“İŞ STRESİ VE ÖFKE İLE BAŞAÇIKMA YOLLARI “ Doç. Dr. Nergüz BULUT SERİN ULUSLARARASI KIBRIS ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ

BİR FIÇININ İÇİNE BİR KARINCA DÜŞMÜŞ  Bir fıçının içine bir karınca düşmüş... Bir insan gelmiş fıçının başına...Karıncayı görmüş...Ne işin var senin burada, karıncayı ezmiş yoketmiş... Bir insan gelmiş fıçının başına...Karıncayı görmüş...Kimseye zararın yok sevimli hayvan hadi fıçıda yaşa demiş...

Bir insan gelmiş fıçının başına. Karıncayı görmüş Bir insan gelmiş fıçının başına...Karıncayı görmüş...Bir kaşık şeker serpmiş fıçının içine, yesin diye... Bu üç insan kim mi? Birincinin adı:BENCİL İkinciyi: HOŞGÖRÜ diye çağırırlar, Üçüncü mü? O SEVGİ İŞTE!

DÜŞLER Bazen, tüm dünyayı kurtarabileceğimizi düşünürüz, elimizden gelen çok şey olmaz ama yine de moral bozukluğuna bire birdir..... Turkpdr.com

Stres organizmanın dengesini bozabilecek herhangi bir uyarana fizyolojik (travma, sıcak- soğuk gibi), psikolojik (her türlü psikolojik gerilim, sorunlar) veya sosyal (kişilerarası ilişkilerde yaşanan gerilimlere karşı verilen bir cevaptır. Stres kişinin üzerinde hissettiği baskı ve gerginlik durumudur

Beden bir stres durumunda, bütün sistemlerini harekete geçirir Beden bir stres durumunda, bütün sistemlerini harekete geçirir. Dolaşım, solunum, sindirim organları ve beyin karşılaştıkları bu zorlu duruma adapte olmaya çalışır.

Kalp atışları hızlanır, kan şekeri yükselir, eller terler, Beyin adrenalin hormonlarını artırır. Dolayısıyla kan basıncı yükselir, kalp atışları artar, deriye giden kan akışı kısıtlanır, midenin fonksiyonları sınırlanır, terleme artar.

Aşırı stres, bedensel ve zihinsel sağlığı bozar Aşırı stres, bedensel ve zihinsel sağlığı bozar. Baş ağrısı, uykusuzluk, çeşitli ağrılar, hipertansiyon, kalp hastalıkları, diyabet gibi yaşamı tehdit eden hastalıkların ortaya çıkmasında rol oynayabilir..

STRE SİN OLUMLU ETKİLERİ Koruyucu Bir Tepkidir Uyarıcı E tki Yapar Zor Durumlarla Başa Çıkmamızı Sağlar

Stresle ilişkili olduğu düşünülen kişilik özellikleri A tipi davranışlar diye adlandırdıkları özelliklerdir. Bunlar, başarılı olmaya ve fark edilmeye ihtiyaç duyan, sinirli, öfkeli, zamana büyük önem veren, sabırsız yapıda kimselerdir.

Yüksek hedefler koyarlar, yaşamda her oyunu kazanmak isterler, hızlı hareket ederler, sıkça karşılarındakinlerin sözlerini keserler, kuyrukta beklemeye tahammül edemezler, başarıyı maddi kazançla ölçerler, yaşamın güzelliklerine karşı yüzeysel bir ilgi duyarlar.

Genetik açıdan bazı hastalıklara yatkınsanız stres, bunların erken görülmesine yol açabilir. Örneğin ailede kalp hastalığı varsa, sürekli stres altındaysanız, 30-40 yaşında kalp krizi geçirme riskiniz var

Bağışıklık sisteminin kuvvetli olması kişinin kanser olmasını engeller Bağışıklık sisteminin kuvvetli olması kişinin kanser olmasını engeller. Oysa stres, insandaki yararlı hücreleri etkileyerek bağışıklık sistemini bozuyor.

Bağışıklık sistemi bozulduğunda insan daha sık üst solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanır. Kansere kadar giden bir tablo oluşturur. Stres bağışıklık hücrelerini baskılıyor.

Saç dökülmesinin kalıtımla, başka bir hastalıkla ilgisi yoksa kişiyi üzen, strese sokan olayların etkisi vardır. Sivilce ise vücutta yağlanmayla ilgili. Ama biliyoruz ki stres karaciğeri, hormonları, kalp-damar sağlığını etkiliyor.

Stres kaşıntıya da sebep olabilir Stres kaşıntıya da sebep olabilir. Psikiyatrik hastalıklar, stres deri hastalıklarına neden oluyor ya da mevcut deri hastalıklarını artırabiliyor. Sedef hastalığının psikiyatrik yönü de var.

İnsan yaşamındaki büyük değişiklikler, izleyen yıl içinde strese bağlı hastalıklara yakalanma riskini de artırmaktadır.

Hayatta merak ve endişelerimizin bittiği anda durup düşünmeye başlamamız gerekmektedir. Stres bizi aktif olmaya iter. Endişe de verimlidir aslında çünkü bizim beklentilerimizi artırır ve en iyi şekilde çalışmamızı sağlar.

Stres Kaynakları Sizde stres yaratan kaynakların neler olduğunu bilmek kadar, stresle dolu olduğunuzu gösteren sinyalleri öğrenmeye çalışın. Bu sinyaller, ruhsal, fiziksel, duygusal ya da davranışsal olabilir.

Stres sinyalleri kırmızı ışık ya da alarm Zili gibi çalışırlar ve ciddi sorunların daha fazla ilerlemesini önlemek için harekete geçmek gerektiğinin habercisidirler.

STRES BELİRTİLERİ

Duygusal Belirtiler: •  Endişe ya da sıkıntı hissetmeniz •  Korku duymanız ya da çabuk ürkmeniz •  Kendinizi değersiz, yetersiz, güvensiz ya da terkedilmiş hissetmeniz •  Alınganlaşmanız ya da sinirli oluşunuz •  Çabuk utanmanız

Fizyolojik olarak Hazımsızlık                    Astım Yorgunluk                      Kalp-damar hastalıkları Baş ağrıları                    Kalp krizleri Cilt bozuklukları             Felçler Yüksek Tansiyon            Kanserler Ülser/ Gastrit                  Ölüm

Düşünsel Belirtiler: •  Özgüven eksikliği içinde olmanız •  Unutkanlık yaşamanız •  Karamsar düşünmeniz •  Gelecekle ilgili olumsuz kurgularınız •  Zihninizin sürekli birşeylerle dolu olması •  Sürekli hayal kurmanız, dikkatinizi toplayamamanız

Davranışsal Açıdan:  İçe Kapanma Alkol – Madde Bağımlılığı  Saldırganlık

Bedensel Belirtiler: •  Ellerinizin ya da bedeninizin aşırı terlemesi •  Kalp atış ritminizin artışı •  Bedeninizin titremesi •  Sinirsel tiklerin ortaya çıkması ya da artması •  Boğaz ve ağız kuruluğu çekmeniz •  Kolayca yorulmanız

Sık sık tuvalete çıkmanız Uyku (aşırı az ya da fazla) sorunu yaşamanız   İshal, hazımsızlık ya da kusma gibi sindirim ve boşaltım sorunu çekmeniz Mide sancısı ya da başağrısınızın olması  

(Kadınlarda) Adet öncesi geriliminizin artışı   Boynunuzda ve sırtınızın altında ağrı olması   İştahınızı kaybetmeniz ya da aşırı yemeniz Çabuk hastalanmanız

Kalbin hızlanması El ayak soğuması Hızlı, kesik soluklar Gözlenebilenler: Kalbin hızlanması El ayak soğuması Hızlı, kesik soluklar Kasların gerilmesi Tuvalet ihtiyacı

Duyu organlarının keskinleşmesi Adrenal bezleri kortizon artışı Gözlenemeyenler Duyu organlarının keskinleşmesi Adrenal bezleri kortizon artışı Triod hormonu artışı Sex hormonlarında azalma Endorfin salgılanmasında artış Sindirim sisteminin yavaşlaması Kan şekerinin artışı

Kronik stres Konsantrasyon bozukluğu İsteksizlik Uyuşukluk /aşırı uyku Aşırı hareketlilik İştahsızlık/aşırı yemek yeme Başağrısı, diğer ağrılar Hazım bozuklukları

Ülserler Yüksek tansiyon Şeker Kaygı Depresyon

Kalp krizleri Felçler Akıl hastalıkları Kanser Ölüm

Günümüzde okul yöneticileri, süreci etkileyen bir çok değişkenin hakim oldugu iş ortamlarında çalısmaktadırlar. Özellikle stres yaratan faktörler kontrol altına alınamayacak nitelikte ise, yöneticiler bu ortamda etkili bir performans göstermede zorlanırlar.

Egitim kurumunun amacı ve etkinligi çerçevesinde yöneticilerin düşündükleri şeyleri gerçekleştirememesi ile stres yaratan faktörlerin etkisinin asgariye indirilememesi yöneticilere büyük stres yasatmaktadır.

Erol (1995,68) da araştırmasında, bir okul ortamında personel, araç ve gereç eksikligini, finansal kaynakların yetersizligini ve mevzuatın günün şartlarına uygun olmamasını okul müdürlerinin görevlerini başarmada karşılaştıkları engeller olarak bulmuştur.

Can ve Duman (2006:337) yöneticilerin, mevzuatın karışık olmasını önemli stres nedeni olarak gördüklerini bildirmektedirler. Bunun yanında,Ekinci ve Ekinci (2003:108) örgütsel stres kaynakları içerisinde en önemli stres kaynagını bürokratik işlemler olarak belirtmektedirler.

Gümüseli (1996:207) de, maddi kaynak yetersizligini eğitim yöneticilerinin etkinligini sınırlayıcı bir etken olarak görmektedir.

Çalışma sonunda okul yöneticilerinin “sıklıkla stresli” oldugu görülmüştür. Bunun yanında, ortaögretim kurumlarındaki yöneticilerin ilkögretim kurumlarındakilere göre,okul müdürlerinin de müdür yardımcılarına göre daha stresli oldugu anlaşılmıştır.

Asırı derecedeki örgütsel stres, negatif bir etki yaparak yöneticilerin bedensel ve zihinsel sistemine yüklenerek işlemez hale getirebilir. Bunun sonucunda, motivasyonun kaybolması, performansın düşmesi, yaratıcılıgın azalması, hataların çoğalması gibi işi etkileyen, çesitli hastalıkların ortaya çıkması gibi de bireyin kendisini etkileyen negatif sonuçlar dogurabilir.

Böylelikle, stresli bir ortamda çalışan okul yöneticisinin verimsizleşmesi durumu egitim sürecine de olumsuz yansıyabilir. Bundan dolayı yöneticilerin, okul ortamında hangi durumların strese neden oldugunu ortaya çıkarması, sonrasında da stresle başa çıkacak veya stresi azaltacak önlemlerin uygulamaya koyması gerekmektedir.

Personel seçimi, atamaların zamanında yapılması, mevzuatın gelişmesi, finansal kaynakların sağlanması, donanım ve araç-gereç temini vb. merkezi yönetimin kararları ile mümkündür.

Merkezi yönetim, okul yöneticilerinin daha özerk çalısmasını mümkün kılan düzenlemeler yaparak okullardaki sorunların çözümüne katkıda bulunmalıdır.

Okul yöneticilerinin ruh ve beden sağlıklarını korumaları, etkili ve verimli bir okul yasamını sürdürebilmeleri açısından “stresle basa çıkma” ya da “stres yönetimi” konusunda hizmet içi egitim verilmesi önerilmektedir.

Öte yandan yöneticiler ise, stres yönetimi konusunda kendilerini yetiştirmeli ve bu yönde sürekli olarak kişisel gelişimlerinin peşinden koşmalıdırlar.

mesleki memnuniyetin yüksek olduğu örgütlerde insan kaynağının mesleki doyumunun yüksek olduğunu, bireylerin işlerine daha fazla motive olduklarını ve performanslarının yüksek olduğunu tespit etmiştir.

Kaya ve Kaya (2007) yaptıkları bir araştırmada yöneticilerin çok çalıştıklarını ve kendilerine ve ailelerine yeterince zaman ayıramadıklarını ve bu durumun da onlarda stres yarattıklarını tespit etmişlerdir.

Öfke nedir? öfke; “ engellenme, saldırıya uğrama, tehdit edilme, yoksun bırakma, kısıtlama vb. gibi durumlarda hissedilen ve genellikle, neden olan şeye ya da kişiye yönelik şu ya da bu biçimde saldırgan davranışlarla sonuçlanabilen oldukça yoğun olumsuz bir duygu” olarak tanımlanmaktadır.

Öfke ve öfke yönetimi Öfkelendiğinizde neler hissedersiniz? Sinirleniriz Yüzümüz kızarır Vücudumuz gerginleşir

Nabzımız artar Titreriz Yumruklarımızı sıkarız Dişlerimizi sıkarız Madde kullanmak isteriz

Öfkeli tepki vermemek için neler yapabiliriz? Bazı yöntemler: Karnınızı dolduracak kadar derin derin bir nefes alın, yavaş yavaş verin. Yavaş yavaş 20’ye kadar sayın, Bir süre oradan uzaklaşın, Sorunu yetkili ve deneyimli biriyle paylaşın

KİŞİSEL STRES YÖNETİMİ Doktorunuz Yasaklamad ıysa Haftada 3-5 K ez Yar m Saatlik Fizik Egzersiz Yapın Gevşeme Tekniklerini Öğrenin K afeini Kesin Beslenmenizi Gözden Geçirin Hoşgörülü Olun Zaman Yöne tmeyi Öğrenin Eğlenmeyi İhmal Etmeyin

Gülümseyin, Gülün, Konuşmalarınızda Esprilere Yer Verin Şükretmeyi ve Dua Etmeyi Bilin Kendi Kendinizle Konuşurken Güzel Şey ler Söyleyin Herşeyi Basitçe Ortaya Koymaya ve Anlamaya Çalışın Kişisel Amaçlar Belirleyin

Yeterli Miktarda Uyuyun. Ne Fazla, Ne Az Affedici Olun. Merhametsizlik ve Haset Tükenmenize Yol Açar Ümitli Olun. Ümit Bir Kas Gibidir, Geliştirilebilir.

Günde bir kez olsun sizi rahatlatan birşey yapmayı deneyin Günde bir kez olsun sizi rahatlatan birşey yapmayı deneyin. Müzik dinlemek, meditasyon yapmak, kısa bir yürüyüş, işinizle ilgili olmayan bir kitap okumak seçenekler arasında. Sizi rahatlatan, sakinleştiren, toparlayan veya güldüren birşey yapın.

- Öğle yemeğini atlamayın ve yemeğinizi masanızdaki beş dakikalık bir sandviçle geçiştirmeyin. Çalışma gününün ortasında ara vermek, zihinsel ve fiziksel olarak işten uzaklaşmanız için size iyi gelecektir.

Yemeklerinizi de hissederek yiyin Yemeklerinizi de hissederek yiyin. Fazla şeker ruh halinde dengesizliklere neden olur ve sağlıklı olmayan gıdalara olan isteği tetikler. Yeterli uykuyu aldığınızdan emin olun.

Kendinize, beraber çalıştığınız insanlara ya da ailenize üzerinizdeki stresin çok fazla olduğunu söylemekten kaçınmayın. Çok fazla stresi kaldırabiliyor gibi görünmenizle başarılı olmanız arasında bir bağlantı yoktur..

Stres bulaşıcıdır bu yüzden beraber çalıştığınız insanların stresinin size bulaşmamasına özen gösterin.

İYİMSER Bazen yaşam öyle ağır gelir ki insana, ancak pembe gözlüklerle katlanılabilir, uçmak isteyene deli denmesi de cabası..... Turkpdr.com

Sıkıntılı olduğumuz zamanlar bedenimizin de etkilendiğini konuşmuştuk Sıkıntılı olduğumuz zamanlar bedenimizin de etkilendiğini konuşmuştuk. Bu yüzden bu sıkıntıdan kurtulmak için bazı yöntemler uygulayabiliriz.

Bu yöntemlerden biride nefes alma tekniğidir Bu yöntemlerden biride nefes alma tekniğidir. İyi nefes, burundan yavaşça alınan ve karnını içeri iterek ciğerleri dolduran nefestir. Şimdi uygulayalım.

Bir elinizi karnınızın altına, bir elinizi de göğsünüzün üstüne koyun. Gözlerinizi kapayın ve nefes alırken ciğerlerinizin tümünü doldurmaya çalışın. Bir iki saniye nefesinizi tutun ve daha sonra nefesinizi yavaşça boşlatın.

Eğer doğru nefes alırsanız, karnınız hareket eder ve şişerek elinizi yukarı doğru kaldırır. Yeni nefes almadan önce de bir iki saniye bekleyip aynı şekilde yavaşça nefes alıp bir süre tutup yavaşça bırakın. Bunu dört kez tekrarlayın.

Derin bir nefes alın ve alırken içinizden 1’den 4’e kadar sayın. Nefesinizi tutun ve yine içinizden 1’den 4’e kadar sayın. Nefesinizi yavaşça verirken 1’den 8’e kadar sayın. Tüm alıştırmayı dört beş kez tekrarlayabilirsiniz.

YA ŞAMINIZDA Kİ STRESE D UR DEYİN , STRES YAŞAMINIZA DUR D E M E D E N ! ! ! !

TEŞEKKÜRLER nserin@ciu.edu.tr