Sayısal İşaret İşleme Dersi YTÜ, EHM Müh. Böl.

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
KÜMELER BİRLEŞİM KESİŞİM FARK.
Advertisements

DEVRE ANALİZİ LAPLACE DÖNÜŞÜMÜ EE410 Ertuğrul Eriş.
KARMA Ş IK SAYILAR Derse giriş için tıklayın... A. Tanım A. Tanım B. i nin Kuvvetleri B. i nin Kuvvetleri C. İki Karmaşık Sayının Eşitliği C. İki Karmaşık.
KARMAŞIK SAYILAR.
TBF Genel Matematik II DERS – 8 : Doğrusal Eşitsizlikler
Çember – Yay Düzlemde sabit bir noktadan r birim uzaklıkta olan noktaların kümesi dir. Çemberin merkezi: Çemberin yarıçapı: Çemberin.
17. MEKANİKSEL SİSTEMLER VE TRANSFER FONKSİYONLARI
ÖZEL TANIMLI FONKSİYONLAR
Rassal Değişken S örnek uzayı içindeki her bir basit olayı yalnız bir gerçel (reel) değere dönüştüren fonksiyona rassal değişken adı verilir. Şu halde.
1.BELİRSİZ İNTEGRAL 2.BELİRSİZ İNTEGRALİN ÖZELLİKLERİ 3.İNTEGRAL ALMA KURALLARI 4.İNTEGRAL ALMA METODLARI *Değişken Değiştirme (Yerine Koyma)Metodu.
Sadık Sayim Oğuz Yelbey Ali Pala Mustafa Dursun
Normal Dağılım.
Sonlu Durum Makinesi M=(S, I, O, f, g, s0) S:durumlar kümesi
Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli-Kümülatif)Fonksiyonu
SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ
Sürekli Olasılık Dağılımları
Değişkenler veri tipleri operatörler
6. HAFTA
Formüller Mustafa AÇIKKAR.
KESİRLİ FONKSİYONLARIN GRAFİKLERİ
GRAFİK NEDİR ? İstatistik bilim dalında değişik yöntemlerde elde edilmiş olan sonuçların çizgiyle ve şekillerle ifade edilmesine grafik isimi verilmektedir.
Bölüm 4: Sayısal İntegral
GRAF TEORİSİ Ders 1 TEMEL KAVRAMLAR.
KÜMELER GEZEGENİNE HOŞ GELDİNİZ.
Temel Veri Türleri ve Operatörler
ÇEMBER ve DAİRE.
ÇEMBER.
MATEMATİK ÖĞRENEBİLİR
Bölüm6:Diferansiyel Denklemler: Başlangıç Değer Problemleri
Neler öğreneceğiz Temel Çizimler Üçgen Çizimleri
Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Müh. Bölümü
Bölüm 6 Fonksiyonlar Fonksiyon Tanımı Değer Döndürmeyen Fonksiyonlar
Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Müh. Bölümü
ÇEMBER ÇEMBER BOŞ DOLU DAİRE Simitler ve bisiklet tekeri çemberdir.
Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Müh. Bölümü
TEMEL HABERLEŞME MATEMATİĞİ
DOĞRUSAL EŞİTSİZLİK SİSTEMLERİ
TOPLAMA İŞLEMİ VE ALIŞTIRMALAR.
Elif ÇAĞLAYAN Humayla ÖNDER Gamze Nur AYDIN Gülfer YÜKSEKDAĞ
KÜME ÇEŞİTLERİ 2. Sonlu ve Sonsuz Küme 1.Boş Küme 3. Evrensel Küme
MUSTAFA GÜLTEKİN Matematik A Şubesi.
ÇEMBER VE DAİRE.
KARMAŞIK SAYILAR.
Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Müh. Bölümü
ÇOK DEĞİŞKENLİ FONKSİYONLAR
TBF Genel Matematik I DERS – 11: Belirsiz İntegral
SÜREKLİ ŞANS DEĞİŞKENLERİ
RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ
ÇEMBER VE DAİRE.
Normal ve Teğetsel Koordinatlar (n-t)
14 MART DÜNYA Pİ GÜNÜ. 14 MART DÜNYA Pİ GÜNÜ ÇEMBER.
MATEMATİK Karmaşık Sayılar.
ÖKLİD’İN ELEMANLAR İSİMLİ
Sayısal Analiz Sayısal İntegral 3. Hafta
ANİ DÖNME MERKEZLERİ Mekanizmaların hız ve ivme analizinde çeşitli noktaların hız doğrultularına, dolayısıyla bunların ait oldukları düzlemlerin.
ÇEMBERİN ELEMANLARI,YAYLAR VE ÇEMBERDE AÇILAR
Tanım: Bir x 0  A = [a,b] alalım. f : A  R ye veya f : A -{x 0 }  R ye bir Fonksiyon olsun Terimleri A - {x 0 } Cümlesine ait ve x 0 ’a yakınsayan.
RASYONEL SAYILAR.
V2’nin q1 doğrultusunda ki bileşenine
Biz şimdiye kadar hangi uzaylar ile uğraştık:
7. HAFTA.
Dizinin Yakınsaklığı, Limit
ÇOK BOYUTLU İŞARET İŞLEMENİN TEMELÖZELLİKLERİ
Ders 5: Fourier Transformu
Banach Sabit Nokta Teoremi (Büzülme Teoremi)
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
Pi(p) Sayısını Tanıyalım
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
G(s) 2b-1 Laplace Dönüşümü:
6. Frekans Tanım Bölgesi Analizi
Sunum transkripti:

Sayısal İşaret İşleme Dersi YTÜ, EHM Müh. Böl. z-Dönüşümü Sayısal İşaret İşleme Dersi YTÜ, EHM Müh. Böl.

z-Dönüşümü Fourier Dönüşümünün genelleştirilmesidir. Çünkü Fourier Dönüşümü pek çok işaret için hesaplanamaz! Çoğu durumda z-dönüşümünü hesaplamak daha uygundur. Tanımı: DTFT tanımıyla karşılaştırırsak: z karmaşık bir değişkendir, z=r ej Eğer z=ej yerine konulursa, z-dönüşümü DTFT’ye dönüşür.

z-dönüşümü ve DTFT z-dönüşümü karmaşık z değişkeninin bir fonksiyonudur. Karmaşık z-düzlemi üstünde gösterilmeye uygundur. Eğer =0-2 aralığında z=ej çizilirse, birim çember (unit circle) elde edilir. Re Im Birim Çember  r=1 2

z-Dönüşümünün Yakınsaması DTFT her zaman yakınsamaz x[n] işareti mutlak toplanabilir değilse, DTFT sonsuz toplam üretir Örnek: x[n] = anu[n], |a|>1; işaretinin bir DTFT’si yoktur z-dönüşümünde karmaşık z değişkeni r ej olarak yazılır: x[n]’in DTFT’si üstel dizi r –n ile çarpılmıştır Dolayısıyla, bazı r değerleri için toplam sonlu olabilir z-dönüşümü {g[n]r-n}’in DTFT’sine eşittir.

Yakınsaklık Bölgesi z-dönüşümünün yakınsadığı tüm z değerleri kümesi Her bir r değeri yarıçapı r olan bir çemberi temsil eder Yakınsaklık bölgesi çemberlerden oluşur Re Im Örnek: z- dönüşümü 0.5<r<2 değerleri için yakınsıyorsa, ROC şekildeki gibidir ROC birim çemberi içerdiği için, DTFT’si hesaplanabilir Tüm dizilerin z-dönüşümü yoktur Örneğin: Herhangi bir r değeri için yakınsamaz ROC yoktur, z-dönüşümü yoktur Ama DTFT’si vardır! Dizi sonlu enerjilidir DTFT ortalama karesel anlamda (mean-squared sense) yakınsar

Örnek: Sağ-Taraflı Üstel Dizi (Nedensel) Re Im a 1 o x Yakınsaklık için gerekli koşul: ROC’de tanımlı X(z): ROC: Yarıçapı a olan çemberin dışındaki bölge Sağ-taraflı dizilerin (right-sided sequences) ROC’leri bir çemberin dışıdır.

Örnek: Sol-taraflı Üstel Dizi (Anti-causal) ROC: |z|< |a|

İki-Taraflı Üstel Dizi Im x o o x Re

Sonlu Uzunluklu Dizi

Z-Dönüşümünde ROC’nin Özellikleri ROC (0,0) noktasının etrafında bir halka ya da disk şeklindedir DTFT ancak ve ancak ROC’nin birim çemberi kapsamasıyla hesaplanabilir ROC içinde asla bir kutup olmaz Sonlu-uzunluktaki diziler için ROC bütün z-düzlemidir muhtemelen z=0 ve z= hariç Sağ-taraflı bir dizinin ROC’si en dıştaki kutbun dışındaki alandır (Muhtemelen z=  dahildir) Sol-taraflı bir dizinin ROC’si en içteki kutbun içindeki alandır (Muhtemelen z=0 dahildir) İki taraflı bir dizi kutuplar tarafında sınırlanan bir halkadır ROC kapalı bir alandır ROC belirlenmeden z-dönüşümü tek şekilde (“uniquely”) bir diziyi betimlemez

Transfer Fonksiyonu: Kararlılık, Nedensellik ve ROC İmpuls yanıtı h[n] olan bir sistem düşünelim z-dönüşümü H(z) ve kutup-sıfır diyagramı şekildeki gibi olsun Başka bir bilgi olmadan h[n] dizisi tek şekilde belirlenemez |z|>2 or |z|<½ or ½<|z|<2 Eğer sistem kararlıysa, ROC birim çemberi içermelidir: ½<|z|<2 Eğer sistem nedenselse, dizi sağ taraflı olmalıdır: |z|>2

Ters z-Dönüşümü

Ters z-Dönüşümü Gözlemleme yoluyla (Inspection Method) z-dönüşümünün tersi Cauchy integraliyle hesaplanır Daha kolay ve “kestirme” teknikler de var: Gözlemleme yoluyla (Inspection method) Kısmi kesirlere ayrıştırma yoluyla (Partial fraction expansion) Güç serilerine genişletme yoluyla (Power series expansion) Gözlemleme yoluyla (Inspection Method) Bilinen z-dönüşümü çiftlerini kullanarak Örnek:

Kısmi Kesirlere Ayrıştırma (Partial Fraction Expansion) ile Ters z-Dönüşümü Verilen bir z-dönüşümü şu şekilde ifade ediliyorsa: Kısmi kesirlerine ayrıştırılırsa İlk terim ancak M>N ise kullanılır Br bilinen bölmeyle hesaplanır İkinci terim tüm birinci dereceden kutupları temsil eder Üçüncü terim s dereceli kutupları simgeler Her bir yüksek dereceli kutup için benzer bir terim bulunur Her bir terimin gözlem yoluyla tersi hesaplanır

Kısmi Kesirlere Ayrıştırma Katsayılar: Örnekler üzerinden daha kolay anlaşılır!

Örnek: 2. Dereceden z-Dönüşümü Payın derecesi paydanın derecesinden küçük (z-1 cinsinden) Yüksek dereceli kutup yok

Örnek: Devam ediyor: ROC sonsuza doğru uzuyor Dolayısıyla sağ-taraflı bir dizi

Örnek 2: Bo’ı bulmak için bölme yapılmalı:

Örnek 2: Devam ediyor: ROC sonsuza uzuyor Sağ-taraflı dizi

Güç Serilerine Genişletme Yoluyla Ters z-Dönüşümü z-dönüşümü bir güç serisi olarak tanımlanır Genişletilmiş formuyla: Bu formdaki z-dönüşümleri kolayca tersine çevrilebilir (özellikle sonlu uzunlukta işaretler için) Örnek:

z-Dönüşümü Özellikleri: Doğrusallık Birleşmiş dizinin ROC’si her iki ROC’den daha büyük olabilir (Eğer toplamda kutup/sıfır sadeleşmeleri olursa) Örnek: Her iki dizi de sağ-taraflı Her iki dizinin z=a’da bir kutbu var Her iki dizinin ROC’si |z|>|a| olarak tanımlı Birleşmiş dizide z=a’daki kutup, z=a’daki sıfırla sadeleşiyor Birleşmiş ROC tüm z-düzlemini kaplıyor, z=0 hariç

z-Dönüşümü Özellikleri: Zamanda Kayma no bir tamsayı Eğer pozitifse, dizi sağa kayar Eğer negatifse, dizi sola kayar ROC kaymaya göre değişebilir z=0 veya z= noktalarına kutup eklenip, çıkabilir Örnek:

z-Dönüşümü Özellikleri: Üstelle Çarpma ROC |zo| ile ölçeklenir Tüm kutup/sıfır yerleri ölçeklenir Eğer zo pozitif bir gerçel sayıysa: z-düzlemi küçülür ya da büyür Eğer zo birim genlikli karmaşık bir sayıysa döndürür Örnek: Bu durumda, aşağıdaki ifadenin z-dönüşümünü bulalım:

z-Dönüşümü Özellikleri: Türev Alma Örnek: z-dönüşümü özelliklerini ve ROC’yi kullanarak

z-Dönüşümü Özellikleri: Eşleniklik Örnek

z-Dönüşümü Özellikleri: Zamanda Ters Çevirme Örnek: Zamanda ters çevrilirse:

z-Dönüşümü Özellikleri: Konvolüsyon Zamanda konvolüsyon z-bölgesinde çarpmaya karşılık gelir Örnek: Dizilerin konvolüsyonunu hesaplayalım: z-dönüşümlerinin çarpımı ROC: Eğer |a|<1 ise ROC: |z|>1; eğer |a|>1 ise, ROC: |z|>|a| Kısmi kesirlere ayrıştırma ile Y(z) belirlenir: