Uzun Ömür İleri Yetişkinlikte Fiziksel Gelişimin Seyri Sağlık İLERİ YETİŞKİNLİK DÖNEMİNDE FİZİKSEL GELİŞİM Uzun Ömür İleri Yetişkinlikte Fiziksel Gelişimin Seyri Sağlık

A) Uzun Ömür Nobel ödülü sahibi kimyacı Linus Pauling seksenli yaşlarında C vitaminin yaşlanma sürecini yavaşlattığını savunmuştur. Yaşlanma konusunda araştırmalar yapan Roy Walford ise kalori kısıtlamasının yaşlanma sürecini yavaşlattığına inandığı için haftada iki gün perhiz yapmıştır (oruç tutmuştur). Uzun ömürle ilgili gerçekten ne biliyoruz?

a) Yaşam Beklentisi Ve Yaşam Uzamı Artık genç bir toplum değiliz ( A.B.D için) . Farklı yaşlardaki kişilerin oranları giderek daha fazla birbirlerine yaklaşıyor. Kayıtlı tarihin başlangıcından bu yana yaşam uzamı, yani bir kişinin yaşayabileceği maksimum yıl yaklaşık 120 ila 125 yıl arasında olmuştur.

Yaşam uzamı: Yaşamın üst sınırı, bir kişinin yaşayabileceği maksimum yıl sayısıdır. İnsanların maksimum yaşam uzamı 120 ila 125 yıl arasında değişmektedir. Yaşam beklentisi: Belirli bir yılda doğan ortalama bir kişinin yaşayabileceği yıl sayısıdır.

b) Genç-yaşlı, Yaşlı-yaşlı Ve En Yaşlı-yaşlı 100 ya da 90 yaşına kadar yaşamak ister misiniz? 1. bölümde de tartıştığımız gibi bu yaşlar, altmışlı yaşlarda başlayıp yaklaşık 120 ila 125’e kadar uzanan ileri yetişkinlik yıllarının bir bölümüdür. Bu, insan gelişiminin herhangi bir dönemi içindeki en uzun süredir – 50 ila 60 yıl.

c) Yaşlanmanın Biyolojik Kuramları Yaşlanmaya ilişkin biyolojik açıklamalar nelerdir? Beş biyolojik kuram neden yaşlandığımız konusunda etkileyici açıklamalar sunmaktadır: Evrimsel kuram, hücresel saat kuramı, serbest radikal kuramı, mitokondrial yaşlanma kuramı ve hormonal stres kuramı.

Yaşlanmanın evrimsel kuramı: Bu kuram doğal seçilimin yaşlı yetişkinlerde görülen pek çok zararlı durum ve uyumsuz özelliği ayıklamamış olduğunu, bu nedenle evrimsel seçilimin sunduğu faydaların yaş ilerledikçe azaldığını çünkü doğal seçilimin üreme gücü ile bağlantılı olduğunu savunur.

Hücresel saat kuramı: Leonard Hayflick’in bir insan hücresinin yaklaşık olarak en fazla 75 ila 80 kez bölünebildiği yönündeki kuramıdır. Biz yaşlandıkça hücrelerimizin bölünme kabiliyeti azalır.

Serbest radikal kuramı: İnsanların, hücreleri içindeki normal metabolizmanın serbest radikaller olarak bilinen kararsız oksijen molekülleri üretmeleri nedeniyle yaşlandıklarını savunan bir mikrobiyolojik kuramdır. Bu moleküller hücreler arasında sekerek DNA ve diğer hücresel yapılara zarar verirler.

Mitokondrial kuram: Yaşlanmanın işlev, büyüme ve onarım için enerji sağlayan küçük hücresel cisimler olan mitokondrianın bozulmasından kaynaklandığını savunan kuramdır.

Hormonal stres kuramı: Vücudun hormonal sistemindeki yaşlanmanın strese karşı direnci azaltabileceği ve hastalık olasılığını arttırabileceğini savunan kuramdır.

B) İleri Yetişkinlikte Fiziksel Gelişimin Seyri Yaşlanmaya eşlik eden fiziksel zayıflama genellikle yavaş gerçekleşir ve hatta bazen kaybedilen işlevi geri kazanmak mümkündür. İleri yetişkinliğin kayıplarının arkasında yatan başlıca fiziksel değişiklikleri inceleyecek ve yaşlı yetişkinlerin başarılı bir şekilde yaşlanmalarının yollarını açıklayacağız.

a) Yaşlanan Beyin Beyin ileri yetişkinlikte nasıl değişir? Esnekliğini korur mu? Büzüşen, Yavaşlayan Beyin: Beyin 20 ila 90 yaşları arasında ortalama olarak ağırlığının yüzde 5 ila 10’unu kaybeder. Beynin hacmi de azalır (Bondare, 2007).

Uyum Sağlayan Beyin: Beyin bir bilgisayar olsaydı yaşlanmakta olan beynin bu tanımlaması artık pek bir şey yapamayacağını düşünmenize yol açabilirdi. Ancak, bilgisayarın aksine beynin olağanüstü bir onarım kapasitesi vardır.

b) Bağışıklık Sistemi Hormonal stres kuramında daha önce de açıklamış olduğumuz gibi yaşlı yetişkinlerde stres süresinin uzaması ve azalan yenileyici süreçler yaşlanmanın bağışıklık üzerindeki etkilerini hızlandırabilmektedirler

c) Fiziksel Görünüm Ve Hareket İleri yetişkinlikte fiziksel görünümde (15. Bölümde de tartıştığımız gibi) orta yaşta meydana gelmeye başlayan değişiklikler daha belirginleşir. Kırışıklar ve yaş lekeleri en belirgin değişikliklerdir.

d) Duyusal Gelişim İşitme, görme ve duyusal işlevselliğin diğer yönleri günlük faaliyetlerimizi gerçekleştirme becerimizle bağlantılıdır. İleri yetişkinlikte görme, işitme, tat alma, dokunma ve acı duyma nasıl değişir?

Görme: Yaşlanma ile birlikte görsel keskinlik, renk görme ve derinlik algısı azalır. Yaşlanmakta olan yetişkinlerde çeşitli göz hastalıkları da ortaya çıkabilmektedir. Göz Hastalıkları: Yaşlı yetişkinlerin görmesini zayıflatabilecek üç hastalık katarakt, glokom ve maküler dejenerasyondur:

e) Dolaşım Sistemi Ve Akciğerler Bir analizde 80 yaşındaki erkeklerin yüzde 57’si ve 81 yaşındaki kadınların yüzde 60’ında yüksek tansiyon bulunduğu ve erkeklerin yüzde 32’sinin ve kadınların yüzde 31’inin ise inme geçirdiği görülmüştür (Aronow, 2007).

f) Cinsellik İki koşulun – hastalık ve yaşlı kişilerin cinselliği yaşamadıkları veya yaşamamaları gerektiği inancı – yokluğunda cinselliğin ömür boyu sürmesi mümkündür. Ancak yaşlanma,kadınlara göre daha çok erkeklerde olmak üzere insanların cinsel performansında bazı değişiklikleri tetikleyebilmektedir.

C) Sağlık Yaşlı yetişkinler ne kadar sağlıklıdır? Ne tür sağlık sorunları vardır ve sağlıklarını ve günlük yaşamda işlev görme becerilerini sürdürmek ya da iyileştirmek için neler yapılabilir?

a) Sağlık Sorunları Yaşlandıkça bir takım hastalık ya da rahatsızlıklara maruz kalma olasılığımız artar. 80 yaşında ve daha yaşlı olan ve hâlâ yaşamaya devam eden yetişkinlerin büyük çoğunluğunun sağlığında bir takım bozulmalar olacaktır.

Arterit: Özellikle yaşlı yetişkinlerde sık görülen ve ağrı, sertlik ve hareket sorunları ile birlikte gelişen eklem iltihabıdır.

Osteoporoz: Yoğun bir kemik dokusu kaybı ile gelişen ve pek çok yaşlı yetişkinin belirgin bir şekilde kambur yürümesinin başlıca nedenini oluşturan kronik bir rahatsızlıktır. Osteoporoza (kemik erimesi) yatkın olan kişiler özellikle kadınlardır.

b) Madde Kullanımı Ve İstismar Pek çok durumda yaşlı yetişkinler, alkol ya da diğer uyuşturucuların tüketimi ile ilgili riskleri arttırabilecek çeşitli ilaçlar kullanmaktadırlar. Örneğin alkol kullanımı sakinleştirici ya da yatıştırıcılarla birleştiğinde solunumu bozabilmekte, aşırı sedasyona yol açabilmekte ve öldürücü olabilmektedir.

c) Egzersiz, Beslenme Ve Kilo Egzersiz yaşlanma sürecini yavaşlatabilir mi? Besleyici ancak kalorisi düşürülmüş bir diyet yaşamı uzatabilir mi? İsterseniz egzersiz, beslenme ve kilonun sağlıklı bir şekilde yaşlanmamızı nasıl etkilediğini inceleyelim.