeflenmelidir. Tıbbi beslenme (diyet) tedavisinin bireye özgü olduğu unutulmamalıdır. Başlangıçta belirlenen hedefler, bireyin olması gereken ideal ağırlığı olabildiği gibi, ideal ağırlığının biraz üzerinde de olabilir. Uygulanacak zayıflama diyetleri yeterli ve dengeli beslenme ilkeleri ile uyumlu olmalıdır. Amaç, bireye doğru beslenme alışkanlığı kazandırılması ve bu alışkanlığını sürdürmesidir. Vücut ağırlığı boya göre olması gereken (BKİ= 18.5 – 24.9 kg/m2) düzeye geldiğinde tekrar ağırlık kazanımı önlenmeli ve kaybedilen ağırlık korunmalıdır.

EGZERSİZ TEDAVİSİ Yetişkinlerin her gün ortalama 30 dakika orta şiddette egzersiz yapması önerilmektedir. Bu düzey bir aktivite günlük 840kj (200kkal) enerji tüketimini sağlar. Obez kişilerde her gün fiziksel olarak aktif olmak amaçlanmaktadır. Enerji harcaması kişinin vücut ağırlığı ve aktivite şiddetine göre değişir. Egzersiz tedavisinin temel ilkeleri aşağıda belirtilmiştir : Egzersizin Türü  ; Yürüyüş, Günlük Yaşam Aktivitelerinde Artış, Direnç Egzersizleri Egzersizin Sıklığı; Her gün veya en az 5 gün/hafta Egzersizin Süresi; 40-60 dk/günde 1 kez, 20-30 dk/günde 2 kez Egzersizin Şiddeti; Maksimal Oksijen Tüketiminin % 50-70’i

DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ TEDAVİSİ Vücut ağırlığının denetiminde davranış değişikliği tedavisi, fazla ağırlık kazanımına neden olan yemek yeme ve fiziksel aktivite ile ilgili olumsuz davranışları olumlu yönde değiştirmeyi veya azaltmayı, olumlu davranışları ise pekiştirerek yaşam biçimi haline gelmesini amaçlayan bir tedavi şeklidir. Davranış değişikliği tedavisinin basamakları: Kendi kendini gözlemleme Uyaran kontrolü Alternatif davranış geliştirme Pekiştirme, kendi kendini ödüllendirme Bilişsel yeniden yapılandırma Sosyal destek

FARMAKOLOJİK TEDAVİ Obezite tedavisinde kullanılacak ilaçlar hafif ve orta derecede ağırlık fazlalığı olan bireyler için uygun değildir. Kullanılan ilaçların, sağlık yönünden güvenirliliğinin saptanmış olması, obeziteye neden olan etiyolojiye uygun bir etki göstermesi, kısa ve uzun dönemde önemli yan etkisinin olmaması ve bağımlılık yapmaması ve bu tür ilaçların mutlaka hekim tavsiyesi ve kontrolünde kullanılması gerekliliği büyük önem taşımaktadır.  Obezite tedavisinin başarılı olması için hastanın ilaç tedavisinin yanı sıra tıbbi beslenme tedavisi ve egzersiz tedavisini sürdürmeyi kabul etmesi ve düzenli olarak kontrollere gelmesi gerekmektedir.

ÜLKEMİZDE GÖRÜLME SIKLIĞI Yetişkinlerde: Ülkemizde de diğer dünya ülkelerinde olduğu gibi obezite görülme sıklığı gün geçtikçe artmaktadır. Bakanlığımızca yapılan “Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması-2010” ön çalışma raporuna göre Türkiye’de obezite sıklığı Erkeklerde %20,5 Kadınlarda ise % 41,0 Toplamda % 30,3 olarak bulunmuştur. Toplamda fazla kilolu olanlar %34,6, fazla kilolu ve şişman olanlar %64,9, çok şişman olanların oranı %2,9 olarak bulunmuştur.

BÖLGESEL OLARAK ELE ALINDIĞINDA İstanbul 33,0 Batı Marmara 30,7 Doğu Marmara 30,6 Ege 28,0 Akdeniz 30,1 Batı Anadolu 33,0 Orta Anadolu 32,9 Batı Karadeniz 31,3 Doğu Karadeniz 33,1 Kuzeydoğu Anadolu 23,5 Ortadoğu Anadolu 20,5 Güneydoğu Anadolu 22,9

BUNLARI BİLİYORMUYDUNUZ!!! Koyu renkli çilek türleri Canınız tatlı çektiğinde bir kâse yaban mersini, ahududu ya da böğürtlen gibi koyu renkli çilek çeşitlerinden tüketin. Bunlar lif, antioksidan ve vitaminle doludur.

Tarçın Zaman'ın haberine göre, en güçlü baharatlardan olan tarçından günde yarım çay kaşığı tüketirseniz, kan şekeriniz düzene girer. Kahvenize ya da çayınıza toz ya da kabuk tarçın ekleyebilirsiniz.

Yoğurt Probiyotikle dolu olan doğal ev yoğurdu bağışıklık sisteminizi güçlü tutar. Laktozu düşük olan yoğurt laktoz intoleransı olan kişilerce de rahatça tüketilebilir.

SU Vücutta taşıyıcı göreve sahip olan su, hücrelere besin ve oksijen taşır, atıkları uzaklaştırır. Böbreklerin toksik maddelerden temizlenmesine yardımcı olur. Kan ve lenf sisteminin büyük bir kısmını oluşturur. Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde rol alır. Kan basıncını kontrol eden elektrolitlerin dengelenmesine ve taşınmasına yardımcı olur. Sıcak havalarda vücudu serin tutar ve soğuk havalarda vücut izolasyonu sağlar. Yeteri kadar tüketildiğinde, cildin daha düzgün, daha yumuşak, daha parlak ve daha esnek olmasını sağlar. Tükürük ve mide salgısında bulunarak, besinlerin sindirilmesinde görev alır.

KAYNAKLAR http://thsk.saglik.gov.tr/ T24.com http://www.sks.itu.edu.tr/ www.pudra.com http://www.yemektedenge.com/ http://www.sagem.gov.tr/

www.beslenme.tr e-diyetisyen.com www.staretejikanaliz.com www.bkihesapla.com www.beslenmebülteni.com