SES Ses Bir Enerji Türüdür Mustafa ÇELİK
Tefe vurulduğunda tefin derisinde hafif bir çökme meydana gelir ve önündeki hava molekülleri itilir. Birbirini iten hava molekülleri sayesinde ses enerjisi diğer tefe ulaşır. Tefe bağlı pinpon topunun hareket etmesi, sesin bir tür enerji olduğunu gösterir.
Kaynaktan uzaklaştıkça sesin daha az duyulmasının, bir süre sonra hiç duyulmamasının sebebi, ses iletimi sırasında enerjinin bir kısmının, ortamdaki taneciklerin birbirleriyle çarpışması sonucu ısıya dönüşmesidir. Kaynağından uzaklaştıkça ısıya dönüşen miktar artar ve bir uzaklıktan sonra ses duyulmaz olur. Yumuşak ve gözenekli maddeler ses enerjisini daha iyi soğurur.Aslında sesin soğurulması olayında enerji kaybolmamakta, sadece ısı gibi başka enerjilere dönüşmektedir.
Ses Hızı Yıldırım olayı sırasında ışık göründükten bir süre sonra gök gürlemesi duyulur. Bunun nedeni, ışık hızının ses hızından çok daha fazla olmasıdır. Sesin havadaki hızı yaklaşık 340 m/s'dir. Işığınki ise 300 000 000 m/s yani neredeyse ses hızından 900 000 kat daha fazladır. Eğer yıldırım düşmesi ve gök gürlemesi arasında geçen zamanı ölçebilirsek yıldırımın ne kadar uzağa düştüğünü söyleyebiliriz. Şöyle ki: 340 metre uzakta meydana gelen bir yıldırım düşmesinden bir saniye sonra gök gürlemesini duyarız.
Uzaktan gelen bir konuşma sesinin suyun altından dinlenildiğinde daha yakından geliyormuş gibi hissedilir. Denizin ortasında bir teknenin üzerinde olsak ve uzakta suda bir patlama meydana gelse farklı zamanlarda iki ses duyarız.
Ses genellikle katılarda sıvılardan, sıvılarda da gazlardan daha hızlı hareket eder. Çünkü genel olarak katılar sıvılardan, sıvılar da gazlardan daha yoğundur. Bunun anlamı, farklı maddelerdeki tanecik ya da moleküllerin farklı dizilmiş olmasıdır. Ses hızı aynı zamanda yayıldığı ortamın sıcaklığına da bağlıdır. Sesin havadaki hızının 340 m/solduğunu daha önce öğrenmiştik. Fakat bu değer yaklaşık 15 oC sıcaklığındaki hava için geçerlidir.25 oC'taki havada ses hızı 346 m/s iken 0 oC'ta 332 m/s'dir.
Sesin hızı ortamın yoğunluğuna ve sıcaklığına bağlıdır. Yoğunluk ve sıcaklık arttıkça ses hızı da artar.
Sesin yayılabilmesi için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır Sesin yayılabilmesi için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır. Fakat sesin aksine ışık, maddesel bir ortama ihtiyaç duymadan yayılır. Güneş'ten gelen ışıklar uzay boşluğunu geçerek Dünya'mıza ulaşır ve yeryüzünü yaşanılır kılar. Fakat Güneş'te meydana gelen patlamaları duyamayız. Çünkü uzayda sesin yayılabilmesi için gerekli maddesel bir ortam yoktur. Ses ve ışık için bir genelleme yapmak gerekirse maddesel ortamlar sesin iletilmesi için vazgeçilmez bir araç iken, ışığın yayılması için bir engeldir. Boşlukta ses iletilmez, ışık ise en büyük hızla iletilir
Mustafa ÇELİK Fen ve Teknoloji Öğretmeni Türk Telekom YİBO Digor/KARS