ŞAHİNBEY REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ YALAN SÖYLEMEK ŞAHİNBEY REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

Kasıtlı olarak uydurulmuş, gerçekle ilgisi olmayan sözlerle başkasını kasıtlı olarak aldatmaktır. Yalan, sözle olabileceği gibi susarak, yazarak, jest ve mimikler yoluyla da söylenebilir.

Yalan bir davranış bozukluğudur ve davranış bozukluğu çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkar. Eğer çocuk 6 yaş ve üzerinde ise ve zihinsel olarak da gelişmiş durumdaysa, söylenilen yalanlar bir davranış bozukluğu olarak kabul edilebilir.

5-6 yaş itibariyle çocuklar yalan ve gerçek arasındaki ayırımı yapmaya başlasalar da henüz yolun çok başındadırlar ancak yine de 3-4 yaşlarındaki hayali hikayelere bu dönemde daha az rastlanır. 5-6 yaşlarındaki yalanlar genelde istenmeyen bir durumdan ya da sorununun çözümünden kaçınmak, anne babanın ilgisini çekmek ve arkadaşlar arasında kendini göstermek gibi nedenlerle ortaya çıkar. Bu yaşlarda çocuklar yalana başvurduklarında ebeveynlerin doğruyu söylemenin ve dürüst olmanın önemini vurgulamaları ve davranışları ile örnek olmaları önem taşır.

Çocukluğun ilk yılları: Gelişim sürecinde yalan : Çocukluğun ilk yılları: Çocukların kaç yaşında yalan söylemeye başladıkları bir tartışma konusudur. Bir çocuğun tam anlamıyla yalan söyleyebilmesi için diğer insanların düşüncelerinden haberdar olması gerekir.Bazı araştırmacıların belirttiğine göre çocuklar 3,5 yaşına kadar karşıdaki kişilerin fikirlerinden habersizdir.Araştırmacılar çocukların gelişimlerinin ilk yıllarında kandırma ile ilgili davranışları toplumsal yaşamda büyükleri memnun etmek ya da cezadan kaçmak için önceden öğrendikleri tepkileri sergileyerek geliştirdiklerini belirtirler. Örnek: ağabeyi ortalıkta yokken döktüğü sütün suçunu ona atan iki yaşındaki bir erkek çocuğu ve kendi kendini dövüp başka bir çocuğun bunu yaptığını belirten 2,5 yaşındaki bir kız çocuğu.

Ergenlik: Ergenlik öncesi dönem çocukların nasıl iletişim kuracaklarını, neyi dışarı vereceklerini, neyi içerde tutacaklarını ve nasıl kandırıp yalan söyleyeceklerini öğrendikleri dönem olur. Çocukluğun ilk yıllarında doğrunun tüm çıplaklığıyla söylenmesi hoş görülse de ergenlik çağına gelen çocuklara bunun tam tersi öğretilir. Ergenlik çağındaki bireylere insanları üzecek gerçekleri söylememeleri öğretilir.Cinsellik, para, uyuşturucu ve alkol ile ilgili aile sorunları sır olarak saklanır. Çok gizli sırları olan aileler dışarıya sır vermemek için aşırı gayret sarf ederler. Sonuçta ergenlik çağındaki çocuklar yavaş yavaş hile ve yalan içerecek şekilde bilgi, fikir, duygu ve düşüncelerini toplumdan saklamaya ve yerine göre göstermeyi öğrenmeye başlarlar. Bu bir dereceye kadar her ailede öğretilir.

Genç Yetişkinlik: Genç yetişkinlerin maruz kaldıkları psikolojik baskılar sevgiliden ayrılma cinsel dürtüler gibi yalanın bir hastalık belirtisi olarak ortaya çıkmasına kadar gidebilir. Özerk bir birey olmaya çalışan genç yetişkin anne-babasından bağımsız kararlar almaya çalışırken yalana sığınabilir ya da anne babasına karşıt tepki geliştirerek patolojik bir boyutta doğrucu olup çıkabilir. Bu durum iç hesaplaşmalar yaşayan genç yetişkinin vicdanını rahat hissetmesini sağlayabilir.

Yetişkinler pek çok farklı nedenden dolayı yalan söyleyebilirler Yetişkinler pek çok farklı nedenden dolayı yalan söyleyebilirler. Yetişkinlerin yalan söyleme nedenleri ile kıyasladığımız da çocukların da aslında benzer nedenlerden dolayı yalana başvurabildiklerini görürüz.

* Aile içinde veya çevrede çok sık yalan söyleniyor olması: Çocuklar ana-babayı model ve örnek alır. Anne-babalar yalan söyleme konusunda da model oluştururlar. Anne-babanın yalana başvurduğuna tanık olan çocuk, yalan söylemeyi öğrenir. Ör; eve gelmek isteyen misafire anne ve babanın gerçeği söyleme yerine akşam başka bir yere davetliyiz şeklinde yalan söylemesi birde bu söylemin çocuğun yanında yapılması ebeveynin çocuğunun yalan söylemesine zemin hazırlamış olur.

* Anne -babanın ve çevrenin yeterince sevgi, ilgi göstermemesi Anne – babası ve çevresi tarafından sevilmediği ve ilgi görmediği hissiyle Kendini değersiz hisseden çocuk çevresindekiler tarafından değerli algılanma ve onaylanma ihtiyacıyla, sahip olmadığı bir şeye sahip olduğunu veya yapmadığı bir şeyi yaptığını ifade edebilir. Örneğin; başının ağrımadığı halde kendini acındıracak bir şekilde baş ağrısı çektiğini söylemesi, okul başarısı düşük olduğu halde anne ve babasına deneme sınavında soruların hepsini yaptığını söylemesi gibi

Arkadaşlarının sevgi ve ilgisini paylaşmamak için yalan söyler Arkadaşlarının sevgi ve ilgisini paylaşmamak için yalan söyler.Özellikle ilköğretim çağındaki çocuklarda arkadaşlarının ilgisini kendine çekmek için (Ahmet senle dolaşmak istemiyormuş bana öyle söyledi diyerek yalana başvurması buna örnek gösterilebilinir.)

Erken çocukluk döneminde aşırı ödüllendirilen çocuklarda yalan söyler * Erken çocukluk döneminde aşırı ödüllendirilen çocuklarda yalan söyler.Aşırı ödüllendirilen çocuk, sosyal hayatla tanışmaya başladığında sosyal hayatın içindeki arkadaş, öğretmen vb kişilerden de aynı ödüllendirmeyi bekler. Bunu da elde etmek için yalan söyleme tutumu içine girer. Ya da hiçbir davranışı ödüllendirilmeyen çocuk yalan söyleme gereksinimi duyabilir.

* Anne-babanın çocuğu küçümsemesi ve aşağılaması kendi yalanına çocuğunu ortak etme çabası, çocuğundan beklentilerin fazlalığı, yapamayacakları şeylerin istemesi, çocuğuna doğruyu söyletme adına baskı yapması. Çocuktaki çekingenlik, saldırganlık, aşağılık duygusu, suçluluk duygusu vb etkenler çocuklarda yalan söyleme davranışına neden olmaktadır. * Kızmakla, bağırmakla yalancılık önlenmez insanlar sevdikleri saydıkları, aralarında sağlam ilişki bulunan kimseyi kolay kolay aldatmazlar

*Çocuk cezadan kaçmak için yalan söyler Çocukları yalana iten diğer bir neden de ailesi tarafından aşağılanmamak ve cezalandırılmamak için yapmadığı davranışları yapmış gibi ya da yaptığı davranışları yapmamış gibi ailesine aktarabilir.Örnek; Harçlığını ailesinin istemediği yerde harcayan çocuk, anne babasının parasını ne yaptığını sorduğunda çocuğun parasının çalındığını söylemesi şeklinde cevap vermesi.

Çocuklar özlem duydukları, olmasını istedikleri şeyler için yalan söylerler.Babasından ayrı yaşayan bir çocuğun her gün babasının kendisini aradığını söylemesi).örn (annesiz büyüyen bir çocuğun arkadaşlarına annesiyle yaptıklarından söz etmesi gibi) Bazen de bunun tam tersi bir tutumla çocuk annesi yaşamasına rağmen öğretmenlerine veya arkadaşlarına, annesinin öldüğünü söylemesi şeklinde gözüke biliyor. Annesinin göstermediğini hissettiği sevgi ve ilginin özlemini cevreden telefi etmeye çalışması şeklinde gözükebiliyor).

Çocuk çevresinin hayranlığını kazanmak için yalan söyler Çocuk çevresinin hayranlığını kazanmak için yalan söyler.Örnek: (arkadaşlarına fakir olduğu halde çok zengin olduğunu, arabası olmadı halde son model bir arabası olduğunu söylemesi) Anne babası sevgi ve ilgisini paylaşmamak için yalan söyler.Örnek: (çocuk, anne babasına ablasının onu dövmediği halde kendisini dövdüğünü söylemesi )

3. Ebeveynin söyledikleri ile davranışları arasında tutarlılık olmalı. NELER YAPILABİLİR? 1. Yalan söylem davranışını iyileştirmek, önlemekten daha zordur. Önemli olan, çocuğu yalana itecek durumlara meydan vermemektir 2. Anne ve babalar çocuklarına model olduklarını akıldan çıkarmamalı ve doğru model olmalıdırlar 3. Ebeveynin söyledikleri ile davranışları arasında tutarlılık olmalı. 4. Anne ve babalar çocuklarını çok iyi tanımalı ve yapabileceğinin üzerinde davranışlar, başaramayacağı şeyler istememeli 5. Çocuklarınızı, kardeşi ve çevresindeki diğer insanlar ile kıyaslamayın yalan söylüyor olabilir.

6. Anne-baba çocuğa aşıdı otoriter ve baskıcı bir tutumla yaklaşmamalı 7. Ebeveyn, çocuğu tehdit etmemeli 8. Anne-baba yalanlan söylemlerine çocuğunu ortak etmemeli? bu yaptığımızı annene söylemeyeceksin tamam mı oğlum? 9. Çocuk istek, sıkıntı, kaygı ve endişelerini anne ?babası ile konuşabilmelidir. Çocuğu dinlemek ve çözüm yollarını kendisinin bulmasına yardımcı olmak gerekir.

10.Yalan söylemekte ısrar eden çocuğa ulaşmanın yolu, kendisini yalan söylemeye iten sorunların çözülmesine yardım etmek ve yalan söylemeyi gereksiz kılacak bir ortam hazırlamaktır. 11.Çocuğun yalan söylemesine neden olan şeye odaklanmalı, yalanın içeriğine değil 12.Çocuğunuz yalan söylediğinde ona bu söylediğinin yalan olduğunu anladığınızı hissettirmeniz önemlidir. Anne-baba bir avcı gibi çocuğun yalanını yakalamaya çalışmamalıdır. Bu çocuğa güvenmediğinizi gösterir ve çocuk nasıl olsa güvenmiyor diye yalan söylemeye devam edebilir

13.Çocuğa yeterli ilgi ve sevgi gösterilmelidir. 14.Çocuğun yalan söylediğini tespit ederseniz, onu bu durumla hemen yüzleştirip yorum yapmayın. 15.Çocuğunuzu hangi durumlarda yalana başvurduğunu irdeleyin. Mesela; Okul başarısında problemi mi var? Baskıcı otoriter tepkinizden mi çekiniyor? 16.Yalanın her türlüsüne karşı olduğunuzu sadece çocuğunuzu uyararak değil, yaşayarak, örnek olarak da gösterin.

17.Çocuk yalana başvurmadığında, dürüst davrandığında onun bu davranışının ailesi tarafından fark edilmesi ve bu davranışı pekiştirilmesine yardımcı olunmalı. 18.Yalan, bazen bir patoloji (hastalık) belirtisi de olabilir. Ağır psikolojik dengesizliklerde ya da kişilik bozukluklarında yalana rastlanabilir. Bu durumlarda uzman yardımı alınmalı. 19.İnsanın her yaşta takdir edilmeye ve onaylanma ihtiyacı vardır. Çünkü çoğu kez onaylanma ihtiyacı nedeniyle

UNUTMAYIN! Doğruyu söylemek çocukların doğuştan bildiği bir şey değil, zaman içinde öğrendiği bir şeydir. Küçük çocuklar anne-babalarını memnun etmeyi her şeyden daha fazla isteyebilirler. Sizi üzeceğini düşünmeleri durumunda gerçeği söylemekten kaçınabilirler. Çocuklara gerçek ve gerçek olmayan arasındaki farkı öğretin ancak çocukların bunu gerçekten kavramalarının zaman alacağını unutmayın. Doğruyu söylemenin sizin için neden önemli olduğunu anlatın. Kendiniz de doğruları söyleyerek iyi örnek olun.

Bir insan, hiçbir durumda yalan söylemek özgürlüğüne sahip değildir. Thomas Carlyle

TEŞEKKÜRLER