Yrd. Doç. Dr. Koray Karabekiroğlu OMÜ Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi AD. KAVAK YELLERİ Yrd. Doç. Dr. Koray Karabekiroğlu OMÜ Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi AD. 12 Ekim 2006, Samsun

ERGENLİK NEDİR? - I Puberte Buluğ çağı Adolesans Delikanlılık Jüvenil dönem

ERGENLİK NEDİR? - II Ne çocukluk ne de erişkinlik; ama hem çocukluk hem de erişkinlik Bir “değişim, dönüşüm ya da başkalaşım” dönemi

DEĞİŞİM DERKEN… - I Fiziksel değişim: Buluğ dönemi fizyolojik değişikliklerin en yoğun olduğu dönemdir. Kızlar erkeklere göre ortalama iki yıl kadar önce bu döneme girerler. Boy hızlı bir biçimde uzar. Cinsiyet özellikleri belirginleşir. Üreme organlarının yapısında değişme ve olgunlaşma gerçekleşir.

DEĞİŞİM DERKEN… - II Fiziksel değişim: Kızlarda ilk adet görme, erkeklerde ilk boşalma toplum tarafından büyümenin dönüm noktası olarak algılanır. Gelişmeyi ek cinsiyet özelliklerinin oluşumu takip eder. Tüylenme, seste kalınlaşma, kadınsı ve erkeksi beden görünüşüne ulaşma, vb.

TANNER EVRELERİ MEMELERDE GENİTALLERDE

BEDEN ÖNEMLİ ! Saçlar Burun Sivilceler Memeler Boy Kilo Penis Başkalarından çok farklı olmak, dışlanmak, beğenilmemek kabul edilemez Kocaman beden ve artan dürtülere yetemeyen bilişsel işlevler ve fakir bir deneyimler dağarcığı

BAŞKA NE DEĞİŞİM?- I Psikososyal değişimler: Bilişsel olgunlaşmada artış Psikolojik farkındalıkta artış Duygusal yük ve sorumluluklarda artış Akademik yük ve sorumluluklarda artış Sosyal yük ve sorumluluklarda artış

BAŞKA NE DEĞİŞİM?- II Psikososyal değişimler: Arkadaş ilişkilerinde derinleşme Karar vermede otonominin artışı Sosyal “ait olma”, “kabul edilme” hedefi Entelektüel, kültürel hedefler Kendini sınama ve tanıma “Bütünleşmiş bir kendiliğe” doğru kademeli bir ilerleme süreci

ERGENLİK BAŞKA NEDİR? - I “Yetişkinliğe taşınabilecek idealler ve sosyal değerlerin araştırıldığı bir dönemdir” “Arkadaşlarla bağ kurma, yeni inanç ve stilleri deneme, ilk defa aşık olma ve gelecek için yaratıcı fikirler geliştirme dönemidir. Toplumun değişimi ve yeniliklere uyumu, en belirgin olarak ergenleri gözleyerek fark edilebilir.

ERGENLİK BAŞKA NEDİR? - II Ergenlik bir HÜZÜNDÜR… Giden çocukluğun, anne babayla kurulan yoğun bağın kaybının hüznüdür. İdollerin devrilip, yeni idollere yelken açıldığı bir zamandır. Bedenle aşırı uğraştır…

KİMLİK ↔ ROL KARMAŞASI - I Erik Erikson: Kimlik duygusunun kazanılması sürecinde çocuklukta yaşanmış olan kavgalar, çatışmalar yeni baştan yaşanır. Diğer bir deyişle; Bağımlılık-bağımsızlık, Güven-güvensizlik, Ödipal eğilimlerin canlanması ile ilgili çatışmalar, vb. yeniden gün yüzüne çıkar.

KİMLİK ↔ ROL KARMAŞASI - II Bu dönemde delikanlı kendine göre ne olduğu ve ne olacağı ile, başkalarına göre kendisinin ne olduğu ve ne olacağı sorularına yanıt arar. Bütün eski özdeşimler sarsılır; yeniden değerlendirilir. Eski özdeşimler delikanlının yeni değerlerine ve rollerine uygun nitelik kazandırılarak benimsenir.

ERGENLİĞİN EVRELERİ - I Erken ergenlik (12-14 yaş): Fiziksel değişim hızı ↑ Arkadaşlarla, özellikle de hemcinslerle geçirilen zaman ↑ Aile değerleri sorgulanmaya başlar Görünüşe daha fazla önem verilmeye başlanır

ERGENLİĞİN EVRELERİ - II Erken ergenlik (12-14 yaş): Daha bağımsız olma istekleri ifade edilir Cinselliğe merak ve ilgi artar Otorite figürleriyle çatışmalar başlar, artar Madde kullanımı, suç davranışına eğilim artabilir

ERGENLİĞİN EVRELERİ - III Orta ergenlik (14-16 yaş): Bağımsızlık isteklerinde daha da artış (izin konularında çatışmalar: ör, araba kullanma, konsere gitme vs.) Soyut yargılama becerilerinde artış (ahlak, etik, felsefe, hayatın anlamı gibi konulara ilgi ↑ ) Cinsel davranışlarda yoğunlaşma (masturbasyon vb.)

ERGENLİĞİN EVRELERİ - IV Orta ergenlik (14-16 yaş): Yüksek riskli davranışlarda denemeler (madde, hız, vb.) Arkadaş grubuna belirgin bağlanma (ör, saç stili, giyim tarzı, müzik zevki, idoller, vb.) Omnipotans hissinde artış ve otorite ile çatışma ↑

ERGENLİĞİN EVRELERİ - V Geç ergenlik (16-19? yaş): Akademik ve sanatsal arayışlar ↑ Kimlik, sosyal roller, değer yargıları netleşmeye başlar İş ve eş seçimi üzerine kaygılar ön plana geçmeye başlar.

BİLİŞSEL OLGUNLAŞMA- I Somut düşünceden soyut düşünceye geçiş Kendini dışarıdan görebilme: Metakognisyon İdealizm Ancak; omnipotent düşünce yapıları nedeniyle olayları, durumları anlasalar da kendilerine uyarlamakta zorlanabilirler (örneğin kendilerine bir zarar gelmeyeceğini düşünebilirler)

BİLİŞSEL OLGUNLAŞMA - II “Ergenlik kendi sınırlarını test etme zamanıdır, sınırların keşfi ergenliğin sonunun yaklaştığının habercisidir.”

SOSYALLEŞME Arkadaş grubuna dahil olabilme çok önemli !!! Okul döneminde (6-12 yaş) arkadaş ilişkileri bir iyi bir kötü olur, çocuk boş zamanı olduğunda arkadaşlık arar, ancak özgül bir arkadaşla vakit geçirmek için çaba harcamaz Ergenlikle birlikte arkadaşlıklar daha bireyselleşir, arkadaş grupları git gide sabitleşir, bireysel sırlar aileden çok arkadaşlarla paylaşılmaya başlanır.

BENLİK SAYGISI Aile, arkadaşlar, öğretmenler ve genel olarak toplum tarafından kendisine ne kadar değer verildiğine dair algı çok belirleyicidir Olumlu bir fiziksel görünüş ! Akademik başarı ! Atletik beceriler ! Özel yetenekler ! Arkadaş gruplarındaki olumlu geribildirimler !

AKADEMİK ZORLUKLAR - I OKS !!! ÖSS !!! Zamanın büyük bölümü ders çalışarak geçer. Hobilere, zevklere kalan vakit daralır.       Okulla birlikte dersanede geçmeye başlar zaman. "Ya kazanamazsam" kaygısı genci ve ebeveynini sarmaya başlar. Bazen heyecanın yerini telaş ve korku almaya başlar. Uyku ve iştah kaçabilir. Okunanlar anlaşılmaz gelmeye başlayıverir.    

AKADEMİK ZORLUKLAR - II Başkalarının ne yaptığı, deneme sınavından kaç puan aldığı, kaçıncı olduğu önemli bir merak konusudur.       Gündemde bazen tek madde sınavdır. Sokakta, evde herkes sınavı, nasıl çalıştığını sorar. Tek gündem bu olunca sanki hayat durmuş ve yaşamın merkezine sınav oturmuştur...    

değişim ve gelişime adaptasyon Normal mi? Anormal mi? 1904- G. Stanley Hall: Ergenlik devamlı bir mücadele, yoğun ruhsal acı, altüst oluş dönemi Ergenlikteki çalkantılar değişim ve gelişime adaptasyon

Normal mi? Anormal mi?- II Ancak; Psikolojik uyumsuzluk Davranım sorunları Madde kullanımı Duygudurum bozuklukları gibi Psikiyatrik bozukluk prevalansı %20

SON SÖZ Ergenlik bir düş zamanı, bir yolculuk, yeni bene, yeni kendilik, kimliğe, yeni dünyaya, yeni bedene… Bir hüzün zamanı; Bir başkaldırı. Kimliğin şekillenmeye başladığı, koca bedende hala çocuk ruhlu bir varlık olmanın, zor günlerin zamanı ergenlik.

DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…