Tarım ve Köyişleri Bakanlığı T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI Tarım ve Köyişleri Bakanlığı “Çalışmadan, yorulmadan, üretmeden rahat yaşamak isteyen toplumlar önce haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini ve daha sonra da istiklal ve istikballerini kaybederler” Mustafa Kemal ATATÜRK

Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Türkiye’de Yağlı Tohumlu Bitkiler Destekleme Uygulamaları Dr. Hüseyin VELİOĞLU Genel Müdür 10 Ağustos 2005

STRATEJİK ÜRÜNLERDENDİR YAĞLI TOHUMLU BİTKİLER STRATEJİK ÜRÜNLERDENDİR Biyoyakıt Hammaddesi Temel Gıda Maddesi

2004 yılındaki dağılımı ise; Dünyada yağlı tohumlu bitkilerin 2001-2004 yılları ortalama üretimi: 350 milyon ton 2004 yılındaki dağılımı ise; 5. sırada % 10 Diğerleri Ayçiçeği 4. sırada % 7 Pamuk Çekirdeği 3. sırada % 11 Kanola 2. sırada % 12 Soya Fasulyesi 1. sırada % 60

4. sırada % 5 3. sırada % 2 Ayçiçeği 2. sırada % 38 Türkiye’de yağlı tohumlu bitkilerin 1998-2004 yılları ortalama üretimi: 2.1-2.5 milyon ton 2004 yılındaki dağılımı ise; Dünya üretiminde 2. sırada yer alan kanola üretimi ülkemizde yok denecek seviyededir. Kanola 4. sırada % 5 Diğerleri Soya Fasulyesi 3. sırada % 2 Ayçiçeği 2. sırada % 38 Pamuk Çekirdeği 1. sırada % 55

Ülkemiz Yağ Üretim, Tüketim ve İthalatı Bitkisel yağ üretimi :500 bin ton Tüketim :1.3 milyon ton Yağ açığımız :800 bin ton Yağlı tohumlar ve bitkisel yağ ithalatı için 2004 yılında 945 milyon dolar döviz ödenmiştir. YAĞ ÜRETİM VE TÜKETİMİ Ülkemiz bitkisel yağ üretimi yıllara göre değişiklik göstermekle birlikte 500 bin ton, tüketimi ise 1.3 milyon ton olup, toplam yağ açığımız 800 bin tondur. İTHALAT Tarımsal ürün ithalatında ilk sırada yer alan yağlı tohumlar ve bitkisel yağ ithalatı için 2004 yılında 945 milyon dolar döviz ödenmiştir.

ÜRETİMLE İLGİLİ PROBLEMLER Bitki Kısıtlayıcı Faktörler Ayçiçeği Fiyat, iklim koşulları Pamuk Fiyat oluşumu Soya Fasulyesi Entegre tesis, Fiyat, Pazarlama Kanola Pazarlama, Fiyat Susam - Yerfıstığı Mekanizasyon - Aspir Pazarlama

Ayçiçeği Bölgesel üretimi: % 85 Marmara Bölgesi % 7 İç Anadolu Bölgesi İl bazında toplam üretim: % 35 Tekirdağ % 24 Edirne % 17 Kırklareli Ayçiçeği Ülkemizin bütün bölgelerinde yetiştirilebilen ayçiçeği üretiminin %85’i Marmara Bölgesinde gerçekleşmekte olup; ikinci sırayı, % 7 oran ile İç Anadolu Bölgesi almaktadır. İl bazında ise, toplam üretimin; % 35’i Tekirdağ, % 24’ü Edirne, % 17’si de Kırklareli’nde gerçekleştirilmektedir. Ayçiçeği ekiliş alanımız 2000 yılında 542 bin hektar iken prim uygulamaları ile 2004 yılında 750 bin hektara; üretim ise 800 bin tondan 900 bin tona yükselmiştir. Potansiyel ekim alanları; Şeker pancarından sonra ekim nöbetine girebileceği bölgelerde, Güneydoğu Anadolu (GAP) ve Akdeniz Bölgelerinde. Ayçiçeği Üretim Projeksiyonu İhtiyaç olan üretimin ekim alanlarında sağlanacak artışla gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Toplam 644 bin ton olan mevcut ithalatın yerli üretimle karşılanabilmesi için gerekli olan ilave alan 360 bin hektardır. Bu projeksiyonda ihtiyaç olan ayçiçeğinin tamamı 2011 yılında yerli üretimle karşılanabilecek; böylece, yıllık 190 milyon dolar tutarındaki ithalat en düşük seviyeye inecektir. PROJEKSİYON MALİYETİ Hedeflenen üretim artışına ulaşabilmek için kilogram başına 135 bin TL’ den 6 yılda (2006-2011) ihtiyaç duyulacak toplam kaynak miktarı 331 trilyon TL’dir. Ekiliş alanı: 2000 yılında 542 bin hektar 2004 yılında 750 bin hektar Üretim: 800 bin tondan  900 bin tona Potansiyel ekim alanları: Şeker pancarından sonra Güneydoğu Anadolu (GAP) Akdeniz Bölgelerinde

Soya Bölgesel üretimi: % 84 Akdeniz Bölgesi % 14 Karadeniz Bölgesi İl bazında toplam üretim: % 65 Adana % 14 Osmaniye % 14 Samsun Soya Özellikle Akdeniz ve Karadeniz bölgelerimizde yetiştirilen soya üretiminin % 84’ü Akdeniz Bölgesinde gerçekleşmekte olup, ikinci sırayı % 14 oran ile Karadeniz Bölgesi almaktadır. İl bazında ise, toplam üretimin; % 65’i Adana, % 14’ü Osmaniye, % 14’ü ise Samsun illerinde gerçekleştirilmektedir Soya alanımız 2000 yılında 15 bin hektar iken 2004 yılında 17 bin hektara; üretim ise 45 bin tondan 50 bin tona ancak ulaşabilmiştir. Potansiyel Ekim alanları; Daha önce ağırlıklı olarak ekildiği bölgelerde, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde (GAP) Soya Üretim Projeksiyonu İhtiyaç olan üretimin ekim alanlarında sağlanacak artışla gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Toplam 1.075 bin ton olan mevcut ithalatın yerli üretimle karşılanabilmesi için gerekli olan ilave alan 360 bin hektardır. Bu projeksiyonda ihtiyaç olan soyanın %92’si 2011 yılında yerli üretimle karşılanabilecek; böylece, yıllık 370 milyon dolar tutarındaki ithalat en düşük PROJEKSİYON MALİYETİ Hedeflenen üretim artışına ulaşabilmek için kilogram başına 140 bin TL’ den 6 yılda (2006-2011) ihtiyaç duyulacak toplam kaynak miktarı 592 trilyon TL’dir. Ekiliş alanı: 2000 yılında 15 bin hektar 2004 yılında 17 bin hektar Üretim: 45 bin tondan  50 bin tona Potansiyel ekim alanları: Daha önce ağırlıklı ekilen bölgeler Güneydoğu Anadolu (GAP)

Kanola Bölgesel üretimi: % 90 Marmara Bölgesi % 10 Ege Bölgesi İl bazında toplam üretim: % 68 Tekirdağ % 22 Çanakkale % 10 Manisa Kanola Ülkemizde son derece düşük seviyede olan kanola üretiminin % 90’ı Marmara Bölgesinde, % 10’u ise Ege Bölgesinde gerçekleşmektedir. İller bazında ise toplam üretimin % 68’i Tekirdağ, % 22’si Çanakkale, % 10’u Manisa illerinde gerçekleştirilmektedir. Kanola alanımız 2000 yılında 82 hektar iken 2004 yılında 2250 hektara; üretim ise 107 tondan 4550 tona ulaşmıştır. Potansiyel ekim alanları; Tahıl üretimi yapılan bölgeler, Güneydoğu Anadolu (GAP) Bölgesinde, Kanola Üretim projeksiyonu İhtiyaç olan üretimin ekim alanlarında sağlanacak artışla gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Toplam 675 bin ton olan mevcut palm çekirdeği ve yağı ithalatının %33’ü 2011 yılında yerli üretimle karşılanabilecek; böylece, yıllık 365 milyon dolar tutarındaki ithalat en düşük seviyeye inecektir. PROJEKSİYON MALİYETİ Hedeflenen üretim artışına ulaşabilmek için kilogram başına 130 bin TL’ den 6 yılda (2006-2011) ihtiyaç duyulacak toplam kaynak miktarı 139 trilyon TL’dir. Ekiliş alanı: 2000 yılında 82 hektar 2004 yılında 2250 hektar Üretim: 107 tondan  4550 tona Potansiyel ekim alanları: Tahıl üretimi yapılan bölgeler Güneydoğu Anadolu (GAP)

Pamuk Bölgesel üretimi: % 52 Güneydoğu Anadolu Bölgesi % 25 Ege Bölgesi % 23 Akdeniz Bölgesi İl bazında toplam üretim: % 112 Diyarbakır % 30 Şanlıurfa % 10 Aydın % 9 Hatay % 7 Adana Pamuk Ülkemiz Pamuk üretiminin % 52’si Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, % 25’i Ege Bölgesinde, % 23’ü ise Akdeniz Bölgesinde gerçekleştirilmektedir. İller bazında ise toplam üretimin % 30’u Şanlıurfa, % 112’i Diyarbakır, % 10’u Aydın, % 9’u Hatay, % 7’si de Adana ilinde gerçekleştirilmektedir. Pamuk ekiliş alanı 2000 yılında 654 bin hektar iken 2004 yılında 640 bin hektara düşmüş; üretimi ise, 2 milyon 261 bin tondan 2 milyon 456 bin tona yükselmiştir. Potansiyel Ekim Alanları; Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pamuk Üretim Projeksiyonu İhtiyaç olan üretimin ekim alanlarında sağlanacak artışla gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Toplam 519 bin ton olan mevcut ithalatın yerli üretimle karşılanabilmesi için gerekli olan ilave alan 324 bin hektardır. Bu projeksiyonda ihtiyaç olan soyanın tamamı 2011 yılında yerli üretimle karşılanabilecek; böylece, yıllık 600 milyon dolar tutarındaki ithalat en düşük seviyeye inecektir. PROJEKSİYON MALİYETİ Hedeflenen üretim artışına ulaşabilmek için kilogram başına 190 bin TL’ den 6 yılda (2006-2011) ihtiyaç duyulacak toplam kaynak miktarı 961 trilyon TL’dir. Ekiliş alanı: 2000 yılında 654 bin hektar 2004 yılında 640 bin hektar Üretim: 2.261 bin tondan  2.456 bin tona Potansiyel ekim alanları: Güneydoğu Anadolu (GAP)

Bakanlık Uygulamaları 1998 yılından itibaren İthalatın azaltılması Üretimin teşvik edilmesi için yağlı tohumlu bitkiler üretimi prim uygulamaları Bitkisel üretimi tehdit eden hastalık ve zararlılara karşı alternatif ürün yetiştirilmesi gereken alanlarda yağlı tohumlu bitkiler üretimini teşvik Bakanlık Uygulamaları 1998 yılından itibaren ithalatın azaltılması ve üretimin teşvik edilmesi için yağlı tohumlu bitkiler üretimi prim uygulamaları ile desteklenmektedir. Bitkisel üretimi tehdit eden hastalık ve zararlılara karşı önlem olarak alternatif ürün yetiştirilmesi gereken alanlarda yağlı tohumlu bitkiler üretimi teşvik edilmektedir.

Çözüm Önerileri (1) Üreticilerin yağlı tohumlu bitkileri üretmeye yönlendirilmesi, Sertifikalı tohumluk, yüksek verim ve kaliteye sahip çeşitlerin kullanımının yaygınlaştırılması, İşletmelerin miras yoluyla küçülmelerini önlenmesi Çözüm Önerileri (1) Tarıma elverişli olup halen değerlendirilemeyen arazilerde üreticilerin yağlı tohumlu bitkileri üretmeye yönlendirilmesi, Sertifikalı tohumluk, yüksek verim ve kaliteye sahip çeşitlerin kullanımının yaygınlaştırılması, İşletmelerin miras yoluyla küçülmelerini önlemek için gerekli düzenlemelerin yapılması,

Çözüm Önerileri (2) Şeker pancarında halen uygulanan 4’lü münavebenin 5’li münavebeye çıkartılması, Pazarlama kanallarında görülen dar boğazların giderilmesi ve ihracat imkanlarının artırılması, Ürün ihtisas borsalarının yaygınlaştırılması, Üretim planlamasının yapılması, destekleme prim sistemi ile geliştirilmesi, Çözüm Önerileri (2) Şeker pancarında halen uygulanan 4’lü münavebenin 5’li münavebeye çıkartılması, Pazarlama kanallarında görülen dar boğazların giderilmesi ve ihracat imkanlarının artırılması, Ürün ihtisas borsalarının yaygınlaştırılması, Üretim planlamasının yapılması, destekleme prim sistemi ile geliştirilmesi,

Çözüm Önerileri (3) Makinalı hasadın yaygınlaştırılması, Girdi - ürün kdv oranlarının üretici lehine gözden geçirilmesi, Üreticilerin üstün performans gösteren yağ bitkilerine yönlendirilmesi, Kalite kriterleri dikkate alınarak destekleme uygulamalarının farklılaştırılması, Çözüm Önerileri (3) Üretim maliyetlerinin düşürülmesi için makinalı hasadın yaygınlaştırılması, teşvik edilmesi, Girdi - ürün kdv oranlarının üretici lehine gözden geçirilmesi, Üreticilerin her bölge için üstün performans gösteren yağ bitkilerine yönlendirilmesi, Kalite kriterleri dikkate alınarak destekleme uygulamalarının farklılaştırılması,

Çözüm Önerileri (4) DGD’nin yağlı tohumlu ürünlerin lehine farklılaştırılarak ödenmesi, Sözleşmeli üretimin yerleştirilmesi, Muhafaza depolarının kurulması, Özellikle soya entegre tesislerinin yaygınlaştırılması, Çözüm Önerileri (4) Doğrudan gelir desteğinin; üretim eksikliği bulunan yağlı tohumlu ürünlerin lehine farklılaştırılarak ödenmesi, Sözleşmeli üretimin yerleştirilmesi, Ürün kayıplarını önlemek açısından uygun muhafaza depolarının kurulması, Özellikle soya entegre tesislerinin yaygınlaştırılması,

Çözüm Önerileri (5) Ham yağ ithalatında artışın önlenmesi, zorunlu olarak yapılan ithalatın en azından katma değerin ülkemizde kalması açısından ürün olarak gerçekleştirilmesi, Gümrük vergilerinde değişiklik yapılacak ise, bu değişikliklerin sanayicilerin önünü görebilmesi için, uzun vadelerde gerçekleştirilmesi, Çözüm Önerileri (5) Ham yağ ithalatında artışın önlenmesi, zorunlu olarak yapılan ithalatın en azından katma değerin ülkemizde kalması açısından ürün olarak gerçekleştirilmesi, Gümrük vergilerinde değişiklik yapılacak ise, bu değişikliklerin sanayicilerin önünü görebilmesi için, uzun vadelerde gerçekleştirilmesi,

Çözüm Önerileri (6) Avrupa birliğine üyelik amacı da göz önüne alınarak fiyat, kalite ve pazara uyum yönünden rekabet edebilecek üretimin hedeflenmesi, sağlanmalıdır.

SAYGILARIMLA