GENÇLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI VE AİLE TUTUMLARI Uzm. Psk.Dan. Deniz MERİÇ

UYUŞTURUCU MADDE BAĞIMLILIĞI BAĞIMLI OLUNAN MADDENİN ELDE EDİLEBİLMESİ İÇİN, BİREYİN BÜTÜN DEĞERLERİNİ FEDA EDEBİLECEĞİ ÇOK TEHLİKELİ BİR BAĞIMLILIK TÜRÜDÜR..

Bağımlılık bir sendromdur. Bağımlılığın çeşitli ölçütleri vardır. Buna göre aşağıda yer alanlardan sadece üçü bağımlılık tanısı koymak için yeterlidir. 1. Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması. 2. Madde kullanımını denetlemek ya da bırakmak için yapılan ama boşa çıkan sürekli çabalar. 3. Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için büyük zaman harcamak.

4.Madde kullanımı nedeni ile sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin azalması ya da tamamen bırakılması. 5.Maddenin tasarlandığından daha uzun ve yüksek miktarlarda alınması. 6.Fiziksel ya da ruhsal sorunların ortaya çıkmasına ya da artmasına rağmen madde kullanımını sürdürmek.

BAĞIMLILIK SÜRECİ ‘Belki kullanabilirim’ ↓ ‘Korku ve Merak’ ‘Bir kereden bir şey olmaz’ ←←←←← ‘Bırakırım bir daha başlamam’ ↓ ↑ ‘Bir daha asla!’ ‘Artık bırakacağım’ ‘Ben bağımlı olmam’ ‘Bırakmak zorundayım ‘İstersem bırakırım’→→→→→→→→ ‘Bu meret bırakılmaz ki!’ Kişi önce maddeye karşı kullansam ne olur diye merak duyar,daha sonra merak korkuyu yener ve ‘bir kereden bir şey olmaz’ diyerek kullanmaya başlar. Bundan sonraki her kullanışı olacaktır ama beklenen son hiç gelmez.

Bağımlılığı şeker hastalığı gibi düşünebiliriz… Şeker hastalığında da kişi eğer şeker kullanmaz ve diyetine dikkat ederse, rahat yaşar ve hastalık onun için bir sorun olmaz. Ancak ne zaman şeker yer ise hastalık canlanır ve o kişi için ciddi bir sorun yaşanmaya başlar.

MADDE KULLANIMI İLE İLGİLİ ŞU TEMEL KAVRAMLARI KULLANMAKTA YARAR VAR! ALIŞKANLIK (ruhsal bağımlılık) TUTKUNLUK (fiziksel bağımlılık)

ALIŞKANLIK- Ruhsal Bağımlılık Bir ilacın yada maddelerin yarattığı ruhsal etkiyi yeniden yaşamak için kişinin aşırı ve güçlü bir istek ve eğilim duyması demektir. (Kahve , kola, sigara ve zaman zaman alınan alkol ve rahatlatıcı maddeler gibi). Ruhsal bağımlılık denilen durumda, kişi bu maddeleri almak için güçlü bir istek duyar, ancak alamadığı zaman krize girmez, yani yoksunluk duymaz.

TUTKUNLUK- Fiziksel Bağımlılık Kişi kullandığı ya da aldığı maddeyi sürekli çoğaltmak zorundadır. Yani vücutta bir direnç artışı söz konusudur. Merkezi sinir sisteminde o madde ve ilaca karşı bir uyum gelişmiştir. Beynin ve tüm sinir sistemi işlevlerini sürdürebilmesi için artık o madde gereklidir. Bu madde ya da ilacın azaltılması ve ya alınmaması halinde bedensel ve ruhsal belirtiler ortaya çıkar. Çünkü, bedenin bulduğu fizyolojik adaptasyon bozulmuştur. Kendini yeni duruma göre ayarlamak zorundadır. İşte bu dönemde belirtiler gözlenir.

MADDE KULLANAN GENÇLERİMİZDE RASTLANAN DUYGUSAL SOSYAL ve FİZİKSEL BELİRTİLER

Ellerde titreme, dalgınlık, dikkat dağınıklığı, ağızda kuruluk, salyada azalma, konuşmada güçlük, pelteklik, Zaman zaman aşırı neşe/öfke duyguları arasında gidip gelmeler, Hafif yorgun ve uykulu görünme, İştah ve kilo kaybı, aşırı sinirlilik görülür. Kendine özeni azalır, Tüm derslerde belirgin bir düşüş yaşanır.

Madde kullanan çocuklar/gençler aile ilişkilerini azaltır ve evde daha az vakit geçirirler. Her zamankinden daha fazla para harcamaya başlarlar. Çevresi ve arkadaşları eski önemlerini yitirirler, tanımadığınız yeni arkadaşlar edinmeye başlar. Sorumluluk almaktan ve sosyal faaliyetlere girmekten kaçınırlar. Aşırı para harcamaya başlarlar.

RİSK YARATAN FAKTÖRLER Ruhsal sorunları ya da bağımlılığı olan anne babaların bulunduğu sorunlu aileler, Doğru olmayan yetiştirme yolları, Anne-baba-çocuk arasında bağlanma ve ilgi eksikliği, Sınıfta aşırı utangaçlık ya da şiddet içeren davranışlar, Okul başarısında düşüş, sosyal becerilerin zayıf olması, Davranış sorunları olan arkadaşlara ‘takılma’, Okul,iş aile ortamlarında uyuşturucu kullanımının onaylanması.

ÖNLEYİCİ FAKTÖRLER Aile içi kuralların birlikte alınması ve herkesin buna uyması Anne babaların çocuklarının yaşamlarıyla ilgili olmaları Güçlü ve pozitif aile bağları Okulda başarılı olma; okul, kulüpler gibi kurumlarla kurulmuş güçlü bir bağ Uyuşturucu kullanımı ile ilgili doğru bilgilenme

GENÇLERİN MADDE KULLANMAYA BAŞLAMA NEDENLERİ Merak %29.4 Sorunlara çözüm aramak %27.1 Sorunlardan kaçmak %26.0 Beğeni toplamak %24.3 Eğlenmek %25.9 Arkadaş baskısı %23.3

MADDE BAĞIMLILIĞINI ÖNELEMEK İÇİN ANNE BABALARININ DİKKATİNE!!

Madde kullanımı ile ilgili risk taşıyan gençlerin özellikleri MADDE KULLANIMI Kullanmaya istekli olma “Hayır diyememe” Kullanmama gücünün gelişmemiş olması Kendisi ile ilgili sorumluluk duygusunun oluşmamış olması olması

DİKKAT!! ÇOCUKLARA SORUMLULUK VE BAĞIMSIZLIK DUYGUSUNUN VERİLMESİ, MADDE KULLANIMINI ENGELLEMEYE YÖNELİK EN ÖNEMLİ UNSURDUR!!

Özgür bağımsız, sınırlarını bilen çocuk nasıl yetiştirmeliyiz? Çocukların, kendilerine özgü bir özgürlük ve serbestlikleri olması; ancak her şeyde olduğu gibi, bu özgürlüğünde sınırlarının iyi tanımlanması gerektiği bilinmelidir. Çocukların kendilerine güvenebilmeleri, kişilik sahibi olabilmeleri için yalnız başlarına, anne-babasız hareket edebilecekleri alanlara gereksim bulunmaktadır. Anne-babaya düşen görev, çocuklarına bu serbest alanda yol göstermek; ancak bu serbestliğin sınırlarını da açık olarak belirlemektir.

Bu nedenle; çocukların belirli konularda; yaşlarına uygun olarak ve kendi başlarına serbest hareket edebilmeleri, onların kendi davranışlarını kontrol edebilmeleri için çok önemlidir. Çocuk kendi başına bir karar verdiğinde; bu kararın kendi yaşamı üzerindeki etkileri konusunda bir sorumluluk alacak ve belli oranda bir riske girecektir. Bu risk ona ağır gelse bile, sonuçta kendisine bazı deneyimler kazandıracaktır. Bu deneyimler sonuçta, çocukta güven ve sorumluluk duygusunun gelişmesinde önemli adımlar olarak düşünülmektedir.

Sınırları iyi belirlenmiş özgürlük; Toplumsal yaşantıda uyumlu olabilmeyi, Kişisel bütünlüğü korumayı, Başkaları ile iletişimde açık ve net olabilmeyi, Kişisel iç huzur ve dengeyi sağlayabilmeyi, Kişinin hangi alanlarda ve nereye kadar gelişebileceğinin ölçüsünü sağlar.

Sınırların olmaması; Çocuk, gerçek yaşamda neyi, ne zaman, nerede nasıl yapacağını öğrenemez, Gerçek yaşamdaki ilişkileri tam anlamıyla kavrayamaz, Toplumda insanlarla ilişkilerini ayarlayamaz, Kendi sınırlarının nerede bittiğini,başkalarının özgürlüklerinin nerede başladığını kestiremez, Sosyal uyum ve iletişimde ciddi sorunlarla karşı karşıya kalır

Çocuğun özgürlüğünün aşırı sınırlandırılması Çocuğun yaşam becerilerini geliştirmesini engeller, Güvensizlik, karamsarlık, kuşku duyguları ve bunların neden olduğu yeni psikososyal durumlara yol açar.

Sınır ve sorumlulukların kesinleşmediği, anne babaların arasında belirgin tutum farklarının olduğu, aynı konularda farklı zamanlarda, farklı sınırların olduğu durumlar BELİRSİZLİK, TUTARSIZLIK ve GÜVENSİZLİK duyguları meydana getirir. Çocuk bu nedenle kendi davranışlarını ayarlamada, karar vermede ve sorumluluk almada problem yaşar.

Madde bağımlısı olan çocuğa nasıl davranılmalı? Genç sorunun varlığını inkar edecektir Ona nasihat vermek yerine aktif biçimde dinlenmeli, böylece kullanılan maddenin olumsuz etkilerinin kişi tarafından fark edilmesi sağlanmalıdır. Tartışılmamalıdır, yargılanmamalıdır. Kişi olduğu gibi kabul edilmeli ve kendine güvenmesi sağlanmalıdır. Madde kullanımı ile ilgili sorunların sorumluluğu çocuğa bırakılmamalı, kendi kararlarını kendisinin vermesi desteklenmelidir.

ANNE BABA İÇİN ÖNEMLİ CÜMLELER!!

Çocuk ve genç, Duygusal açıdan Sevgi, ilgi, yakınlık, onaylama, Saygı görme, önem verilme, Övgü alma, cesaretlendirme, kendini özgürce anlatabilme, Belli sınırlar içinde bağımsız davranabilme, Sağlıklı bir ortamda büyüyüp gelişme, Uygun biçimde eğitilme, Umut ve beklentilerinin desteklenmesini ister. Çocuk ve genç Anne baba davranışlarını görerek öğrenir, Anne babayı kendine örnek alıp taklit eder, Anne babanın birbirlerine karşı davranışlarını gözler, Sorun çözümünde anne babadan gördüklerini yapar.

Çocuk ve genç, Anne babanın ona zaman ayırmasına gereksinim duyar, Ailede olumsuz ilişkiler varsa onarılmasını ister, Sorumlulukları üstlenmede yol gösterilme ve destek arar. Çocuk ve gence sorumluluk duygusunu verilmelidir, Çünkü, sorumluluk duygusu madde bağımlılığından uzak olabilmede önemli bir unsurdur

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER