ERGENLİK DÖNEMİNDE BİLİŞSEL GELİŞİM

ERGENLİK NEDİR? Bireyin çocukluktan yetişkinliğe geçerken biyolojik, psikolojik ve sosyal yönden geliştiği bireyselleştiği, toplumsallaştığı fiziksel, duygusal, hormonal ve bilişsel yönden olgunlaştığı bir dönemdir.

NE ZAMAN BAŞLAR ? Ergenliğin başlangıcı kız ve erkek bireylerde farklı zamanlarda olur; Kültürel, coğrafi ve bireysel farklılıklar olmakla birlikte; kızlarda 11-13 erkeklerde 13-15 yaşları arasında.

ERGENLİKTE BİLİŞSEL GELİŞİM Ergenin fizyolojik gelişme ve olgunlaşmasıyla birlikte, yaşamının her alanında olduğu gibi düşünce içeriği ve biçiminde de bir takım gelişmeler gözlenir

PİAGET’E GÖRE ERGENLERDE BİLİŞSEL GELİŞİM

BİLİŞSEL GELİŞİMİN DÖRT ETMENİ Piaget bilişsel gelişimi açıklamak için dört etmeni vurgular: İlk olarak; sinir sisteminin olgunlaşması gibi biyolojik temellerin olması. İkinci olarak; çevredeki nesnelerle ve olgularla etkileşim gibi fiziksel deneyimler.

Üçüncü olarak; toplumsal aktarım (dilin ve eğitimin rolü ) Dördüncü olarak dengeleme veya düzenleme, bilişsel gelişimin temelini oluşturur. DENGELEME; Bilişsel gelişimin eşgüdümleyici yada örgütleyici etmenidir.

PİAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ Duyu-hareket evresi İşlem öncesi(tasarımsal) evre Somut işlem evresi Soyut işlem evresi

Duyu Hareket Dönemi Duyu hareket dönemi doğumdan iki yaşına kadar olan ve daha çok motor devinimsel eylemlerin olduğu dönemdir.

İşlem öncesi(tasarımsal) evre Dilde ve sembolik oyunda imgeler ve sembollerin kullanıldığı dil gelişimin başladığı dönemdir.

Somut işlem evresi İlk zihinsel işlemlerin ortaya çıktığı dönemdir. Bu dönemde birey korunum ilkesini kazanmaya başlar, sınıflamayı, sistematik olarak düzenlemeyi ve nesnelerin bir üst sınıfla ilişkilendirilmesini bu dönemde öğrenir.

Soyut İşlem Dönemi 11 yaş civarında başlayan ve düşünmenin yetişkin düşüncesi düzeyine ulaştığı bu döneme soyut işlemler dönemi denir.

ERGEN DÜŞÜNCESİ ÜZERİNE KURAMSAL BAKIŞ AÇISI Piaget’e göre ergenlerin düşünce yapıları formal işlem (soyut işlem) dönemine girer. Formal dönemin şu özelliklere sahiptir: Önermesel Mantık Hipotez Kurma Çıkarsama Yapabilme Sistematiktir Soyut İçerik önemlidir

ERGENLERDE SOYUT DÜŞÜNCE YAPILARI Düşünsel Soyutlama Bütünsel Yapılar

Düşünsel Soyutlama Düşünmenin zenginleşmesi için gözlemlenebilmenin ötesine geçmek düşünceyi yeniden örgütlemek ve bu düşünmeyi daha üst bir düzeye yansıtmak gerekir. Buna "düşünsel soyutlama“ denir. Düşünce esnekliğinin ve olasılıklarının farkında olmanın temelidir.Düşünce esnekliğinin ve olasılıklarının farkında olma önemlidir.

Bütünsel Yapılar Piaget' ye göre gelişim evreleri bütünsel yapıların (formel işlem yapıları) kurulmasına dayanır.

Bütünsel Yapılar Soyut dönemde de 2 bütünsel yapı vardır: Durumun bütün hallerini birleştirme (Kombinatuvar oluşturma) INRC grubu

. Kombinatuvar Sistem Birleşme (conjunction) Ayrışma (disjunction) İçerme (implication) Uyuşmazlık (incompatibity) olarak adlandırılan mantık süreçlerini içermektedir.

Birleşme Bir davranışı ya da eylemi açıklarken, iki değişkenin de öneminin vurgulanması. (Yüzme davranışını açıklamak)

Ayrışma “Şu” veya “bu” olarak karar vermeyi anlatır. Değişkenlerin tek tek açıklanması söz konusudur. Sarkaç problemi.

İçerme Eğer sonra… türündeki ifadeleri içerir. Bir değişkenle ilgili olarak daha özgül açıklamalar yapılır ve sınanabilir. Kısa ve uzun ip kullanılmasının sonucu oluşan değişim.

Uyuşmazlık Belli bir koşulun değişiklik yaratmadığı yargısına ulaşmaktır. Ağırlığın arttırılması ya da azaltılması salınım hızını değiştirmez.

. INRC N: Negotion (Ters dönüştürme), tam tersine çevirme I: Identity (Düz dönüştürme), geçersiz dönüştürme N: Negotion (Ters dönüştürme), tam tersine çevirme R: Reciprocity (Karşılıklı dönüştürme), hipotezlerin sistematik sınanması C: Correlative ( Karşılıklı dönüştürmenin tersi/bağıntı) karşılıklı dönüştürmenin tersinin oluşturulması.

Salyangoz – Tahta Deneyi Bu deneyde sağa ve sola hareket eden bir tahta ve tahtanın üzerinde de sağa - sola hareket eden salyangoz vardır. Salyangoz ve tahta probleminde, salyangozun hareketi tahtanın hareketiyle ödünlenmekte ve salyangoz başlangıçtaki konumuna geri dönmektedir.

Tahta – Salyangoz Deneyi I: Identity (Düz dönüştürme): N: Negotion (Ters dönüştürme): R: Reciprocity (Karşılıklı dönüştürme): C: Correlative ( Karşılıklı dönüştürmenin tersi/bağıntı): “ Salyangozun sağa hareketi” “Salyangozun sola hareketi” “ Tahtanın sağa hareketi” “Tahtanın sola hareketi”

Sonuç: Somut işlem dönemindeki çocuklar tahtanın sağa ve sola hareketini anlamalarına karşın, her iki işlemi birleştiremezler, soyut dönemdeki bireyler ise tahtanın hareketinin salyangozun hareketini iptal edebileceğini bilir.

Sonuç: İleri düzeyde mantıksal yeteneğin gelişmesi sonucu ergenlerde sofistike düşünce daha gelişmiştir. Ergenler, akıl yürütme niteliksel bir farklılığa sahiptir. Formel işlemler, düşüncenin bir evresine dayanmaktadır.

Sonuç: Somut işlemler dönemindeki çocuğun aksine, formel işlemler dönemindeki ergenler, farklı bilimsel ve toplumsal durumlarda, mantıksal soyut sistemler kullanabilirler.

Soyut İşlemler Dönemi Özellikleri 11 yaşından sonra mantıksal düşünme yeteneği yetişkinler düzeyine erişir. Bu dönemde inanç,güven,maneviyat gibi gözle görülmeyen şeyler düşünülmeye başlanır. Görüş alışverişi ve tartışma ergenlerin yaşamında önemli bir yer almaya başlar.

Toplumun gelenek ve göreneklerine, kurallarına karşı tutumlar değişir. Bunların değişmez olduklarını düşünen çocuğun tersine, artık bunların yetişkinler tarafından kararlaştırıldıklarını ve değişik gruplara göre farklılıklar gösterebilecek-lerini kavramaya başlarlar.

Bu dönemde kendilerine özgü fikirler geliştiriyorlar. Ancak başlangıçta çok yönlü düşünme yeteneği oluşmadığı için bazı fikirlere körü körüne bağlanabilir veya kuvvetle savundukları görüşlerinden vazgeçebilirler. Çünkü çok yönlü düşünme yeteneği daha gelişmemiştir.

Bu dönemde ergenler soyut kavramları kullanarak bir durumdan ötekine geçiş yapabilir. Ergenlerdeki soyut düşünce onların günlük davranışlarını da etkilemektedir. Kendileri ve dünya hakkında daha fazla düşünmekte ve 13-15 yaşları arasında daha tartışmacı, idealist ve eleştirici olmaktadırlar.

ARANIYORUM, ÇAĞRILIYORUM O HALDE VARIM…. Özellikle akranları ve karşı cins tarafından fark edilip edilmedikleri, önemsenmeleri ve beğenilmeleri, çevrenin kabul etmesi ve popülaritesine göre kendilerine değer biçme davranışları yaygındır. ARANIYORUM, ÇAĞRILIYORUM O HALDE VARIM….

Kendi düşünceleri, duyguları ve davranışlarıyla aşırı ilgilidirler. Kendilerinin ve başkalarının soyut bakış açılarını değerlendirmekte zorlandıkları için yeni bir ben merkezci eğilim içine girmektedirler.

Benmerkezcilik Bilişsel gelişimin bir uzantısıdır. Ergenlik benmerkezciliği ilk ergenlik döneminde başlamakta, ileri ergenlik dönemi sonuna doğru sona ermektedir. Formel işlemler, ergenin yalnız bir sistem içinde bütün olasılıkları kurmasını ve gerçek dışı hipotezler kurmasını sağlamaz, aynı zamanda bireyin kendi düşüncesini kavramlaştırmasına ve bilişsel yapısını nesne olarak ele alıp üzerine düşünmesine de olanak verir.

Benmerkezcilik Ergen başkalarının düşüncesini kavramlaştırarak benmerkezciliğin temelini oluşturmaktadır. Bireyin kendi düşüncesini başkasının düşüncesinden ayırt edememesi, bakış açılarında ayırım yapamamasıdır. Bebeklikten ergenliğe kadar gelişimsel bir sıra izlemektedir. Biyolojik değişimiyle birlikte kendisine yöneliktir ve kendi bilişsel davranışları ile başkalarının ne düşündüğünü ayıramaz.

Benmerkezcilik İki temel kavramla ele alınmaktadır: Hayali Seyirci Kişisel Efsane

Hayali Seyirci Kendine yönelik ilgi, birey kendiyle çok fazla ilgilendiği için sürekli olarak diğerlerinin kendilerini gözledikleri ve kendisi hakkında konuştuklarını sanmakta ve bir hayali seyirciye göre tepkide bulunmaktadır. “Spot ışıkları altında ve herkes onu izliyor”

Kişisel Efsane Kendini hikayesinin kahramanı olarak görür ve değerlendirir. Ergen, benmerkezcilik nedeniyle kendini hiçbir koşulda yara almaz, incinmez olarak görmektedir. Kişisel efsane, bireyin kendini emsalsiz, ulaşılmaz ve her şeyin üstesinden gelebileceğine inanması anlamına gelmektedir. •“ Bana bir şey olmaz” • “Benim kadar kimse sevmez!”

Ergen Düşüncesi Hakkında Kuramlara İlişkin Yeni Yönergeler: Neo-Piagetci kuramcılar Case: Evreler arasındaki bilişsel değişimi beyindeki fiziksel değişim sağlamaktadır. Klaczynski: 2 farklı bilişsel sistemden söz etmektedir. Analitiktir, bu da tümdengelim akıl yürütmenin bir türüdür ve formel işlem döneminde olduğu varsayılır

İLGİNİZ VE SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ…