İNTERNET PROGRAMCILIĞI - I İnternet Temel Bilgiler Öğr.Gör. Serkan KORKMAZ Harran Üniversitesi Birecik Meslek Yüksekokulu

GİRİŞ Sevgili Öğrenciler HTML (Hyper Text Markup Language) WEB sayfalarının hazırlanmasında kullanılan dildir.

GİRİŞ Sevgili Öğrenciler Bir WEB sayfası resim gibi değildir. Sayfanın arkasında ilk bakışta anlamakta zorlanacağımız komutlar bulunmaktadır. Bu komutlar sayfa içinde bulunan her şeyin nasıl gösterileceğini kullanılan tarayıcıya anlatmak için kullanılır.

GİRİŞ Sevgili Öğrenciler Yani sayfada bulunan resim, flash, yazı gibi materyallerin yan yana anlaşılır görünmesi için HTML kullanmak zorundayız. Amatör veya profesyonel olarak WEB tasarım ile uğraşanlar HTML ile mutlaka tanışmışlardır. HTML yazma işini bizim yerimize yapan programlar (Frontpage, Dreamweaver vb.) vardır ve biraz da HTML bilgisi ile kolaylıkla kendi sitenizi yapabilirsiniz.

GİRİŞ Sevgili Öğrenciler HTML, programlama dilleri (pascal, basic vb. ) gibi bir programlama mantığı taşımadığından öğrenilmesi gayet kolay bir dildir. HTML için dilden ziyade kabaca metinleri ya da verileri biçimlendirmek ve düzenlemek için kullandığımız komutlar dizisi bile diyebiliriz.

İnternet İnternet, Bir çok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, Dünya çapında yaygın olan, Sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Aynı zamanda, İnsanların her geçen gün gittikçe artan, “Üretilen bilgiyi saklama / paylaşma ve ona kolayca ulaşma” İstekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay,ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir.

IP (Internet Protocol) Numarası Bilgisayarların iletişim kurmasını sağlayan standart bir protokoldür. Genel olarak her bilgisayarın kendine özel bir numarası vardır. İki bilgisayar iletişim kurduğu zaman birbirlerini bulmak için IP adresini kullanır. IP adresi her biri noktayla ayrılan ve 0 ile 255 arasındaki rakamlardan oluşmuş 4 adet numara setidir. Örneğin: 192.168.123.254. Bilgisayarın networkte bir “adı” olsa bile (daha kolay hatırlamanız için ), diğer bilgisayarlarla iletişim kurduğunda IP adresini kullanır.

İnternet Alanı (Domain) İnternete sürekli bağlı olan her bilgisayarın bir IP numarası vardır (162.178.111.24 gibi). Bu numaraları akılda tutmak ve herhangi bir anda yazmak zor olduğundan, alan adı (domain name) sistemi adını verdiğimiz bir isimlendirme oluşturulmuştur. Herhangi bir bilgisayara (ve o bilgisayar üzerinde yayınlanan WEB sitelerine) bağlanmak için karmaşık IP numaralarını akılda tutmak yerine, hatırlanması ve yazılması kolay alan adlar kullanılmaktadır (www.google.com gibi). Siz tarayıcınızın adres çubuğuna www.meb.gov.tr yazdığınızda, tarayıcınız merkezi bir bilgisayarla iletişim kurarak www.meb.gov.tr adresinin yerini tuttuğu IP numarasını öğrenecek ve bu IP numaralı bilgisayara bağlanarak istediğiniz bilgilere erişmenizi sağlayacaktır.

İnternet Alanı (Domain) İnternet adreslerinde görülen kısaltmalar şunlardır: gov: Hükümet kurumları (government) edu: Eğitim kurumları (education) org: Ticari olmayan kuruluşlar (organization) com: Ticari kuruluşlar (company) mil: Askeri kurumlar (military) net: Servis sunucular (network) ac: Akademik kuruluşlar (academic) int: Uluslararası kuruluşlar (international) Bunun yanında kullanılan ülke kısaltmaları da vardır. Bazıları; tr:Türkiye, jp:Japonya, uk:İngiltere, it:İtalya, ch:Isviçre gibi.

WEB Tarayıcılar WEB tarayıcısı, İnternet üzerindeki tüm bilgilere bakabilme ve bu bilgilerle etkileşim halinde olabilme olanağı veren bir uygulama programıdır. Tarayıcı kelimesinin İngilizce karşılığı “browser”’dır. Yardımlı Metin Transfer Protokolü'nü (İngilizcesi "Hypertext Transfer Protocol" - kısaca HTTP) kullanarak, Tarayıcı kullanıcısı adına İnternet üzerinde WEB sunucularından isteklerde bulunan bir istemci programdır.

WEB Tarayıcıların Çalışması Her bilgisayar üzerinde WEB sayfası adı verilen elektronik dosyaları saklar ve siz kendi bilgisayarınızdan bu bilgilere erişebilirsiniz. WEB sizin zengin bir ortamda iletişim kurmamızı sağlar. WEB üzerinde bilgilere metin, renkli çizim, resim, ses ve hatta video ortamlarına erişebilirsiniz.

WEB Tarayıcıların Çalışması WEB istemci-sunucu (client-server) sistemi olarak bilinir. Sizin WEB tarayıcı yazılımınız istemci, uzaktaki sizin erişmek istediğiniz bilgileri saklayan bilgisayar ise sunucudur. Örneğin; Milli Eğitim Bakanlığının WEB sitesine bakıyorsanız sizin bilgisayarınız Ankara’daki bir sunucudan WEB sayfalarına erişmek istediği mesajını yollamıştır. Milli Eğitim Bakanlığının WEB sunucusu istediğiniz bilgileri internet üzerinden sizin bilgisayarınıza yollamaktadır. Sizin WEB tarayıcınız gelen bilgileri yorumlar ve sizin ekranınızda anlaşılır bir şekilde gösterir.

WEB Tarayıcıların Çalışması Teknik olarak tarayıcıların neler yaptığını iki madde de toplayabiliriz. Tarayıcınız sizin bağlandığınız WEB sunucudan yaptığınız dosya isteğini ağ (network) üzerinden size yani kullandığınız bilgisayara ulaştırır. Tarayıcının ikinci görevi ise yaptığınız isteği, yani WEB sunucudan gelen dosyayı size, yani monitörünüze nasıl yansıtacağını, formatlamasını bilmesidir. İlgili WEB sayfasının adresi yazıldıktan sonra, tarayıcı ilgili WEB sunucuyu bulur ve sayfayı ister. Sunucu ilgili sayfayı “tag” denilen komutlar topluluğu olarak istemci makineye gönderir. İstemci makinedeki tarayıcı bu sayfayı alır ve gelen komutları yorumlar ve anlaşılır bir şekilde gösterir.

Dünyayı Esir Alan Ağ: WWW (World Wide Web) World Wide Web (Dünya Çapında Ağ) milyarlarca Web sayfasının oluşturduğu büyük ağdır. Her bir Web sayfası diğerine bağlanır ve bir örümcek ağına benzer bir ağı oluşturur ama bu ağ çok ama çok karışıktır. Her bir Web sitesinin ortalama olarak 50 linki içerdiğini ve ortalama 3 milyara yakın Web sitesi olduğunu düşünürseniz bu örümcek ağının büyüklüğünü gözünüzde canlandırabilirsiniz.

Dünyayı Esir Alan Ağ: WWW (World Wide Web) Kısaltılmışı dabıl yu, dabıl yu dabıl yu olarak okunuyor ama kısa okunuşu, World Wide Web uzun okunuşundan daha uzundur. Bir başka deyişle Internet Explorer ya da Netscape Navigator programı gibi Web tarayıcılarla bakabildiğiniz tüm alan kısaca Web ya da dünya çapında ağ olarak bilinir.

Web’de Ne Var: Açıl Susam Açıl! “Web size neler verebilir?” sorusu tıpkı Temel fıkrasında süper bilgisayara sorulan “Ne var? Ne yok?” sorusu gibi cevaplanması oldukça zor bir sorudur. “Web size ne verebilir yerine?” sorusu yerine “Web size neyi veremez?” diye sormak daha doğru olur. İnternet’in sunduğu olanaklardan bazılarını aşağıda sıraladım. Bunların şimdilik kaydıyla olduğunu unutmayın.

Web’de Ne Var: Açıl Susam Açıl! Yemek tariflerinden http://www.ada.net.tr/mutfak/index.html) Amerikan gizli haber alma teşkilatı CIA’in ülkeler hakkındaki raporlarına (Türkiye raporun bakmak istiyorsanız için http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/tu.html adresine bakın) Elinizde yeterince zenginleştirilmiş uranyum varsa, atom bombasının nasıl yapılacağına kadar (http://www.tera.virtual-pc.com/vik/vik/nuke/index2.html) aklınıza gelebilecek her konuda bilgi ve dokümana erişebilirsiniz.

Web’de Ne Var: Açıl Susam Açıl! ABD Başkanına mesaj gönderebilirsiniz (http://www.whitehouse.gov/WH/Mail/html/Mail_President.html) İnternet üzerinden online radyo dinleyebilirsiniz (http://radyo-odtu.com.tr, http://www.kentfm.com.tr) ya da televizyon seyredebilirsiniz (htpp://www.ntv.com.tr, htpp://www.kanald.com.tr, htpp://www.cnn.com) İnternet’te kitaptan, arabaya (evet araba bile alabilirsiniz) kadar her tür ürünü alabilirsiniz (http://www.amazon.com, http://www.migros.com.tr, http://www.arabam.com)

Web’de Ne Var: Açıl Susam Açıl! Birçok shareware ve freeware yazılımı ve dokümanı hatta belli bazı klasik kitapları ücretsiz bilgisayarınıza yükleyebilir (http://www.download.com). Tabii kitapları bilgisayardan okumak oldukça zor bir iştir. İnternet’te kendinizi, kurumunuzu ya da ürününüzü tanıtabilirsiniz. Günde yirmi dört saat çalışan ve dünyadaki tüm müşterilere hizmet veren bir sanal dükkan açıp malınızı İnternet üzerinden satabilirsiniz.

Web’de Ne Var: Açıl Susam Açıl! Yüzünü görmediğiniz, sesini duymadığınız farklı dil, cins ve ırktan insanlarla sohbet edebilirsiniz. Değişik formatlardaki müzik ve video görüntülerini dinleyebilir ve seyredebilirsiniz. Kullanıcıların ya da müşterilerinizin fikrini alabilir ve online bir anket düzenleyebilirsiniz. CD kalitesinde müzik dinleyebilirsiniz (www.napster.com, www.mp3.com) Ve aklınıza gelebilecek daha birçok şeyi İnternet sayesinde yapabilirsiniz…

Web Nasıl Çalışır? Web, İnternet üzerinden çalışır ve İnternet’in sunduğu teknik alt yapıyı kullanır. Web’deki her sayfa birbirine hiperlink’lerle bağlıdır. Web’de çok değişik tipte bilgisayar ve bilgisayar sistemi vardır. Bunların birbiriyle anlaşması için bir ortak dil bulunmuştur.

Web Nasıl Çalışır? Bu dile ya da protokole TCP/IP denir. Teknik detayı öğrenmenize gerek yok, bu sadece iki bilgisayarın birbirleriyle anlaşmasını sağlayan bir protokoldür. Bilgisayarlar birbirleriyle anlaşınca el sıkışırlar ve veri aktarımı sunucudan istemciye doğru veri paketleriyle gerçekleştirilir. Veriyi isteyene istemci (client), bu veriyi gönderen bilgisayara ise sunucu (server) denir.

HiperMetin (HyperText) Ne Demektir? İnternet’te herhangi bir Web sayfasını bir Web tarayıcıyla açtığınızda farenizin imlecinin bazı kelimelerde ve resimlerde bir eli işaretine döndüğünü görürsünüz. Farenin imleci bir el işaretine döndüğü zaman fareyi tıklarsanız bir başka Web sayfası görüntülenir. Bu tür bir yapıya sahip bir belgeye hipermetin (hypertext) belgesi adı verilir.

HiperMetin (HyperText) Ne Demektir? Hipermetin dokümanları hazırlamak için kullanılan dile HTML(HyperText Markup Language - Hipermetin İşaretleme Dili) denir. Bu tıpkı bilgisayarda kullanılan BASIC ya da C türü bir programlama diline benzer. Kendine özgü komutları ve hiyerarşisi vardır. HTML dilini ileride ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Şimdilik böyle bir dilin var olduğunu bilin ve hain kurttan korkmayın. Ana metinle, buradan diğer metin arasındaki adreslemeye bağlantı yani link denir.

Hipermetin Belgelerinin Basit Mantığı Bir Web sayfası üzerinde İnternet’teki herhangi bir başka sayfaya bağlantı koyabilirsiniz. Her iki sayfanın aynı bilgisayarda ya da yerde hatta ülkede olması gerekmez. Türkiye’deki bir sunucuda bulunan bir Web sayfasından Japonya’daki bir Web sayfasına bağlantı ekleyebilirsiniz. Tabi iki sayfada aynı bilgisayardaysa sayfanın yüklenmesi daha hızlı alacaktır.

Hipermetin Belgelerinin Basit Mantığı Bir linkten diğerine giderek sayfalar arasında gezinmeye de sörf yapmak denir. Şunu belirtmeliyim ki tıklayarak Web’i asla tüketemezsiniz çünkü milyarlarca sayfa vardır.

Hipermetin Belgelerinin Basit Mantığı HTML sayfalarının adreslerine kısaca URL (Universal Resource Locator - Evrensel Kaynak Belirteci) denir. Örneğin; http://www.cikolata.com.tr/bitter/findiklicikolata.html adresini inceleyelim: http:// karakterleri bu hipermetin belgesinin HTML dili ile hazırlandığını ve bu nedenle İnternet üzerinden HTTP protokolü ile aktarılması gerektiğini, www.cikolata.com.tr bu hipermetin sayfasının bulunduğu bilgisayarı, bitter/ karakterleri ise HTML dokümanın bulunduğu alt dizini, findiklicikolata.html ise HTML dosyasının ismini belirtir.

HTML Bilmeme Gerek Var mı? Aslında gerek yok. HTML dili kulağa oldukça hoş geliyor ama “çok karmaşık ve girift bir Web sayfası yapmak için bütün bunları bilmeme gerek var mı?” diye sorabilirsiniz. Aslında HTML dilini bilmeden de Web sayfası yapabilirsiniz. Peki o zaman niye HTML dilini öğreniyoruz, “işin heyecanlı kısmına hemen başlasak ya” diyebilirsiniz. Çok acelecisiniz, biraz daha sabredin.

HTML Bilmeme Gerek Var mı? HTML dilini bilmeden de Web sayfası yapabilirsiniz. Bunun için ileride anlatacağımız HTML editörlerinden birini kullanmanız yeterlidir. HTML editörleri bütün bu etiket, özellik vs. gibi ıvır zıvırı sizin için sayfanıza yerleştireceklerdir fakat yine de bir nebze olsa bile HTML dilini öğrenmeniz gerekir. En azında işin mantığını kapmanız gerekir. Ayrıca HTML editörlerinin yapamadığı ve sizin elle girmeniz gereken bazı HTML kodları olabilir. Sayfadaki bazı hataları elle düzeltmek, HTML editörleri ile düzeltmekten daha kolaydır. Ve tabi “HTML dilini biliyorum” demenin keyfini çıkarmak da cabası.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 1. İnternet’teki dosyaların genel uzantısı nedir? A html B www C http D ftp

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 1. İnternet’teki dosyaların genel uzantısı nedir? A html B www C http D ftp

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 2. Browser (tarayıcı) program ne işe yarar? A Kâğıt üzerindeki yazıları bilgisayara aktarır. B İnternet sayfalarını bilgisayarımızda görmeyi sağlar. C İnternete bağlantı sağlar. D İnternet bağlantısını hızlandırır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 2. Browser (tarayıcı) program ne işe yarar? A Kâğıt üzerindeki yazıları bilgisayara aktarır. B İnternet sayfalarını bilgisayarımızda görmeyi sağlar. C İnternete bağlantı sağlar. D İnternet bağlantısını hızlandırır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 3. Birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen iletişim ağına ne denir? A IP B Domain C İnternet D Protokol

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 3. Birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen iletişim ağına ne denir? A IP B Domain C İnternet D Protokol

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 4. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A gov: Hükümet kurumları B com: Ticari kurumlar C edu: Eğitim kurumları D org: Askeri kurumlar

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 4. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A gov: Hükümet kurumları B com: Ticari kurumlar C edu: Eğitim kurumları D org: Askeri kurumlar

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 5. Aşağıdakilerden hangisi bir WEB tarayıcı programıdır? A Flash B FrontPage C Internet Explorer D HTML

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 5. Aşağıdakilerden hangisi bir WEB tarayıcı programıdır? A Flash B FrontPage C Internet Explorer D HTML

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 6. IP (Internet Protocol) nedir? A Alan adı B Bilgisayarların iletişim kurmasını sağlayan protokoldür. C İnternet üzerindeki bilgilere bakabilmeyi ve etkileşim kurmayı sağlayan uygulama protokolüdür. D İnternette istenilen bilgilere ulaşabilmeyi sağlayan bir arama motorudur.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A-OBJEKTİF TESTLER(ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki sorulardan; sonunda parantez olanlar doğru / yanlış sorularıdır. Verilen ifadeye göre parantez içine doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Şıklı sorularda uygun şıkkı işaretleyiniz. 6. IP (Internet Protocol) nedir? A Alan adı B Bilgisayarların iletişim kurmasını sağlayan protokoldür. C İnternet üzerindeki bilgilere bakabilmeyi ve etkileşim kurmayı sağlayan uygulama protokolüdür. D İnternette istenilen bilgilere ulaşabilmeyi sağlayan bir arama motorudur.